1. Pojęcie i rodzaje reprodukcji. 2
2. Wyjaśnić treść kategorii: produkt globalny, produkt krajowy brutto, dochód narodowy. 3
3. Metody liczenia dochodu narodowego. 4
4. Na czym polega pierwotny, wtórny i ostateczny podział dochodu narodowego 5
5. Istota wzrostu i rozwoju społeczno – gospodarczego. Mierniki wzrostu gospodarczego. 6
6. Czynniki wzrostu gospodarczego. 7
7. Bariery wzrostu gospodarczego 9
8. Rodzaje wahań koniunktury gospodarczej. Typy cykli koniunktury ze względu na okres trwania cyklu. 11
9. Fazy cyklu koniunkturalnego, ich charakterystyka. 13
10. Przyrodnicze i psychologiczne koncepcje cyklu koniunkturalnego. 15
11. Istota teorii niedokonsumpcji (podkonsumpcji) cyklu koniunkturalnego. 16
12. Pieniężne teorie cyklu koniunkturalnego. 17
13. Innowacyjno – inwestycyjna teoria cyklu koniunkturalnego. 18
14. Mechanizm cyklu koniunkturalnego – synteza problemu. 19
15. Właściwości kształtowania się koniunktury gospodarczej w rozwiniętych krajach gospodarki w latach 1950 – 1974. 21
16. Wyjaśnić istotę zjawiska stagflacji i slumpflacji, w przebiegu. 23
17. Właściwości koniunktury gospodarczej w rozwiniętych krajach gospodarki rynkowej w latach 90 – tych. 24
18. Przedstawić główne etapy kształtowania się ekonomicznej roli państwa w krajach gospodarki rynkowej. 25
19. Przyczyny wzrostu ekonomicznej roli państwa w gospodarce rynkowej w wieku XX. 27
22. Właściwości metody badania procesów gospodarczych przez J. M. Keynesa. 27
25. Podstawowe założenia koncesji ekonomicznych monetaryzmu. 29
MONETARYZM 29
INTERWENCJONIZM, 30
28. Zakres i skala oddziaływania państwa na gospodarkę we współczesnej gospodarce rynkowej. 31
Średnio – roczne dotacje tego rodzaju wynosiły na początku lat 90. 32
29. Powstanie pieniądza jego istota. 33
30. Funkcje pieniądza. 34
31. Formy pieniądza. 36
32. Czynniki określające popyt na pieniądz zasady określania ilości pieniądza w obiegu. 39
33. Systemy pieniężne poprzedzające system pieniądza kierowanego (waluty manipulowanej). 41
34. Istota i przyczyny powstania systemu pieniądza kierowanego (waluty manipulowanej). 41
35. Rola banku centralnego we współczesnym systemie pieniężnym. 45
36. Na czym polega inflacja i jak ją mierzymy. 46
37. Rodzaje zjawisk inflacyjnych. 47
38. Inflacja popytowa i jej przyczyny. 48
39. Kosztowa teoria inflacji. 49
40. Społeczno ekonomiczne następstwa inflacji. 50
42. Problem zależności między inflacją a bezrobociem. Istota krzywej Philipsa. 52
43. Banki jako podmioty gospodarowania. 54
44. Istota i formy aktywnych operacji bankowych. Proces powstawania wkładów pochodnych i kreowania pieniądza bankowego. 56
45. Operacje pasywne banków. Operacje komisowe. 56
46. Bezrobocie jako zjawisko społeczno – ekonomiczne. 59
47. Stopa bezrobocia i jej tendencja we współczesnej gospodarce rynkowej. 61
48. Rodzaje bezrobocia. 62
49. Przyczyny bezrobocia w gospodarce rynkowej. 63
50. Polityka przeciwdziałania bezrobociu. 66
51. Istota budżetu i jego funkcje. 67
52. Podstawowe zasady polityki budżetowej. 69
53. Źródła dochodów budżetowych. 71
54. Istota podatków i ich rodzaje. 72
55. Stopa opodatkowania. Istota krzywej Laffera. 75
56. Wydatki budżetowe ich rodzaje i rola w gospodarce narodowej. 76
57. Deficyt budżetowy i metody jego finansowania. 78
1. Pojęcie i rodzaje reprodukcji.
Proces gospodarowania w społeczeństwie, proces produkcji musi mieć charakter ciągły. Aby tę ciągłość utrzymać trzeba odtworzyć, czyli reprodukować wszystkie warunki materialne, niezbędne dla zapewnienia tej ciągłości.
Reprodukcja polega na odtworzeniu wszystkich warunków niezbędnych dla zachowania ciągłości procesów produkcyjnych w społeczeństwie. Oznacza to konieczność przekształcania części produktów pracy ludzkiej w środki produkcji, stanowiące elementy nowej produkcji.
Proces produkcji posiada nie tylko stronę materialną, ale również społeczną. Oznacza to, ze ludzie tworzą w tym procesie określone stosunki społeczne. We wszystkich formacjach społeczno – gospodarczych wraz z odtwarzaniem materialnych warunków niezbędnych dla zachowania ciągłości procesów produkcyjnych odtwarzane są także typowe dla tej formacji stosunki społeczno – ekonomiczne. Historycznie ukształtowały się dwa podstawowe rodzaje reprodukcji: prosta i rozszerzona. W formacjach przedkapitalistycznych dominowała reprodukcja prosta, ale w poszczególnych fazach rozwoju formacji występowały okresy reprodukcji rozszerzonej. Dla gospodarki rynkowej typową jest reprodukcja rozszerzona.
Reprodukcja prosta polega na tym, że rozmiary produkcji i jej struktura w kolejnych okresach gospodarowania nie zmieniają się. Przy tej reprodukcji zużyte środki produkcji odtwarzane są w dotychczasowych rozmiarach, na zmienionym poziomie pozostaje zatrudniona w procesie produkcji siła robocza, jej kwalifikacje i nawyki produkcyjne.
Reprodukcja rozszerzona proces produkcji, w którym dokonuje się nie tylko proste odtworzenie zużytych środków produkcji i siły roboczej, ale ma miejsce także zwiększenie ich zastosowanie. Efektem tego procesu jest wzrost rozmiarów produkcji, gospodarka rozwija się dynamicznie, dokonuje się unowocześnienie aparatu wytwórczego i poprawa struktury gospodarki.
O tym, jaki typ reprodukcji dominuje w gospodarce narodowej decyduje zdolność gospodarki do akumulacji. Jest ona procesem gromadzenia kapitału, czyli procesem zwiększania ilości środków produkcji i siły roboczej zatrudnionej w gospodarce narodowej. Wynika z tego, że przy reprodukcji prostej akumulacja w ogóle nie występuje.
Reprodukcję rozszerzoną charakteryzuje akumulacja dodatnia, a reprodukcję zwężoną akumulacja ujemna.
W rozwiniętej gospodarce rynkowej dominującym typem reprodukcji jest reprodukcja rozszerzona. Jeśli zarówno rozmiary produkcji jak i jej struktura są zgodne w skali gospodarki narodowej z rozmiarami i strukturą popytu społecznego – oznacza to istnienie w gospodarce narodowej stanu równowagi.
2
2. Wyjaśnić treść kategorii: produkt globalny, produkt krajowy brutto, dochód narodowy.
Produkcja globalna przedsiębiorstwa składa się z - wartości przeniesionej (nabyte z zewnątrz i zużyte w produkcji surowce, materiały, półprodukty, paliwo, energia)
- wartości dodanej (suma nowo wytworzonej wartości w przedsiębiorstwie, do której z reguły włącza się amortyzację). Inaczej to wartość wytworzonej produkcji dóbr i usług w ciągu roku w przedsiębiorstwie.
Produkt krajowy brutto, PKB, miernik produkcji wytworzonej na obszarze danego kraju. Jest sumą wydatków gospodarstw domowych na zakup dóbr i usług konsumpcyjnych, wydatków sektora prywatnego na zakup dóbr i usług inwestycyjnych, wydatków państwa na zakup dóbr i usług oraz salda bilansu handlu zagranicznego.
PKB może być wyrażony w cenach rynkowych, zawierających podatki pośrednie lub - po ich potrąceniu - w cenach czynników wytwórczych (cenach netto). PKB różni się od produktu narodowego brutto (PNB) tym, że nie uwzględnia dochodu z lokat zagranicznych.
Produkt narodowy netto, dochód narodowy, miernik efektów rocznej działalności gospodarki, obliczany poprzez odjęcie od produktu narodowego brutto wartości amortyzacji.
PNN jest to ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu kwoty niezbędnej do odtworzenia zużytego w ciągu roku kapitału trwałego i utrzymania na dotychczasowym poziomie zasobu kapitału i rozmiarów produkcji.
Z uwagi na trudności w ustaleniu rzeczywistej wielkości amortyzacji (odpisy amortyzacyjne ustalane dla celów rachunku kosztów nie odzwierciedlają rzeczywistego zużycia kapitału, jest to tylko szacunek) w praktyce częściej wykorzystywany jest produkt narodowy brutto.
3. Metody liczenia dochodu narodowego.
Dochód narodowy wyrażony jest albo a cenach bieżących, ukształtowanych w danym roku działalności gospodarczej, albo w cenach stałych. Ceny bieżące służą do charakterystyki różnych zjawisk związanych z wytwarzaniem i podziałem dochodu narodowego w danym roku kalendarzowym.
Ceny stałe to przyjęte dla dłuższego niż rok okresu ceny niezmienne, umowne, wybrane z jakiegoś okresu obliczeniowego, najczęściej roku. Służą one dla wyrażenia dynamiki dochodu narodowego w dłuższych niż rok przedziałach czasu. Ceny bieżące są dla tego celu nie przydatne, gdyż dochód narodowy z różnych lat byłby po prostu nieporównywalny z powodu zmian cen.
Stosowanie cen stałych dla wyrażenia dynamiki dochodu narodowego w dłuższych okresach nie jest także pozbawione pewnych wad. W dłuższych okresach dokonują się bowiem zmiany wytwarzanego dochodu narodowego. Pojawiają się produkty i całe gałęzie wytwórczości, których wcześniej nie było, inne produkty – stając się nienowoczesnymi, przestarzałymi – z produkcji wypadają. Określenie stałych cen nowych produktów staje się praktycznie nie możliwe z powodu braku punktu odniesienia z przeszłości.
Na przestrzeni ostatnich dziesiątków lat w strukturze gałęziowej gospodarki, rozpatrywanej z punktu widzenia roli poszczególnych gałęzi w tworzeniu dochodu narodowego, dokonały się istotne zmiany. Procesowi wzrostu udziału w tworzeniu dochodu narodowego przemysłu i usług materialnych, towarzyszył spadek udziału rolnictwa – przy jednoczesnym wzroście absolutnych rozmiarów produkcji rolnej. W wysoko rozwiniętych krajach rolnictwo uczestniczy obecnie w kilku procentach w wytwarzanym w tych krajach dochodzie narodowym.
Dochód narodowy wytworzony ulega podziałowi. Obydwa te procesy – tworzenie i podział dochodu narodowego – odbywają się równolegle, nie istnieje jakaś czasowa granica między procesem tworzenia i podziału dochodu narodowego. Jedynie dla celów statystycznych i dydaktycznych prezentujemy odpowiednie wielkości w przedziałach rocznych. W rzeczywistości w każdym momencie dokonuje się w gospodarce narodowej tworzenie, podział i konsumpcja dochodu narodowego. Wynika to z obiektywnej konieczności zachowania ciągłości i procesów gospodarowania.
4. Na czym polega pierwotny, wtórny i ostateczny podział dochodu narodowego
Pierwotny podział dochodu narodowego dokonuje się w miejscu jego powstawania, a więc w przedsiębiorstwach przemysłowych, usługowych, transportowych. Sprowadza się on do podziału nowo wytworzonej w przedsiębiorstwie wartości na wynagrodzenia pracowników i akumulację finansową przedsiębiorstwa. Z samej istoty procesu pierwotnego podziału dochodu narodowego wynika, że jest to proces społeczny, w którym ścierają się na bieżąco przeciwstawne interesy pracowników najemnych i właścicieli przedsiębiorstw. Pracownicy najemni dążą do zwiększania swego udziału w nowo tworzonej wartości, do wzrostu płac, co z punktu widzenia przedsiębiorstwa jako całości oznacza wzrost kosztów produkcji. Dążeniem właścicieli przedsiębiorstwa jest osiąganie możliwie wysokich zysków, co wymaga kontroli wzrostu płac i hamowania ich wzrostu. Należy podkreślić, ze w dłuższym okresie wzrost płac realnych możliwy jest tylko na gruncie wzrostu wartości dodatniej, wzrost dochodu narodowego, co wymaga nie zbędnego poziomu akumulacji – zarówno na szczeblu przedsiębiorstwa jak i gospodarki narodowej jako całości.
W procesie pierwotnego podziału dochodu narodowego uczestniczą także drobno producenci towarowi – chłopi, rzemieślnicy, których praca nosi charakter produkcyjny i tworzy dochód. Zatrzymują oni część wytworzonego przez siebie dochodu narodowego, druga natomiast część przejmowana jest przez państwo, dostawców środków produkcji, banki. Dochody, które tworzą się w rezultacie pierwotnego podziału dochodu narodowego, określamy pojęciem podstawowych.
Wtórny podział dochodu narodowego jest to podział dokonujący się między grupami społecznymi tworzącymi dochód narodowy oraz nie uczestniczącymi w jego tworzeniu. Dochody powstające w wyniku wtórnego podziału dochodu narodowego określamy pojęciem dochodów pochodnych.
Podstawową rolę w procesie wtórnego podziału narodowego, spełnia budżet państwa. Za pośrednictwem systemu dochodów budżetowych, w którym główną rolę spełniają podatki, państwo przejmuje części dochodu narodowego. System wydatków budżetowych oznacza redystrybucję ściągniętego dochodu narodowego. Charakterystyczne jest proces znacznego wzrostu udziału państwa dochodzie narodowym. Z kilkunastu procent na początku obecnego stulecia udział ten wzrósł obecnie do poziomu prawie połowy dochodu narodowego. Związane to jest ze wzrostem funkcji ekonomicznych państwa i koniecznością finansowania rozległej sfery zdań administracyjnych, społecznych, a także obronnych. Wydatki państwa, finansowane z przejmowanej części dochodu narodowego, przeznaczone są z jednej strony na zakup dóbr i usług, i o tyle oznaczają ponowny przepływ dochodu narodowego do sfery produkcyjnej, z drugiej – przeznaczone są na płace zatrudnionych w sferze publicznej.
Wtórny podział dochodu narodowego dokonuje się także poprzez opłaty usług niematerialnych. Część płacy roboczej i zysków przekazywana jest w tej formie do usługowych działów zatrudnienia. Dochody takich działów jak np. sfera rozrywki, reklamy, itp., pochodzą z dochodów pierwotnych, przekazanych w postaci opłat za usługi.
Redystrybucja dochodu narodowego dokonuje się w gospodarce rynkowej także poprzez system cen. Wysoki poziom cen towarów ustalonych poprzez monopole, znacznie przekraczający poziom przeciętny, pozwala na przechowywanie części dochodu narodowego z gałęzi i przedsiębiorstw niemonopolistycznych, które są nabywcami tych towarów. Proces redystrybucji dokonuje się nie tylko wewnątrz gospodarek narodowych, ale także między krajami. Przyjmuje to przede wszystkim postać przepływu zysków z zagranicznych lokat kapitałowych do krajów – eksporterów kapitału.
Przez wzrost gospodarczy rozumiemy proces zwiększania zasobów dóbr i usług konsumpcyjnych, a w szczególności taki wzrost ilościowy, który zapewnia zwiększenie ilości dobór i usług konsumpcyjnych przypadających na mieszkańca danego kraju. Chodzi tu o wzrost w wyrażeniu realnym, fizycznym, mierzony w sposób, który eliminuje zniekształcający wpływ zmian cen, procesów inflacyjnych. Syntetycznym miernikiem dynamiki wzrostu gospodarczego jest stopa wzrostu produktu krajowego brutto w skali roku.
Procesy wzrostu i rozwoju gospodarczego są uwarunkowane społecznie, odbywają się w społeczeństwach o określonej strukturze, dysponujących instytucjami społecznymi, politycznymi, normami prawnymi, wzorcami zachowań itp. Oznacza to, że rozwój gospodarczy nie jest możliwy bez postępu społecznego, bez zmian w postawach jednostek i grup społecznych oraz w funkcjonowaniu urządzeń i instytucji społecznych. Ta jedność i wzajemne uwarunkowanie rozwoju gospodarczego i postępu społecznego znajduje wyraz w pojęciu rozwoju społeczno – gospodarczego.
Rezultatem rozwoju społeczno – gospodarczego jest jakość życia społeczeństwa jako całości, jego grup społecznych i poszczególnych jednostek. Mówiąc o jakości życia mamy na myśli nie tylko dostępność i rozmiary konsumpcji dóbr i usług materialnych i niematerialnych, ale także takie zjawiska jak funkcjonowanie środowiska pracy, środowiska domowego, stopień aktywności i współpracy ludzi w zachowaniu i przyswajaniu dotychczasowego oraz tworzeniu nowego dorobku materialnego i kulturalno – naukowego, stopień wolności ludzi, stan zdrowia psychicznego i fizycznego.
W naukach społecznych podejmowane są od dłuższego czasu wysiłki zmierzające do skonstruowania mierników, które w ocenie rozwoju społeczno – gospodarczego wychodziłyby poza tradycyjne wskaźniki wielkości dochodu narodowego na mieszkańca, odzwierciedlałyby zjawiska poziomu życia, jego jakość. Do najbardziej znanych należą tzw. wskaźniki genewski, opracowane w Genewskim Instytucie ONZ d. Rozwoju Społecznego. Uwzględniają one stopień zaspokojenia potrzeb zestawionych w siedem grup: wyżywienie, mieszkanie, zdrowie, wykształcenie, rekreacja, zabezpieczenie społeczne i zagospodarowanie materialne. Po zsumowaniu wskaźników szczegółowych otrzymuje się wskaźnik poziomu życia.
Ogólnie biorąc możemy podzielić wszystkie wskaźniki mierzenia rozwoju społeczno – gospodarczego na trzy grypy – w zależności od stopnia agregacji danych.
- 1 grupa – wskaźniki syntetyczne, które najbardziej ogólnie charakteryzują rozwój społeczno – gospodarczy. Należą do nich wymienione wyżej rozmiary produktu krajowego brutto i dochodu narodowego w wyrażeniu absolutnym i na mieszkańca, wskaźniki ich dynamiki, struktury wytworzenia i podziału według grup społecznych działów gospodarki, w przekroju regionalnym
- 2 grupa – wskaźniki szczegółowe, obrazujące wybrane dziedziny rozwoju społeczno – gospodarczego, których jest najwięcej. Mogą one dotyczyć praktycznie wszystkich dziedzin życia społeczno – gospodarczego, a więc zarówno inwestycji jak i szeroko rozumianego spożycia dóbr i usług materialnych i niematerialnych.
- 3 grupa – wskaźniki symptomatyczne – charakteryzujące jedynie wybrane dziedziny, ale syntetyzujące na tyle procesy rozwoju społeczno – gospodarczego, ze pozwalają wnioskować o ogólnym jego poziomie i dynamice. Do nich zaliczano kiedyś np. produkcję na mieszkańca stali, czy też produkcję energii elektrycznej. Obecnie na czoło wysuwają się wskaźniki, obrazujące stopień wdrożenia do gospodarki wyników rewolucji naukowo – technicznej.
6. Czynniki wzrostu gospodarczego.
Czynniki bezpośrednie zalicza się tu zatrudnienie i wydajność pracy.
Czynniki pośrednie zalicza się tu majątek produkcyjny i efektywność jego wykorzystania.
Te same czynniki można przestawić jako ekstenywne oraz intensywne. Ekstensywne to zatrudnienie i majątek produkcyjny, intensywne to wydajność pracy i efektywność wykorzystania majątku produkcyjnego.
Ekstensywne czynniki wzrostu gospodarczego wyrażają się w zmianach ilościowych, a więc przyroście zatrudnienia oraz trwałych i obrotowych środków produkcji, czyli we wzroście inwestycji.
Intensywne czynniki wzrostu gospodarczego to zmiany jakościowe w wykorzystaniu produkcji. Są to wzrost wydajności pracy ludzkiej siły roboczej, wzrost efektywności wykorzystania majątku produkcyjnego, zwiększenie efektywności inwestycji, postępu naukowo – technicznego, zastosowanych przedmiotów pracy.
Współcześnie spośród czynników intensywnych wzrostu gospodarczego podstawowe znacznie posiada postęp naukowo – techniczny i doskonalenie organizacji procesów wytwórczych. Wiążą się z tym zmiany w strukturze działowo – gałęziowej produkcji w kierunku wzrostu znaczenia dziedzin nowoczesnych o małej materiało – energochłonności procesów produkcyjnych. Wzrost gospodarczy zależy od wielkości nakładów pracy żywej, czyli ilości zatrudnionej siły roboczej. Rola tego czynnika jest szczególnie duża w warunkach istnienia w gospodarce narodowej niewykorzystanego aparatu wytwórczego, który trzeba uruchomić właśnie poprzez wzrost zatrudnienia. Z tego punktu widzenia istotną rolę odgrywa potencjał ludności zdolnej do pracy w danej gospodarce narodowej. Wielkość tego potencjału określona jest przez wiele czynników o charakterze demograficznym, ekonomicznym i społecznym.
Spośród czynników demograficznych wskażemy na takie jak ogólna liczba ludności, tempo przyrostu ludności – zarówno ogółem jak i zdolnej do pracy – zależnie od stopy urodzeń, zgonów i salda migracji zewnętrznej.
Wskazując na rolę czynnika ekonomicznego w kształtowaniu bilansu ludnościowego stwierdzić można prawidłowość, że wyższemu poziomowi i wzrostu ekonomicznego w długim okresie towarzyszy spadek stopy przyrostu ludności i tym samym ludność w wieku produkcyjnym.
Spośród czynników społecznych wymienić trzeba przede wszystkim model rodziny, który wraz ze wzrostem gospodarczym i wzrostem poziomu życia ewoluuje raczej w kierunku modelu reprodukcji prostej (2+2) lub zwężonej (2+1). Do grupy czynników wpływających na wykorzystanie potencjalnych zasobów ludności zdolnej do pracy zliczyć należy m.in. stopień aktywności zawodowej ludności, a także zdolność gospodarki do stwarzania warunków większej mobilności siły roboczej kraju. Brak takich warunków może być przyczyną istnienia nadwyżek siły roboczej w jednych rejonach kraju i jego niedostatek w drugim.
Należy odróżnić indywidualną i społeczną wydajność pracy.
Indywidualna wydajność pracy, to ilość lub wartość produkcji wytwarzana przez jednego pracownika w ciągu godziny. Określa się ją też jako technologiczną wydajność pracy. Społeczna wydajność pracy, to ilość lub wartość produkcji, jaka przypada średnio na jednego zatrudnionego w ciągu roku w gałęzi, sektorze, w gospodarce narodowej jako całości.
Na poziom wydajności pracy wywiera wpływ wiele czynników, wzajemnie ze sobą powiązanych. Są to szeroko rozumiane zewnętrzne w stosunku do pracownika czynniki procesu produkcji np. warunki naturalne a także organizacja procesu pracy w przedsiębiorstwie, środki i metody motywacyjne, techniczne uzbrojenie pracy, stosunki społeczne w zakładzie itp. Istotną rolę spełniają kwalifikacje zawodowe pracownika, jego doświadczenie i nawyki produkcyjne.
Ważnym czynnikiem określającym poziom wydajności pracy jest intensywność pracy, czyli stopień natężenia pracy w toku jej wykonywania, wysiłku fizycznego i psychicznego w czasie pracy. Wzrost intensywności pracy oznacza, że w tym samym czasie pracy np. w godzinie, ilość wydatkowanej pracy jest większa niż w jednej godzinie pracy mniej intensywnej. Umożliwia to otrzymanie większej ilość produktów, czyli zwiększenie wydajności pracy.
Istotną rolę we wzroście gospodarczym spełnia wielkość majątku produkcyjnego i efektywność jego wykorzystania. Wpływ wielkości majątku produkcyjnego wyraża się poprzez jego znaczenie dla poziomu technicznego uzbrojenia pracy, dla jej wydajności oraz rozmiarów i struktury zatrudnienia żywej siły roboczej. Z kolei rozmiary majątku produkcyjnego określane są przez poziom inwestycji w gospodarce narodowej. Tu należy podkreślić, że inwestowanie ma sens tylko, wówczas, gdy prowadzi do unowocześnienia majątku produkcyjnego i nie przyczynia się do wzrostu niewykorzystanych mocy wytwórczych w gospodarce.
Wpływ majątku produkcyjnego na wzrost dochodu narodowego jest tym większy, im większa jest efektywność jego wykorzystania. Efektywność majątku produkcyjnego, to wielkość dochodu narodowego przypadająca na jednostkę wartości majątku. Jest ona tym większa, im więcej nowej produkcji przypada na jednostkę majątku. Efektywność majątku produkcyjnego rośnie, więc ze wzrostem wydajność pracy.
Majątek produkcyjny, to nie tylko majątek trwały, ale także surowce, materiały pomocnicze, energia, półfabrykaty. Oszczędność zużycia tej części majątku wytwórczego jest istotnym czynnikiem wzrostu gospodarczego. Cykl inwestycyjny, czyli cykl osiągania przez inwestycje zdolności wytwórczej, jest różny w różnych działach gospodarki. Z punktu widzenia wzrostu gospodarczego problem polega, więc na skracaniu cyklu, możliwie szybkim dochodzeniu do zdolności produkcyjnej inwestycji.
Wzrost gospodarczy, przyrost dochodu narodowego może także dokonywać się na drodze bezinwestycyjnej. Decydują o tym wszelkie usprawnienia organizacyjno – techniczne w procesie produkcji, nie wymagające nakładów inwestycyjnych. Szczególnie duża w tym względzie jest rola pozytywnych zmian w dziedzinie organizacji i zarządzania na wszystkich szczeblach procesu gospodarowania – od przedsiębiorstwa po najwyższe szczeble kierowania gospodarką narodową.
Często w teoriach ekonomicznych i polityce gospodarczej występuje skłonność do przypisywania jednym czynnikom wzrostu szczególnie ważnego znaczenia, a drugorzędnego traktowania innych. Zjawisko to występuje zwłaszcza w tych krajach, które zaczynają proces wzrostu gospodarczego z niskiego poziomu rozwoju gospodarki. Prowadzi to do szeregu negatywnych konsekwencji w procesie wzrostu, narastania i gwałtownego ujawnienia się po pewnym okresie ostrych dysproporcji w gospodarce – z wszystkimi wynikającymi stąd negatywnymi zjawiskami społecznymi. Nie obyło się bez takich zjawisk w naszej gospodarce w różnych okresach jej powojennego rozwoju.
Podkreślić należy tu komplementarność poszczególnych czynników wzrostu gospodarczego, ich wzajemną zależność i uzupełnianie się. Niewystarczający udział jednego z czynników np. niski poziom kwalifikacji pracowników, czy zła organizacja pracy niweczyć mogą pozytywne oddziaływanie na wzrost innego czynnika np. technicznego uzbrojenia pracy czy przyrostu inwestycji produkcyjnych.
...
klejarka