historia architektury notatki.doc

Podział architektury:

1)     architektura starożytna – Egipt, Mezopotamia (Asyria i Babilonia), Persja, Starożytna Grecja i Rzym,

2)     architektura średniowieczna – przedromanizm, romanizm, gotyk,

3)     architektura nowożytna – renesans, barok, klasycyzm,

4)     architektura XIX wieku – secesja, eklektyzm, szkoła chicagowska, historyzm

5)     przełom XX i XXI wieku – modernizm, ekspresjonizm, konstruktywizm, socrealizm.

Definicje architektury:

- Le Corbusier – jasne kształty zrozumiałe dla wszystkich, stosowanie form geometrycznych, płaskie dachy.

- Mies van der Role – architektura, gdy postawiono obok siebie 2 cegły z zaprawą

- Egon Eierman – architektura to czysta, klarowna forma (konstrukcja, funkcjonalność, forma)

Użyteczność przy budowie – uzyskanie maksimum szczęścia przy minimum nieszczęścia.

STAROŻYTNOŚĆ

I w. p.n.e.

Traktat o architekturze Witruwiusza, 10 ksiąg 20 – 10 p.n.e.

Elementy architektury wg Witruwiusza:

- użyteczność

- funkcjonalność

- trwałość

- piękno

Grobowce :

1)    

Kurhany:

- odkrycie sprzed VII w. p.n.e.

- kształt stożkowatego kopca z elementami drewnianymi i kamiennymi

- namiotowe zadaszenie

- np. cmentarz Jaćwingów na Suwałkach (brak fot.)

Kurhan - rodzaj mogiły, w kształcie kopca o kształcie stożkowatym lub zbliżonym do półkolistego, z elementami drewnianymi, drewniano-kamiennymi lub kamiennymi (zobacz dolmen), w którym znajduje się komora grobowa z pochówkiem szkieletowym lub ciałopalnym. Pomieszczenia grobowe, nieraz bardzo rozbudowane, mają zwykle konstrukcję kamienną bądź drewnianą, czasem są kute w litej skale.

2)     Tolos kamienny:

- kamienny grobowiec przykryty kopułowym sklepieniem z korytarzem

- 300 – 1200 p.n.e.

- np. grób Agamemnona (zdj.)

3)     Amfory  kuliste:

- początek III w. p.n.e.

- charakter megalityczny (megalit – duży, nieobrobiony lub częściowo obrobiony kamień stanowiący samodzielną budowlę lub element większej budowli z takich kamieni - wykonanej bez użycia zaprawy)

- przypominały kształtem dzban

- nie przetrwały do naszych czasów

STAROŻYTNOŚĆ – EGIPT

Okresy:

1)     Predynastyczny (bardzo pierwotne – np. szałasy)

2)     Wczesnodynastyczny

3)     Stare państwo – kanon, wzbogacenia zdobień

4)     Średnie państwo

5)     Nowe państwo

Okres wczesnodynastyczny (32 dynastie faraońskie):

- mastaby 3100 p.n.e. ( kształt trapezu, nadziemna część murowana, komora grobowa podziemna, ściany nachylone, boczne komory pełne bogactwa niezbędnego zmarłem – picie, jedzenie, broń itp.)

(zdj.)

Stare państwo (2686 – 2181 p.n.e.)

- monumentalne budowle

- grobowce króla Dżesera w Sakkarze – grobowiec wkuty w skałę

- piramidy: łamane, ostrosłupowe, romboidalne, regularne

- przykłady piramid: Chefrena, Cheopsa, Mykerinosa

- cechy charakterystyczne piramid:

a) położenie geograficzne – w punkcie stycznych pł. – poł., wsch. – zach.

b) konstrukcja – liczne korytarze, 3 wejścia

c) kształt – nachylenie w kierunku słońca

KANON – wzbogacenie dekoracji kształtami liści i drzew

Średnie państwo (2133 – 1786 p.n.e.)

- Zamiast mastab – grobowce kute w skale

- Grobowiec królowej Hatszepsut (kobieta faraon), króla Dżokera

- 2 szkoły architektoniczne – tebańska (konserwatywna) i memficka (swoboda twórcza)

RELIEF – sceny z życia, płaskorzeźby

Nowe państwo (1567 – 1085 p.n.e.)

- Monumentalne świątynie z tzw. salą hypostylową (służyła wstawianiu posągu bóstwa do celów modlitewnych)

- dziedziniec otoczony portykami (3 rzędy kolumn)

STAROŻYTNOŚĆ – PERSJA

a) architektura związana z Elemami (plemię) – protoplastami Persów

- Zigguraty – 2000 -1300 p.n.e., pomieszczenia budowane zamiast sali hypostylowej; masywny budynek, 7 bram, podwójny mur, ściany z terakoty

(zdj.)

b) okres Achemenidów (VII – VI w. p.n.e.)

- 2 metropolie: Ektabana ( Dariusz Pierwszy), Persopolis (Kserksus Pierwszy)

- rozwój miast wokół pałacu władcy

- pałac na tarasie skalnym, kamienne wejście, zdobiona cegła, budynek na platformie, punkty obserwacyjne (dla bezpieczeństwa) dekoracje, reliefy z portretami królów.

STAROŻYTNOŚĆ – MEZOPOTAMIA

Babilon – początek 1795 p.n.e.

Okresy: starobabiloński, średniobabiloński, późnobabiloński

Kodeks Hammurabiego – oko za oko, ząb za ząb

Ogrody Semiramidy – wieża, z której spływała roślinność, wokół ogród

Okres asyryjski – (staro, średnio, nowoasyryjski), miasta miały ulice prostopadłe do siebie

Okres sumeryjski – zmiana pozycji króla –król staje się kapłanem; świątynie na planie prostokąta, wewnętrzny dziedziniec.

KULTURA EGEJSKA – KRETA

Architektura średniokreteńska 200 – 1400 p.n.e. – kultura nastawiona pokojowo (brak fortyfikacji)

- pałac Knossos (2000 – 14000 p.n.e.): brak fortyfikacji, 2 wejścia, płaskie stropy między kondygnacjami, liczne pomieszczenia administracyjno-gospodarcze,

- pałac Fajstos (2000 – 1900 p.n.e.): brak fortyfikacji, wiele korytarzy, odbudowa w 1750 r. p.n.e.; centrum władzy i administracji dla królów, lepsze zagospodarowanie przestrzenne.

Cella – pomieszczenie dla posągu bóstwa + ołtarz na ofiary

KULTURA EGEJSKA – CYKLADZKA mało istotna

KULTURA EGEJSKA – MYKENY

Architektura mykeńska 1600 – 1100 p.n.e.

- 4-kolumnowy megaron – pierwowzór greckiej świątyni (monumentalizm); przedsionek, dziedziniec z pomnikiem bóstwa, 2-spadowy dach, plan prostokąta, brama

- Powstanie pierwszego prostego systemu kanalizacyjnego

PORZĄDKI ARCHITEKTONICZNE:

1200 p.n.e.– plemię Dorów najechało na ziemie Greckie

1200 – 800 p.n.e. – okres asymilacyjny, Dorowie kształcili plemię podbite (wprowadzono fryz w architekturze)

IX – VIII w. p.n.e. -  megaron – model stosowany do budowy domu

VII – Vi w. p.n.e. – miasta strefowe budowane przez Greków (część rezydencyjka, dla królów, dla zwykłych mieszkańców, ze względu na funcje)

V w. p.n.e. – agora – centrum polityczno – społeczne miasta, np. podnóże Akropolu.

IV w. p.n.e. – rezydencja municypalna ( miejska) – dekoracje, położenie, portyki świadczące o zamożności właściciela

III w. p.n.e. – rozwój budownictwa mieszkalnego na pełną skalę.

STAROŻYTNOŚĆ – GRECJA

Porządek dorycki – monumentalizm, mało rzeźbień i dekoracji, surowość stylu, wywodzi się z architektury drewnianej.

Architekci: Milet, Efez, Halikarnas

Porządek joński – lżejsza forma, brak monumentalizmu, dużo dekoracji i rzeźb u góry, 24 nacięcia (kaneliny) na kolumnie

Porządek koryncki – kolumny bardziej zdobne niż w stylu jońskim.

STYLE W GRECJI WŁAŚCIWEJ

1.      Archaiczny:

a)      wczesny archaizm

b)     dojrzały archaizm

c)      późny archaizm

2. Klasyczny:

a) wczesnoklasyczny

b) klasyczny

c) późnoklasyczny

ARCHAIZM XIII w. p.n.e.

a)      wczesny archaizm

- styl surowy zastąpiony fryzami i dekoracjami

- pojawienie się belki stropowej

- wprowadzenie większej ilości barw, zaczęto stosować farby z wosku

- geometria i symetria w rzeźbie

b)     dojrzały archaizm

- elementy dekoracyjne nad belką poprzeczną, fronton, tympanon

c)      późny archaizm

- powstały kariatydy, czyli kolumny w kształcie kobiet podtrzymujące belkę.

STYL KLASYCZNY

a)      wczesnoklasyczny 480 – 445 p.n.e.

- kolumny przed frontem świątyni

- skrócenie ścian bocznych

- 2-spadowy dach dla pomieszczenia bóstwa

- świątynie budowane na planie koła

- Świątynia Delficka, Świątynia Ateny, Świątynia Zeusa w Akragas

b)     klasyczny 445 – 404 p.n.e.

- budowa akropolu – najwyżej położonego miasta z cytadelami, świątyniami

c)      późnoklasyczny 404 – 323 p.n.e.

- warstwy społeczne: aristoi (arystokracja - najbogatsi ludzie, którzy mieli swoje majątki, użyczali swoich sił militarnych królowi), perjojkowie (wojownicy), metojkowie (ludność napływowa, bez praw obywatelskich), warstwa niewolna (niewolnicy i siła robocza).

Partenon (447 – 438) porządek dorycki, jońskie kolumny wybrzuszone lekko na 2/5 wysokości.

Rzeźbiarze: Skopas, Lisyp, Praksyteles.

STAROŻYTNOŚĆ – RZYM (panowanie Etrusków)

Okresy w Rzymie:

a)      okres królów – od najazdu Etrusków

b)     okres republikański

c)      okres cesarstwa

V – VI w. p.n.e. – początek podboju Italii w okolicach Tybru

Miasto – Civita Bangoregio – miasto wokół cytadeli władzy

2 królów etruskich było później władcami Rzymu

Etruskowie wprowadzili pierwsze zwodzone mosty.

Rzym – okres królów

- mury obronne wokół

- Cloaca Maxima - główny kanał ściekowy w Rzymie, zbudowany w celu osuszenia podmokłych terenów w dolinie pomiędzy wzgórzami Eskwilinu, Wiminalu i Kwirynału. Na osuszonym terenie powstało Forum Romanum. Kanał ma długość około 600 m.

- Świątynia Jowisza Kapitolińskiego

- Forum Boarium – 575 p.ne. teren bagienny, osuszanie terenu

- Forum Romanum – 500 p.n.e.

...