Planowanie wynikowe w pracy dydaktycznej nauczyciela.
Reforma edukacji wprowadziła istotne zmiany w dotychczasowym ocenianiu. Wyodrębnione są dwa sposoby oceniania: wewnątrzszkolne (dotyczy bieżącego oceniania uczniów) i zewnętrzne (organizowane przez władze oświatowe).
Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z 21.III 2001 r. w sprawie zasad oceniania, klasyfikowania, promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych szkoły zostały zobowiązane do przygotowania wewnątrzszkolnego systemu oceniania (WSO) oraz opracowania przedmiotowych systemów oceniania (PSO).
Do obowiązków każdego nauczyciela zgodnie z cytowanym wyżej rozporządzeniem należy określenie szczegółowych wymagań edukacyjnych do realizowanego przez niego programu zajęć edukacyjnych oraz poinformowanie o nich na początku roku szkolnego uczniów i ich rodziców (opiekunów).
„Wymagania programowe stanowią oczekiwane osiągnięcia uczniów. Ich sformułowanie polega na takim opisie czynności uczniów, by ocena ich osiągnięć stała się możliwa......
Ustalając wymagania, dokonujemy ostatecznej selekcji treści nauczania, rozsądnie zmniejszając ich liczbę i przyjmując pełną odpowiedzialność za nie w dalszych etapach procesu dydaktycznego.
Ustalenie wymagań programowych jest ostatnią okazją powstrzymania nadmiernych oczekiwań wobec uczniów i pozbycia się niejasności w doborze treści....”
Budowanie wymagań programowych na poszczególne pozytywne oceny szkolne jest rzeczą trudną, ale jednocześnie najbardziej samodzielnym i twórczym działaniem nauczyciela. Ich sformułowanie polega na takim opisie czynności uczniów, aby ocena ich osiągnięć stała się możliwa. Muszą być one mierzalne za pomocą określonego narzędzia pomiarowego. Punktem wyjścia jest podstawa programowa wyznaczająca cele kształcenia, osiągnięcia uczniów oraz zakres treści, których realizacja pozwoli je osiągnąć.
Modele budowania wymagań programowych
1.
2. Model wielopoziomowy
o Wymagania konieczne (K)
o Wymagania podstawowe (P)
o Wymagania rozszerzające (R)
o Wymagania dopełniające (D)
o Wymagania wykraczające (W)
2. Model dwupoziomowy
o Wymagania ponadpodstawowe (Pp)
Program nauczania zawiera treść pełną, którą zapewne nie wszyscy uczniowie opanują w wyznaczonym terminie i w pełnym zakresie. Dlatego coraz więcej dydaktyków skłania nas do tego, aby wymagania edukacyjne opracowywać na dwa lub trzy poziomy.
Formułowanie wymagań rozpoczyna się od doboru treści nauczania do poszczególnych stopni szkolnych.
Przy projektowaniu wymagań programowych, należy kierować się następującymi kryteriami wyboru treści z programu nauczania:
o przystępność,
o wartość kształcąca,
o niezawodność, niezbędność
o wewnątrz przedmiotowa, między przedmiotowa
o użyteczność.
Te kryteria mogą mieć różne znaczenie w różnych przedmiotach i na różnych szczeblach.
Model trzypoziomowy
Konsekwencją modelu wielopoziomowego jest budowanie obszernego rejestru szczegółowych wiadomości i umiejętności przypisanym ocenom szkolnym.
Największe znaczenie mają wymagania podstawowe (P), które stanowią znaczną część wymagań pełnych zawartych w treści programu nauczania. Wyznaczają one granicę pomiędzy pozytywnymi, a negatywnymi wynikami, od nich zależy poprawność sformułowania wymagań na wszystkie oceny szkolne. Spełnienie przez ucznia ok. 75% (przykładowa norma) tych wymagań upoważnia nauczyciela do wystawienia oceny dostatecznej.
. Spełnienie wymagań rozszerzających (R) w ok. 75% i wymagań podstawowych w ok. 75% upoważnia do wystawienia oceny dobrej. Spełnienie również ok. 75% wymagań dopełniających upoważnia do wystawienia oceny bardzo dobrej.
W modelu wielopoziomowym dodatkowo wprowadza się wymagania konieczne (K) , których spełnienie można uznać za równoważne ocenie dopuszczającej. Przyjęta norma to spełnienie przez ucznia ok. 50% wymagań podstawowych oraz wymagania wykraczające (W), upoważniające do wystawienia oceny celującej, dotyczą uczenia, który opanował w pełni wymagania programowe, a jego wiadomości i umiejętności są złożone, twórcze naukowo i wykraczają poza program nauczania
Model dwupoziomowy.
Konsekwencją modelu dwupoziomowego jest opracowanie przez ucznia wymagań podstawowych (P) , które uwzględniają wiadomości i umiejętności łatwe, praktyczne życiowo, bazowe dla przedmiotu, umożliwiają uczenie się innych przedmiotów, są pewne i wdrożone w praktyce. Spełnienie przez ucznia np. .ok. 75% tych wymagań upoważnia nauczyciela do wystawienia oceny dostatecznej
Jeżeli uczeń spełni ok. 50% wymagań podstawowych otrzymuje ocenę dopuszczającą.
Wymagania ponadpodstawowe (Pp) obejmują wiadomości i umiejętności trudne i bardzo trudne, teoretyczne, mniej przydatne życiowo, rozszerzające i pogłębiające podstawy przedmiotu, hipotetyczne i problemowe.
Ocenę dobrą otrzyma uczeń, który spełni ok. 75% wymagań podstawowych i ok. 50% wymagań ponadpodstawowych.
Ocenę bardzo dobrą otrzyma uczeń spełniający ok. 75% wymagań podstawowych i 75% wymagań ponadpodstawowych.
Natomiast wymagania wykraczające (W), upoważniające do wystawienia oceny celującej, dotyczą uczenia, który opanował w pełni wymagania programowe, a jego wiadomości i umiejętności są złożone, twórcze naukowo i wykraczają poza program nauczania (tak samo jak w modelu trzypoziomowym).
UWAGA!
Przykładowe normy wymagań na poszczególne oceny zostały przyjęte z zeszytu nr 68 „Nauczycielski system oceniania”, Janina Dretkiewicz-Więch, Wydawnictwa CODN -99.
Etapy budowania wymagań programowych
(na podstawie uproszczonej procedury opracowanej przez J. Ochęduszko)
1. dobór i zakres treści kształcenia,
2. sformułowanie celów operacyjnych,
3. określenie kategorii wyżej wymienionych celów wg taksonomii B. Niemierko
4. przyjęcie kryteriów i liczby poziomów formułowanych
5. wyodrębnienie wymagań (podstawowych, koniecznych, rozszerzonych, dopełniających i wykraczających odpowiadających osiągnięciom uczniów na stopnie: dst., dop., db., bdb. i cel.( wymieniona kolejność wynika z kolejności ustalania wymagań),
6. sprawdzenie hierarchiczności wymagań (wymagania na stopień wyższy muszą mieścić w sobie wymagania na stopień niższy).
Plan wynikowy
W tradycyjnej dydaktyce przebieg procesu nauczania można przedstawić na następującym schemacie:
Ze schematu widać, że wymagania programowe były utajnione. Często były stawiane po przeprowadzonych lekcjach, naprędce, spontanicznie i intuicyjnie.. Uczniowie nie byli informowani o kryteriach ocen, główną rolę w ocenianiu odgrywał nauczyciel, a ocena była narzędziem „jego władzy”. Nie występowała samoocena uczniów.
Zatem wymagania były silnie uzależnione od przebiegu procesu nauczania i zgodnie z cytowanym już rozporządzeniem nie mogły stanowić podstawy dla obiektywizacji osiągnięć ucznów oraz skuteczności pracy nauczyciela.
Nauczyciel ograniczył się do opracowania rozkładu materiału, który zawierał dział programowy, temat lekcji, zakres treści i liczbę godzin oraz czasami metody nauczania i środki dydaktyczne.
Planowanie wynikowe radykalnie zmienia ten porządek
Planowanie wynikowe polega określeniu i ustopniowaniu wymagań programowych. Stanowi ono podstawę nauczania i obiektywnej ewaluacji.
Sporządzenie planu wynikowego jest więc, nie tylko formalnym obowiązkiem nauczyciela, ale stanowi podstawę nauczycielskiego systemu nauczania. Ponad to umożliwia budowanie precyzyjnych narzędzi pomiarowych.
Każdy nauczyciel powinien sam podjąć decyzje o stopniu szczegółowości takiego planu. Chodzi tu o to, czy wymagania programowe mają dotyczyć lekcji czy działu programowego. Względy użyteczne dyktują drugie rozwiązanie. Plan jest wówczas syntetyczny i czytelny.. Istotą rzeczy w planowaniu wynikowym jest powściągliwość wobec wymagań pochopnych, naiwnie życzeniowych, przesadnie naukowych. Wymagania powinny być znane uczniom, aby według nich mogli organizować swoją pracę I oceniać jej wartość.
Nauczyciel powinien zbudować własny system oceniania osiągnięć uczniów, z którym powinien zapoznać dyrektora szkoły i podać do wiadomości uczniom i ich rodzicom. Nauczycielski system oceniania powinien być spójny z przedmiotowym i wewnątrzszkolnym systemem oceniania.
Forma planu wynikowego w rożnych szkołach może być inna.
Każda komisja przedmiotowa powinna podjąć decyzję o stopniu szczegółowości planu wynikowego i jego formie (postaci).
Proponujemy rożne formy planu wynikowego (wg różnych opracowań nauczycielskich, które mogą być pomocne przy opracowaniu własnego planu wynikowego
A)
Tematy jednostek
metodycznych
swiety_21