Wielki PostOkres przygotowań do Świąt Wielkanocnych rozpoczynał Wielki Post. Ten 40-dniowy okres to czas duchowych przygotowań do świąt Wielkanocy. Obejmował pierwotnie tylko czterdzieści godzin; wymiar czterdziestu dni ustalono w roku 325, podczas obrad soboru w Nicei. Liczba 40 jest symboliczna i oznacza czas pokuty, postu, modlitwy albo kary, np. 40 dni Jezus pościł na pustyni, 40 dni Mojżesz przebywał na górze Synaj, 40 dni i nocy padał deszcz powodując potop. Wielki Post zaczyna się Środą Popielcową. Jest to dzień pokuty przypadający 46 dni przed Wielkanocą. Według obrzędów katolickich tego dnia kapłan czyni popiołem znak krzyża na głowie wiernego mówiąc jednocześnie: Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz lub nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię. Jest to znak przypominający nam o nieuniknionej śmierci. Znak krzyża, który czyni ksiądz wskazuje, że jesteśmy nie tylko ludźmi śmierci, ale i zbawienia. Tradycja posypywania głów popiołem na znak pokuty pojawiła się w VIII wieku. W XI wieku papież Urban II wprowadził go obowiązującym zwyczajem w całym Kościele.
Niedziela PalmowaW tym dniu obchodzimy uroczysty wjazd Pana Jezusa do Jerozolimy. W Polsce ta niedziela była niegdyś nazywana "Kwietną" lub "Wierzbną", ponieważ wierzba zastępowała w naszym kraju gałązki palmowe. Polskie kościoły zakwitały wiązkami wierzbiny, modrzewiu, borowiku. W Niedzielę Palmową wierni uczestniczą we mszy, podczas której następuje poświęcenie palm - symbolu odradzającego się życia. Palmy wielkanocne przygotowywane były w dawnych czasach z gałązek wierzbowych: miały one chronić ludzi, zwierzęta, domy i pola przed ogniem i złymi mocami. Aby nie cierpieć na ból głowy i gardła należało połykać bazie, które również oberwane z poświęconej palmy mieszano z ziarnem siewnym.Istniał także zwyczaj, że kto pierwszy się obudził w tym dniu, mógł wysmagać palmami pozostałych domowników. Poświęconą w kościele palemkę umieszczało się w domu nad drzwiami lub za ramą świętego obrazu, aby strzegła od ognia i piorunów. W Wielki Piątek z palm robiono krzyżyki, które umieszczano w ziemi na polu, by zapewnić dobre, obfite plony. Podczas pierwszego wypędzania bydła na pastwisko należało je koniecznie popędzić święconą palmą, zapewniając tym samym zwierzętom zdrowie i chroniąc je przed kradzieżą.
Wielki CzwartekW Wielki Czwartek Kościół katolicki rozpoczyna Triduum Paschalne. Samo słowo Pascha wywodzi się z hebrajskiego paesah, co znaczy omijać i jest wspomnieniem niewoli narodu izraelskiego w Egipcie. Wyjście z Egiptu poprzedziło rytualnespożycie baranka paschalnego. Chrystus, kiedy spożywał ostatnią wieczerzę paschalną, wypełnił symbole starotestamentowe. To On był Barankiem Paschalnym, który dopełnił zbawczej ofiary. Chrześcijanie wspominają tego dnia Ostatnią Wieczerzę, na której Jezus ustanowił sakramenty Eucharystii i kapłaństwa. W kościołach odprawiana jest tylko jedna Msza - Msza Wieczerzy Pańskiej. Jedynie w kościołach katedralnych biskup odprawia rano, wraz ze swoimi kapłanami, Mszę Krzyżma, w czasie której święci oleje służące do sprawowania sakramentów. W Rzymie w VI w. w tym dniu odprawiano trzy Msze św. Pierwsza gromadziła pokutników,na drugiej poświęcano oleje, a trzecia była pamiątką ustanowienia Eucharystii. W krótkim czasie te trzy liturgie połączyły się w jedną uroczystą Mszę. Wieczorna liturgia Mszy Wieczerzy Pańskiej jest pamiątką ustanowienia przez Pana Jezusa sakramentów Eucharystii i Kapłaństwa. Mówiąc podczas wieczerzy, że poświęcony chleb jest Jego Ciałem, a wino Krwią, ustanowił Eucharystię, najważniejszy spośród sakramentów Kościoła. Znany jest wielkoczwartkowy obrzęd obmywania nóg dwunastu kapłanom przez biskupa, co jest nawiązaniem do gestu Pana Jezusa, który obmył nogi swoim dwunastu uczniom. Zwyczaj ten oznacza służbę i miłość Chrystusa, który sam służył innym. Pod koniec Mszy św. w Wielki Czwartek ogołocony zostaje ołtarz, milkną w kościele wszystkie dzwonki (aż do czasu zmartwychwstania), a odzywają się drewniane kołatki, symbolizujące zdradę Judasza. Na zakończenie mszy w uroczystej procesji Najświętszy Sakrament przenosi się do kaplicy przechowywania (ciemnicy), która ma przypomnieć uwięzienie Chrystusa.
Wielki Piątek
Wielki Piątek jest w kalendarzu chrześcijańskim ruchomym świętem. Przypada w Wielkim Tygodniu, 2 dni przed Wielkanocą. Jest jedynym dniem w roku, w którym nie odprawia się Mszy św. Wielki Piątek jest w Kościele dniem najgłębszej żałoby. Wyraża ją cała wielkopiątkowa liturgia (Nabożeństwo Wielkiego Piątku), która jest pamiątką męki i śmierci Jezusa Chrystusa zabitego na krzyżu. Przed śmiercią był On biczowany, poddany mękom, zmuszony do dźwigania krzyża, ukrzyżowany i wyszydzany na nim.
Liturgia Wielkiego Piątku składa się z:
1.Słuchania Liturgii Słowa Bożego ( czytań z NT i ST, psalmu, ewangelii i dłuższej niż zwykle modlitwy powszechnej)
2.Adoracji krzyża.
3.Komunii świętej.
W Wielkim Tygodniu, a przede wszystkim w Wielki Piątek, w sanktuariach zwanych kalwariami i w niektórych przyklasztornych kościołach odbywają się widowiska pasyjne. Po południu w bocznych nawach wszystkich świątyń odsłaniane są Groby Chrystusa. Obyczaj ten ma już w Polsce kilka wieków tradycji, a Groby Pańskie urządzane są z wielkim staraniem i troską o ich jak najpiękniejszy wystrój. W przygotowaniach Grobów czynny udział biorą parafianie. Dzięki temu Groby Chrystusa, tonące w kwiatach i często z symbolami narodowymi, wzbudzają podziw wszystkich odwiedzających kościoły. Zwyczaj pobożnego ich odwiedzania, zwany potocznie chodzeniem na Groby związał się trwale z polską tradycją wielkanocną. Z polską tradycją świąteczną - wielkanocną związany jest także obyczaj straży grobowych. Co roku zaciągają je ochotniczo strażacy, żołnierze i przedstawiciele różnych organizacji do pilnowania grobów.
Wielki Piątek jest w całej Polsce dniem skupienia, powagi, wzmożonej pobożności i gorliwych praktyk religijnych. Jest także dniem ścisłego postu. Zgodnie z zaleceniami Kościoła należy zrezygnować w tym dniu nie tylko z jedzenia potraw mięsnych, ale również zachować post co do ilości spożywanych pokarmów: tylko raz w ciągu dnia można zjeść dosyta. Na postny obiad wielkopiątkowy jada się więc zwykle śledzia z kartoflami w mundurkach, postny żur z kartoflami, gotowaną lub smażoną rybę. Niektóre bardzo pobożne osoby, przez cały ten dzień, dobrowolnie wstrzymują się od jedzenia i picia lub piją tylko czystą wodę i spożywają trochę suchego chleba.
Wielka Sobota - święcenie pokarmówPrzez cały dzień odbywa się święcenie pokarmów. Zawartość koszyczka do święcenia była i jest odmienna w różnych rejonach kraju. Najczęściej umieszcza się: chleb, szynkę, jaja, wianek kiełbasy, garnuszek masła, sól, chrzan, pieprz i ocet. Wkłada się także zajączka lub baranka z cukru lub gipsu. Każda z tych potraw miała swoje znaczenie symboliczne. Baranek wielkanocny symbolizuje Baranka-Chrystusa i Jego zwycięstwo. Szynka symbolizowała baranka, kiełbasa - powrozy, którymi był spętany, ocet i pieprz - napój, jakim Go napojono, pieczywo - chleb, jaki Jezus rozdał Apostołom w trakcie ostatniej wieczerzy. Najważniejszą rolę odgrywało wielkanocne jajko. W mitologiach wielu ludów można znaleźć opowieść o jaju, z którego powstał świat. Jajko uważano również za symbol zmartwychwstania, ukrytego w zarodku nieustannie odradzającego się życia w przyrodzie, tajemniczej siły istnienia. W symbolice chrześcijańskiej zostało skojarzone ze świętem Zmartwychwstałego Chrystusa. W staropolskich wierzeniach było lekarstwem na chorobę, urok, chroniło przed pożarem, pomagało zdobyć upragnionego chłopaka lub dziewczynę oraz zapewniało urodzaj i pomyślność. Na wsi panował zwyczaj obdarowywania się pisankami. Jeżeli chłopakowi spodobała się któraś z panien, oznajmiał jej o tym dając pisankę. Jeżeli dziewczyna przyjęła i oddała mu swoją, oznaczało to odwzajemnienie uczuć. Pisanki przynoszono również na cmentarze i toczono po mogiłach lub zakopywano w ziemi.
Stół wielkanocnyStół powinien być nakryty białym obrusem udekorowanym bukszpanem. Obok zastawy na stole winna znaleźć się okolicznościowa dekoracja: baranek wielkanocny z czerwoną chorągiewką, na której widnieje złoty krzyżyk. Baranek powinien być na "łące" z rzeżuchy lub z młodych pędów owsa. A we flakonie, najlepiej z ceramiki ludowej, powinny być ułożone bazie ze srebrnymi kotkami i pierwsze wiosenne kwiaty oraz gałązki zieleni. Na stole ma też być koszyczek lub talerz z pisankami. Wszystkie pobłogosławione pokarmy wykłada się na półmiski lub talerze tak, aby był do nich łatwy dostęp. Na stół podaje się także nie poświęcone pokarmy, które zostały przygotowane do spożycia, np. różne sałatki, napoje. Na osobnym talerzu powinny być jajka pokrojone na ćwiartki oraz posypane solą. Uczestnicy śniadania dzielą się nimi, składając sobie życzenia. Gospodarz domu powinien złożyć życzenia wszystkim, niezależnie od składanych indywidualnie.
Poniedziałek wielkanocnyPoniedziałek Wielkanocny (zwany też Lanym Poniedziałkiem, Śmigusem - dyngusem, Oblewanką, Polewanką, dniem świętego Lejka) to drugi dzień świąt Wielkiejnocy. W polskiej tradycji tego dnia polewa się dla żartów wodą inne osoby, nawet nieznajome. Polewanie wodą nawiązuje do dawnych praktyk pogańskich, łączących się z symbolicznym budzeniem się przyrody do życia i co rok odnawialnej zdolności ziemi do rodzenia. Do dziś zwyczaj kropienia wodą święconą pól w poniedziałkowy ranek przez gospodarzy jest spotykany we wsiach na południu Polski. Tradycją Poniedziałku Wielkanocnego na wsiach było też robienie psikusów sąsiadom. Zamieniano bramy, na dachach umieszczano narzędzia rolnicze i chowano również wiadra na wodę.
ewamagdalena