WPŁYW DYSOCJACJI NA ROZWÓJ MOTORYCZNY DZIECKA I SPOSOBY JEJ DOSKONALENIA.pdf

ŚLĄSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

W KATOWICACH

WYDZIAŁ OPIEKI ZDROWOTNEJ

KIERUNEK: FIZJOTERAPIA

ADRIAN PUDOŁEK

PRACA MAGISTERSKA

WPŁYW DYSOCJACJI NA ROZWÓJ MOTORYCZNY DZIECKA I

SPOSOBY JEJ DOSKONALENIA

PRACA NAPISANA POD KIERUNKIEM:

DR KRZYSZTOFA CZUPRYNY

........................................................

KATOWICE 2008

Spis treści

1. Wprowadzenie................................................................................................................... 3

2. Rozwój dysocjacji w pierwszym roku życia..................................................................... 5

2.1 Rozwój dysocjacji głowa-obręcz barkowa.......................................................... 6

2.2 Rozwój dysocjacji ramię-łopatka...................................................................... 11

2.3 Rozwój dysocjacji obręcz barkowa – obręcz biodrowa.................................... 18

2.4 Rozwój dysocjacji obręcz biodrowa – kończyny dolne.................................... 26

3. Wybrane techniki ułatwiania rozdzielania ruchów pomiędzy częściami ciała............... 35

3.1 Techniki z niemowlęciem................................................................................. 36

3.2 Techniki ze starszym dzieckiem....................................................................... 56

4. Zakończenie.................................................................................................................... 92

5. Piśmiennictwo................................................................................................................. 93

1. Wprowadzenie

Obserwując rozwój psychomotoryczny człowieka można łatwo zauważyć, że

kluczowym okresem zdobywania umiejętności ruchowych jest pierwszy rok życia dziecka.

Dzięki stopniowemu zdobywaniu doświadczeń dziecko kształci coraz bardziej

skomplikowane funkcje ruchowe, dążąc do opanowania lokomocji dwunożnej. Równocześnie

z rozwojem ruchowym ma miejsce przejmowanie kontroli postawy i ruchu przez coraz to

wyższe piętra o.u.n. W związku z tym obserwuje się zmianę zachowań ruchowych od

bezwarunkowych do w pełni świadomych i kontrolowanych [4,13,18]. Zgodnie z

funkcjonalną organizacją o.u.n. wzorce wcześniej osiągniętych umiejętności są coraz bardziej

doskonalone i stanowią bazę dla bardziej złożonych. Podstawą poprawnego uczenia się

jakiejkolwiek czynności ruchowej są prawidłowe doświadczenia sensomotoryczne. U dzieci z

różnymi dysfunkcjami rozwój motoryczny przebiega nieprawidłowo, gdyż bazuje na

nieprawidłowych informacjach czuciowych [4,11,16]. Stopniowo rozwijają się u dziecka

typowe wzorce patologicznej kompensacji, które stają się blokadami prawidłowego rozwoju.

Blokady i wynikające z nich kompensacje pogłębiają proces nieprawidłowego rozwoju i

powoduje wiele ograniczeń funkcjonalnych dotyczących punktów kluczowych ciała: głowy,

obręczy barkowej i obręczy biodrowej [13,16]. Powstałe usztywnienia hamują rozwój

dysocjacji między poszczególnymi częściami ciała. Dysocjacje są jednym ze składowych

prawidłowego rozwoju psychomotorycznego człowieka. W związku z tym, w postępowaniu

terapeutycznym ważna jest wiedza na temat ich rozwoju, jak również wpływu na

poszczególne umiejętności ruchowe.

Dysocjacja, inaczej rozdzielenie, jest to relacja między mobilnością, czyli zdolnością

do ruchów dystalną częścią (dystalnymi częściami) ciała, a stabilnością, czyli zdolnością do

niejako unieruchomienia (ufiksowania) części bliższej połączonej z tą dalszą, poruszającą się.

Podstawą organizacji strukturalnej oraz funkcjonowania poszczególnych grup

mięśniowych w aspekcie aktywności (agonistycznych, antagonistycznych, synergistycznych i

stabilizujących) jest prawidłowa organizacja unerwienia reciprokalnego. Nieprawidłowa

inerwacja reciprokalna, będąca podstawą nieprawidłowej koordynacji funkcjonowania grup

mięśniowych jest efektem niewystarczającego wyhamowania aktywności prymitywnych

globalnych synergii mięśniowych oraz dominacji aktywności tonicznej we wzorcach

ruchowych [5,11,13,16]. Konsekwencjami nieprawidłowego unerwienia reciprokalnego jest

słabszy rozwój dysocjacji lub nawet ich brak. Brak występowania ruchów selektywnych

(dysocjacji) może być efektem tzw. patologicznie wygórowanej ko-kontrakcji, czyli

nieprawidłowego, równoczesnego, współskurczu mięśni agonistycznych i antagonistycznych.

Jest ona charakterystyczna dla przebiegu spastycznej postaci mózgowego porażenia

dziecięcego. Z kolei brak możliwości stabilizacji, mogą wynikać z niewspółmiernej w

stosunku do potrzeb niskiej ko-kontakcji. Podczas skurczu agonistycznej grupy mięśniowej

następuje niekontrolowany, zbyt obszerny, balistyczny ruch, ponieważ równocześnie

następuje zbyt szybki rozkurcz antagonistycznej grupy mięśniowej. W tym przypadku

jakakolwiek relacja między stabilnością, a mobilnością, nie ma prawa wystąpić z powodu

braku stabilizacji, a co za tym idzie dysocjacja tutaj nie występuje. Zaburzenia te są

charakterystyczne dla przebiegu atetotycznych postaci mózgowego porażenia dziecięcego

[16].

Celem pracy jest przybliżenie skomplikowanej tematyki dotyczącej usprawniania

neurorozwojowego NDT-Bobath, nakierunkowane głównie na problematykę dysocjacji

między segmentami ciała. W pracy przedstawiony został prawidłowy rozwój podstawowych

dysocjacji w okresie niemowlęcym. Szczegółowe przedstawienie rozwoju ruchów

selektywnych i wzajemne ich powiązania ułatwiają analizę występujących u niemowląt

zaburzeń, co stanowi podstawę programowania terapii. Celem przedstawienia tak

szczegółowego przebiegu rozwoju dysocjacji jest zwrócenie uwagi na bardzo istotny w terapii

neurorozwojowej aspekt analizy jakościowej ruchu. Chcąc programować i przeprowadzać

terapię z dzieckiem z zaburzeniami rozwojowymi niewystarczająca jest wiedza na temat

okresów pojawiania się nowych umiejętności ruchowych, ale ważna jest przede wszystkim

znajomość sposobu w jaki dochodzi do powstania określonych zadań ruchowych.

Końcowa część pracy zawiera ćwiczenia, w których przedstawione zostały wybrane

techniki ułatwiające rozdzielanie ruchów pomiędzy poszczególnymi częściami ciała.

Przykładowo proponowane ćwiczenia doskonalące dysocjację poszczególnych segmentów

ciała zostały podzielone na ćwiczenia dla niemowląt i ćwiczenia dla dzieci starszych.

2. Rozwój dysocjacji w pierwszym roku życia

Dysocjacje stanowią podstawę rozwoju swobodnych ruchów poszczególnymi

częściami ciała, czyli ruchów selektywnych. Rozwój motoryczny przebiega w

uporządkowanej kolejności zwanej fizjologiczną sekwencją. Prawidłowy rozwój dysocjacji

jest naturalną konsekwencją prawidłowego rozwoju motorycznego, a więc podporządkowany

jest jego prawom [13,14,15,16].

Zgodnie z neurorozwojową koncepcją usprawniania wg Bobath podstawą uzyskania i

doskonalenia dysocjacji jest rozwój prawidłowego mechanizmu antygrawitacyjnego i

związane z nim następujące elementy:

- rozwój prawidłowego napięcia posturalnego,

- prawidłowe rozdzielenie synergii mięśniowych,

- wyhamowanie tonicznej aktywności odruchowej.

Prawidłowa wielkość i rozkład napięcia posturalnego zapewnia możliwość aktywnego

przeciwstawiania się sile grawitacji. Te dwie cechy wzajemnie się warunkują. Wielkość

napięcia warunkuje jego rozkład oparty na odruchach nastawczych i równoważnych. Z kolei

taki rozkład napięcia umożliwia dalszy postęp w rozwoju wielkości napięcia posturalnego.

W okresie niemowlęcym napięcie proksymalne jest niskie (głowa, tułów, obręcz

barkowa i biodrowa), natomiast napięcie obwodowych części ciała jest wysokie (kończyny

górne i dolne). Konsekwencją tej fizjologicznej, hipertonicznej synergii zgięciowej części

dystalnych jest praktycznie niemożność wytworzenia stabilizacji proksymalnej, przez co

zdolność wykonywania ruchów selektywnych jest ograniczona. Zmienia się to diametralnie w

trakcie dojrzewania o.u.n. i sytuacja stopniowo ulega odwróceniu. Napięcie w częściach

proksymalnych zwiększa się, co umożliwia coraz lepsze pokonywanie siły grawitacji i

przyjmowanie coraz to wyższych pozycji. Natomiast napięcie w częściach dystalnych obniża

się umożliwiając dziecku doskonalenie dysocjacji i wykonywanie coraz to precyzyjniejszych

ruchów selektywnych. Wielkość napięcia posturalnego nie może być zbyt duże, gdyż nie

pozwoli na swobodne wykonywanie ruchów, ani zbyt małe, ponieważ dziecko będzie miało

problem z uzyskiwaniem i utrzymywaniem wyższych pozycji. Skutki niewłaściwego rozkładu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: