Brygida Kubris
METODY ŹRÓDŁOZNAWCZE WCZORAJ I DZIŚ
( i tu od razu zaznaczam, ze to jest tekst dla ludzi o mocnych nerwach. Takich pierdół, to ja już dawno nie czytałam... )
-Źródłoznawstwo = egzegeza (badanie i krytyczna interpretacja) źródeł hist.
-Nauki pomocnicze nie są równe źródłoznawstwu, gromadzą wiadomości potrzebne do krytyki źródeł,
Źródło = niegdyś fakty, gesta et actus, czyli dokonania poszczególnych jednostek spisane w dokumentach, biografiach, kronikach, epitafiach itp. Wspomaganych przekazem ikonograficznym, jak pieczęć, portret, obraz, rzeźba,
= potem, od Oświecenia szersze rozumienie, pojawiły się fakty masowe, długotrwałe;
-rzeczywistość dziejowa opisywania nie z perspektywy czasu i przestrzeni, ale od podstaw, od jednego faktu który trzeba zweryfikować konkretnymi źródłami, żeby uniknąć przekłamań
Założenia myślicieli Oświecenia przejęte przez szkołę XIX w. Dzięki jej pracy można poznać fakty z zakresu historii instytucji (organizacji Prawno- publicznej i państw) oraz historii kultury i jej wytworów(sztuki, nauki, obyczajów).
Czy z tego wynika, ze poznajemy nowe źródła? Zdarza się, ze tak, ale głównie dogłębniej badamy już istniejące. Np. Po dogłębnej analizie jakiegoś fragmentu można odkryć nowe informacje, a przez to i „nowe źródło” dla lepszego poznania jakiegoś problemu.
2. Czym jest tzw. metoda źródłoznawcza?
*Przedmiotem historii fakty i procesy rzeczywiste, których poznawanie musi opierać się na źródłach.
*”metoda źródłoznawcza” pozwala spojrzeć na źródła hist. z innej perspektywy, pełnią one rolę służebną wobec faktów, od źródła ku faktom i od faktów ku źródłu,
=Podstawowe działania poznawcze nad źródłami hist. - 3 etapy:
-heureza- odnalezienie, zebranie, opisanie wszystkiego, co będzie podstawą badań,
-krytyka erudycyjna (zewn. i wewn.)- weryfikacja źródła, czy zgodne z kontekstem dziejowym, do którego przynależy? Dotyczy
źródeł pisanych i niepisanych,
-interpretacja- objaśnienie treści i funkcji zapisu źródeł,
źródła- pośrednie = pisane, wymagają sprawdzenia wiarygodności informatora (autora)
- bezpośr. = nie posiadające przekazu słownego czy obrazowego, zazwyczaj wiarygodne, chyba, że falsyfikaty, same mówią o sobie”, do nich też czasem i źródła pisane i przekazy ikonograficzne,
krytyka zewnętrzna- tylko do strony materialnej, fizycznej źródła, wszystkie zmaterializowane źródła,
krytyka wewnętrzna- pisma i obrazy, to co daje się rozeznać za pomocą odtworzenia rysunku- projektu,
Wcześniej źródła podzielone na pisane i niepisane, mówione i nieme, pośrednie i bezpośrednie. Nowością wprowadzone przez G. Labudę przyjęcie OBU kryteriów na raz: każde źródło jest „bezpośrednie”, każde jest także „pośrednie”, zawiera jednocześnie „przekaz” i „odbicie” rzeczywistości. Złożoność struktury źródła pozwala je traktować jako „fakt historyczny” i „zdarzenie” w procesie dziejów.
Człowiek najdoskonalszym źródłem.
Topolski- dynamiczność podstawy źródłowej, wciąż nowe wydobywanie wiedzy ze źródeł. U niego też podział na pośrednie i bezpośrednie, ale i adresowane i nieadresowane.
Źródła się nie zmieniają, przybieramy wobec nich coraz to nową perspektywę dziejową. Źródła przekazują wieść o dziejach, ale to dzieje uformowały źródła, i one z kolei współtworzą dzieje. Historyk musi rozpocząć od wglądu w określoną rzeczywistość dziejową, której dane źródło było wytworem.
Dawniejsza krytyka ograniczała się do „krytyki pochodzenia”, odrzucając to, co „cudze”, wykorzystując to, co „własne” autora. Obecnie bierze się pod uwagę też „cudze głosy”, bo zawsze się do czegoś nawiązuje, chcąc powiedzieć coś nowego.
Źródła- przekaz o rzeczywistości,
- wytwór, dzieło uczestniczące w rzeczywistości
3. Źródłoznawstwo a semiotyka i hermeneutyka.
*semiotyka lingwistyczna (wg. Ch. W. Morrisa) obejmuje:
-semantykę w ściślejszym znaczeniu- znaczeniowa str. języka,
- syntaktykę- relacje między wyrażeniami jez. A innymi wyrażeniami jęz.
-pragmatykę- bada relację między znakiem a odbiorcą,
źródłoznawcze możliwości zastosowania powyższych :
1. jakieś słowo czy pojęcie, np. corona, starać określić po naszemu- wieniec, insygnium władcy; NAZARZ- wychwycenie znaczenia od str. dawnego rozumienia,
2. odkrycie tendencji, zamiaru pisarskiego, pouczenie o treści przekazu autora,
3. relacje twórca źródła a odbiorca zbliżające do genezy przekazu,
Teoria Zderzenia słownego zrealizowanego w czasie, mającego swój podmiot (autora),
przedmiot (odniesienie do rzeczywistości) oraz adresata.
Analiza znaczeniowa- semantyczna, badająca znak,
Analiza hermeneutyczna- interpretacyjna, wyjaśniająca symbol
Hermeneutyka= sztuka odkrywania wieloznaczności testu, korzenie w starożytności (szkoła platońska),
egzegeza= praca nad tekstami, 4 sposoby egzegezy tekstowej:
-historyczny- zgodny z podstawowym znaczeniem wyrazów,
- wykład treści ukrytych, wtórnych
- wydobywający z tekstu pouczenia moralne
- odniesiony do wizji ostatecznych rzeczy człowieka, eschatologiczny,
Filozofia współczesna wpływ na badania społeczne i humanistyczne. Problem autor- dzieło- odbiorca wymaga traktowania łącznego.
GERARD LABUDA
O METODZIE KSZTAŁCENIA MŁODYCH HISTORYKÓW
1. przez podręcznik w podstawówce,
2. wachlarz poznawanych faktów powiększa się aż do czasu studiów,
3. praca seminaryjna- przełom, student powinien zmienić postawę z czynnej na bierną,
nauczyć się „wątpić”,
4. praca seminaryjna- przedstawianie własnych poglądów, opartych na własnych zabiegach badawczych,
etapy ustalania faktu:
-ustalenie faktu w takiej postaci, w jakiej jest w źródle (fakty źródłowe),
-zrekonstruowanie faktów wg nas prawdziwych (fakty historyczne),
-przedstawienie ich na tle całokształtu procesu historycznego,
-stworzenie szerszej całości (zagadnienie, problem)- etap syntezy historycznej,
*praca magisterska- pokaz umiejętności czytania i rozumienia tekstów źródłowych i stosowania nauk pomocniczych historii,
*praca doktorska- umiejętności logicznego wnioskowania,
*praca habilitacyjna- umiejętność rozwiązywania problemów naukowych na tle całokształtu nauki o świecie,
ZNÓW TA BRYGIDA KUBRIS
NAUKI POMOCNICZE HISTORII W WYKŁADZIE UNIWERSYTECKIM
Nauki pomocnicze jako sztuka krytycznego poznawania źródeł historycznych, z 3 źródeł:
- krytyczna egzegeza tekstów,
- filozofia krytyczna oświecenia,
- krytyczne rozpatrywanie wartości dowodów prawnych,
już szkoła aleksandryjska, początki RECENSIO i EMENDATIO (pamiętacie?) w tekstach autorów i w Biblii,
Myśliciele Oświecenia- sceptycyzm, empiryzm.
GERALD LABUDA
PRÓBA NOWEJ SYSTEMATYKI I NOWEJ INTERPRETACJI ŹRÓDEŁ HISTORYCZNYCH
historiografia tradycyjna w interpretacji posługiwała się metodą genetyczną (in. Ewolucyjną), od czasów oświecenia, uogólniona w XIX w. Wpłynęła na rozszerzenie horyzontów badawczych w dziedzinie analizy procesu dziejowego (dzieje gospod. I społeczne brane pod uwagę),
metoda genetyczna- cel- tak przedstawić fakty, żeby ich powiązanie zobrazowało, w jaki sposób wydarzenie/a doszły do skutku, jak się rozwinęły i egzystowały w kształtującym je wydarzeniu głównym,
rozwój wydarzeń od podstaw do ostatecznego kształtu, „faktu”,
3 podstawowe zasady metody genetycznej:
1 czasowa (następstwo w czasie)
2 przestrzenna (łączenie faktów związanych ze sobą przestrzennie)
3 rzeczowa (konieczność wiązania ze sobą faktów jednorodnych)
*by uwarunkować przyczynowo fakty i wydarzenia, zasady powszechnie dziś uznawane,
Ale metoda ta nie jest dobra, bo najczęściej wyrywała jakiś fakt z ogólnego kontekstu i wzajemnych powiązań Mimo to stosuje się ją do dziś (?- książka z lat 50)
SYSTEMATYKA ŹRÓDEŁ- 2 kierunki:
Podział FORMALNY autorstwa J. G. Droysena (pamiętacie? Antyk, jako źródło... to były czasy!) dzieli się na:
- pozostałości- to, co mamy bezpośrednio, dzieła rąk ludzkich, stosunki społeczne (obyczaje, prawa itp.), poglądy (historyczne, filozoficzne itp.), akta (korespondencja, rachunki, archiwalia),
- żródła- pisemne, ustne
- pomniki- dokumenty przekazujące wiadomość o dokonaniu czynności prawnej, dzieła sztuki, napisy, medale, monety, oznaczenia pomnikowe, jak kamienie graniczne, tytuły, imiona, herby itp.
Podział Droysena wykorzystał i zmodyfikował E. Bernheim, wprowadzając podział na 2:
- pozostałości – we właściwym znaczeniu (szczątki cielesne, mowa, stosunki społeczne, instytucje, wytwory, akty, listy itp
- pomniki (inskrypcje, monumenty, dokumenty)
- tradycja - obrazowa (obrazy historyczne, szkice topograficzne, rzeźby historyczne),
- ustna (opowiadania, sagi, anegdoty, pieśni itp.)
- pisemna ( inskrypcje historyczne, genealogiczne, kalendarze, roczniki, kroniki itd.
Podział Bernheima, został skrytykowany przez Schmeidera, który z kolei wymyślił sobie bardzo podobnie, ale jednak odrobinkę inaczej, że:
- pozostałości – szczątki cielesne, mowa, stosunki i instytucje, rękodzieła, akta i dokumenty (o ile czynność w nich i przez nie dokonana), listy urzędowe (dyspozytywne)
- tradycja
- obrazowa (obrazy przedst. Prawdziwe fakty i wydarzenia, rzeźby, szkice topograficzne)
- ustna (jw)
- pisemna 1) w celu komunikowania (inskrypcje, genealogie, kalendarze, roczniki, kroniki itp.)
2) w celu przyszłego dowodu (zwykle dok. Poświadczające i zapiski o czynnościach prawnych, które nie są częścią samej czynności),
Co z tego wynika? NIE DA SIĘ zaklasyfikować wszystkich źródeł po jednej lub drugiej stronie. Nie logiczne, że niektóre pojawiają się po obu str. Linii dzielącej.
Handelsman- między poszczególnymi kategoriami źródeł nie ma wyraźnych granic,
=błędny pogląd, że historia zaczyna się wtedy, kiedy zaczynają napływać źródła pisane,
hist. Społeczeństwa trwa tak długo, jak długo istnieje społeczeństwo, więc źródło pisane jest ważnym, ale nie jedynym źródłem,
...
madzia.1majka2