Warszawska Giełda Papierów Wartościowych –teraźniejszość ,strategie i możliwości rozwoju

Wstęp              2

Rozdział 1. Giełda Papierów Wartościowych, jako instytucja rynku finansowego              3

1.1Historia giełdy papierów wartościowych.              3

1.2 Pojecie giełdy, zadania i warunki funkcjonowania.              5

1.3 Warunki dopuszczenia papierów wartościowych do obrotu giełdowego.              8

1.4 Struktura władz Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych.              11

Rozdział 2. Mechanizmy i funkcjonowanie Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych              20

2.2 Zlecenia giełdowe.              23

2.3 Systemy notowań i kursy walorów stosowane podczas sesji giełdowych              27

Rozdział 3.Ocena ryzyka giełdowego drogą dokonywania analiz.              38

3.3 Analiza techniczna              38

3.2 Analiza fundamentalna.              46

Rozdział 4. Wpływ gospodarki światowej na funkcjonowanie  Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.              49

4.1 Najważniejsze giełdy papierów wartościowych na świecie i ich znaczenie.              49

4.2 Tendencje cyklu koniunkturalnego i ich wpływ na Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie.              53

4.3Aktualna sytuacja Giełdy Papierów Wartościowych na rynku środkowoeuropejskim i jej założenia strategiczne.              62

4.4 Współpraca instytucji polskiego rynku kapitałowego z  organizacjami międzynarodowymi.              69

Zakończenie              78

Wstęp

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie stała się niezbędnym elementem polskiego rynku kapitałowego, o priorytetowym znaczeniu dla jego dalszego rozwoju.. Dla zrozumienia znaczenia i roli giełdy papierów wartościowych w gospodarce rynkowej konieczne jest szersze omówienie zarówno współczesnych problemów, jak i historii rynku papierów wartościowych.

              Praca jest próbą zarysowania problematyki obrotu papierami wartościowymi. Położono w niej nacisk na możliwości rozwoju Giełdy Papierów Wartościowych

w Warszawie. Zgodnie z tym założeniem , w rozdziale 1 zamieszczono krótką historię giełd  na świecie i na ziemiach polskich, następnie przedstawiono podstawy prawne funkcjonowania polskiej giełdy, zasady wprowadzania papierów wartościowych na rynek wtórny oraz reguły uczestnictwa w obrocie giełdowym. Na zakończenie szczególną uwagę zwrócono na strukturę GPW , a także na udział Komisji Papierów Wartościowych i Giełd w tworzeniu rynku kapitałowego. Do tej ostatniej instytucji nawiązano  też w rozdziale 4, gdzie położony jest nacisk na rolę Giełdy w integracji międzynarodowej.

              Rozdział 2 poświęcony jest szczegółowemu omówieniu przebiegu sesji giełdowej, rodzajom transakcji i zleceń, a także systemom notowań, które obowiązują na GPW.

              Rozdział 3 traktuje o podstawowych narzędziach analizy technicznej i fundamentalnej, których znajomość jest niezbędna dla właściwej oceny ryzyka giełdowego. Duża część tego rozdziału została przeznaczona na pokazanie różnorodności wskaźników giełdowych, będących chyba najbardziej popularnym sposobem ukazania tendencji na rynku papierów wartościowych.

Nawiązanie do zasad analizowania wykresów i widocznych na nich trendów jest wprowadzeniem do rozdziału 4, który jest  próbą określenia obecnej sytuacji Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie na arenie międzynarodowej , oraz szans jej rozwoju. Wzrost znaczenia rynków kapitałowych przyczyni się do większej roli Giełdy Papierów Wartościowych.

Opierając się na publikacjach analityków giełdowych staram się pokazać problemy, z którymi musi zmierzyć się polski rynek kapitałowy. Służy temu przedstawienie wpływu światowej koniunktury gospodarczej na giełdy papierów wartościowych, ze szczególnym uwzględnieniem  prognozowanych zmian.  Następnie postarano się pokazać obecną sytuację GPW wśród  giełd środkowoeuropejskich , wraz z zagrożeniami , z jakimi przyjdzie się jej zmagać w niedalekiej przyszłości.

Rozdział 1. Giełda Papierów Wartościowych, jako instytucja rynku finansowego

1.1Historia giełdy papierów wartościowych.

Historia giełdy sięga jeszcze starożytności; już w Babilonie czy starożytnym Egipcie funkcjonowały jarmarki, które możemy uznać za przodków tej instytucji. Początkowo sprzedawano na nich przede wszystkim realne i namacalne towary-  jedne z pierwszych   „instrumentów giełdowych”. Ale już ok. XII wieku pojawił się nowy zwyczaj- przedmiotem handlu stawał się towar o ściśle określonych cechach, towar standaryzowany. Nieco młodsza „ siostra” giełdy towarowej- giełda pieniężna za swój początek uznaje tzw. collegia mercantorum , czyli zebrania rzymskich bankierów wymieniających informacje handlowe i przeprowadzających tam swoje interesy. Ale właściwy handel instrumentami rynku pieniężnego pojawił się wraz z wekslami i pośrednictwem w wymianie pieniędzy w krajach.

Nie funkcjonowała wtedy jeszcze sama nazwa – giełda; jej pierwowzory nazywano „loggiami” – od miejsc spotkań w domach ówczesnych pośredników, czyli wekslarzy.
Współczesne miano giełdy pojawiło się później. Źródłosłów historycy wywodzą od nazwiska rodziny maklerskiej- Van der Beurse lub  wg innych Van der Burse. Stąd w XVI w. dominowała nazwa „bursa” i „bourse”, z wyjątkiem giełdy angielskiej .
Na ziemiach polskich przyjęła się zaś „ giełda”, jako spadek po gildiach, działających już w średniowieczu zebraniach kupców , podczas których wymieniano informacje ze świata handlu, udzielano pożyczek bądź zaciągano kredyty. Z czasem spotkania te zaczęły odbywać się w ściśle określonych terminach i  miejscach. Zgodnie z tą zasadą , kupcy warszawscy spotykali się dwa razy w tygodniu w ratuszu , by prowadzić sprawy bankierskie i handlowe. Jednak jako instytucja prawna , giełda pojawiła się dopiero w 1809 roku na skutek wprowadzenia francuskiego kodeksu handlowego na terenie Księstwa Warszawskiego. Ta napoleońska regulacja pozostała u nas martwym aktem prawnym, o czym przesadziły z pewnością zmienne losy historii.

Faktyczne dzieje giełdy można datować od 12 maja 1818 roku, kiedy to postanowieniem Księcia Namiestnika   Królewskiego otworzono w Pałacu Saskim realnie działającą polską giełdę. To postanowienie generała Zajączka było pierwszą ustawa giełdową, mimo że przyznawało giełdzie bardzo ograniczone kompetencje.

Zgodnie z ustawą:

·         giełda nie miała osobowości prawnej,

·         bankierzy i kupcy pozbawieni byli bezpośredniego wpływu na zarządzanie giełda,

·         pozbawiona była samodzielności finansowej- wydatki na jej funkcjonowanie pochodziły z kasy miejskiej,

·         najwyższym organem giełdowym był Prezydent Municypalności i Policji m. st. Warszawy,

·         rachunkowość giełdy , skargi na maklerów  i opracowywanie regulaminów były pod kontrolą w/w organu administracji rządowej.[1]

Na następną ustawę giełdowa trzeba było czekać aż do 1872 roku, jednak przyniosła ona stosunkowo duże zmiany. Giełda pieniężna  zyskała dużą autonomię , zaś komitet giełdowy mógł prowadzić negocjacje co do jej działania bezpośrednio z Ministerstwem Finansów w Petersburgu. Na mocy tej ustawy giełda warszawska działała do czasu wejścia w życie aktów prawnych z 20 stycznia 1921 roku  o organizacji giełd. Zmiany dotyczyły całości regulacji , ale najważniejsze z nich obejmowały kwestie statusu prawnego, uczestników giełdy i władz giełdowych.

Zgodnie z nimi:

·         giełda otrzymała osobowość prawna i rządziła się statutem zatwierdzanym przez właściwego ministra,

·         władze giełdy zróżnicowały się na ogólne zgromadzenie, rade giełdowa , sad rozjemczy oraz komisje dyscyplinarna wraz z innymi komisjami przewidzianymi przez statut[2]

Tak więc urzeczywistnił się wreszcie klasyczny, monteskiuszowski trójpodział władzy.Aż do wybuchu II  wojny światowej ustawa z 1921 roku regulowała funkcjonowanie polskiej giełdy papierów wartościowych. Okres powojenny nie przyniósł niestety reaktywowania jej działalności.

Luka ta trwała do momentu opracowania projektu ustawy „o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszami powierniczymi” i  uchwalenia jej 22 marca 1991 roku. Dało to rzetelne podstawy działania rynku kapitałowego oraz powstania jego instytucji- wśród nich Komisji Papierów Wartościowych i Giełdy Papierów Wartościowych. Z dniem 16 kwietnia 1991 roku rozpoczął  się współczesny etap działalności instytucji , bez której trudno wyobrazić sobie rynek papierów wartościowych.

1.2 Pojecie giełdy, zadania i warunki funkcjonowania.

Giełda jest podstawową instytucją wtórnego publicznego obrotu papierami wartościowymi. W rozumieniu prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi jest to „ zespół osób , urządzeń i środków technicznych , zorganizowany w taki sposób , że przy kojarzeniu ofert sprzedaży i nabycia papierów wartościowych wszyscy uczestnicy rynku tych papierów maja jednakowy dostęp do informacji rynkowej , w tym samym czasie , przy zachowaniu jednakowych warunków zbywania i nabywania praw.”  [3]

Powinna w szczególności zapewniać:

1. koncentrację podaży i popytu na papiery wartościowe dopuszczone do obrotu giełdowego , w celu kształtowania powszechnego kursu,
2. bezpieczny i sprawny przebieg transakcji i rozliczeń,
3. upowszechnienie jednolitych informacji umożliwiających ocenę aktualnej wartości papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu giełdowego[4]

Zgodnie z tymi założeniami na giełdzie powinny być przeprowadzane wszystkie- poza wyjątkami przewidzianymi w ustawie- transakcje rynku wtórnego. Wyjątki te dotyczą:

1. przenoszenia praw z papierów wartościowych bezpośrednio miedzy osobami fizycznymi,

2.  przenoszenia tych praw miedzy podmiotem dominującym a zależnym, chyba że następuje to w trybie oferty lub zaproszenia do rokowań przy wykorzystaniu środków masowego przekazu albo w inny sposób, jeżeli oferta lub zaproszenie do rokowań skierowane są do więcej niż 300 osób albo nieoznaczonego adresata bez pośrednictwa podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie[5]

Przepis ten przewiduje, że Komisja Papierów Wartościowych ma uprawnienia do wydawania na czas oznaczony zezwoleń na prowadzenie wtórnego obrotu papierami wartościowymi dla przedsiębiorstw maklerskich, o ile spełnią wymogi nakładane przez ustawę.

Giełda nie prowadzi działalności zarobkowej, a jej akcjonariuszami mogą być tylko giełdy papierów wartościowych, domy maklerskie, spółki prowadzące rynek pozagiełdowy, Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski oraz inne banki. Ustawa stanowi, że giełda może działać jedynie jako spółka akcyjna, a jej prowadzenie wymaga zezwolenia wydawanego przez Prezesa Rady Ministrów. W celu jego uzyskania spółka składa wniosek, który powinien zawierać:

1. określenie firmy oraz siedziby spółki,
2. dane o osobach, które odpowiadają za uruchomienie i kierowanie giełda,
3. przewidywana wysokość środków własnych i kredytów przeznaczonych na uruchomienie giełdy oraz sposób finansowania działalności spółki,
4. zobowiązania co najmniej 10 podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa maklerskie do prowadzenia działalności na danej giełdzie,
5. dane o wysokości i strukturze kapitału spółki zamierzającej prowadzić giełdę,
6. dane o przewidywanej siedzibie giełdy oraz środkach technicznych umożliwiających funkcjonowanie giełdy, a zwłaszcza gwarantujących łączność z Komisją Papierów Wartościowych[6]

Do wniosku należy też dołączyć statut spółki, projekt regulaminu i analizę ekonomiczno-finansową możliwości prowadzenia giełdy przez wnioskującą spółkę. Statut spółki powinien obejmować w szczególności:

·         zasady określania warunków  dopuszczenia  papierów wartościowych do obrotu giełdowego’

·         sposób i tryb rozstrzygania sporów dotyczących  przebiegu  transakcji giełdowych.[7]

Do aktów regulujących działania Giełdy Papierów Wartościowych należy, poza wspomnianymi, Regulamin Giełdy. Zawarte są w nim postanowienia określające rodzaj transakcji zawieranych na giełdzie, porządek obrotu papierami wartościowymi oraz warunki i tryb notowania, zawieszenia i zaprzestania notowań papierów wartościowych na giełdzie. Jego przepisy ustanawiają też dni otwarcia i godziny sesji, prawa i warunki przebywania na giełdzie, sposoby klasyfikowania papierów wartościowych notowanych na giełdzie i ustalania kursów , rodzaj systemu informacyjnego, wysokość opłaty rocznej za korzystanie z urządzeń giełdy, wysokość opłat transakcyjnych i sposoby ich rozliczania oraz system ewidencji i rozliczeń transakcji giełdowych.[8]

1.3 Warunki dopuszczenia papierów wartościowych do obrotu giełdowego.

Do podstawowych rodzajów papierów wartościowych notowanych na Warszawskiej Giełdzie należą:

·         akcje spółek,

·         prawa poboru,

Prawo poboru jest instrumentem finansowym uprawniającym do zakupu akcji nowej emisji po cenie emisyjnej.

·         akcje Narodowych Funduszy Inwestycyjnych,

W ramach Programu Powszechnej Prywatyzacji akcje Narodowych Funduszy Inwestycyjnych (są to spółki akcyjne) otrzymywano po przedstawieniu do zamiany zdematerializowanych Powszechnych Świadectw Udziałowych.

Za jedno świadectwo udziałowe otrzymywano po jednej akcji każdego z 15 Narodowych Funduszy Inwestycyjnych.

Obrót akcjami NFI odbywa się na takiej samej zasadzie jak akcjami spółek.

·         obligacje,
Na GPW w Warszawie dokonuje się obrotu obligacjami Skarbu Państwa. Są to następujące rodzaje obligacji:

o       obligacje jednoroczne (indeksowane stopą inflacji, wartość nominalna 100 PLN)

o       obligacje dwuletnie (o stałym oprocentowaniu, wartość nominalna 1000 PLN)

o       obligacje trzyletnie (o zmiennym oprocentowaniu, wartość nominalna 100 PLN)

o       obligacje pięcioletnie (o stałym oprocentowaniu, wartość nominalna 1000 PLN)

o       obligacje dziesięcioletnie (o zmiennym oprocentowaniu, wartość nominalna 1000 PLN).

W przeciwieństwie do pozostałych papierów wartościowych, których notowania podawane są w PLN, obligacje notowane są w procentach wartości nominalnej, z dokładnością do 0,1 punktu procentowego. Przy tym pomijane są odsetki, które narosły od ostatniej płatności. Na przykład, kurs równy 99,2 dla obligacji o wartości nominalnej 100,00 PLN oznacza, że jej kurs wyrażony w PLN wynosi 99/20. Przy określaniu ceny rozliczeniowej, po której obligacja zostanie zakupiona, należy do tej wartości dodać narosłe odsetki

Papiery wartościowe mogą być dopuszczane do obrotu w trybie:

·         zwykłym,

·         publicznej sprzedaży.

W obrocie giełdowym wykształciły się dwa rynki- podstawowy i równoległy, oraz wolny różniące się między sobą wielkością obrotów , a także wymogami stawianymi papierom wartościowym dopuszczonym do obrotu.

Na rynku podstawowym:

·         wartość akcji musi wynosić co najmniej 40 mln. Zł,

·         wartość księgowa kapitałów własnych spółki – emitenta – co najmniej 65mln. zł ,

·         wartość akcji , które zostały dopuszczone do obrotu, będące w posiadaniu akcjonariuszy , z których każdy posiada  nie więcej niż 5 % ogólnej liczby głosów na walnym Zgromadzeniu, wynosi co najmniej 32 mln.zł,

·         akcje, o których mowa w punkcie powyższym stanowią co najmniej 25% wszystkich akcji spółki; warunek ten jest spełniony, gdy co najmniej 500000 akcji spółki o wartości co najmniej 70 mln. zł jest w posiadaniu akcjonariuszy , o których wspomniano,

·         liczba akcjonariuszy nie może być niższa niż 500.[9]

.Jednocześnie spółka ubiegająca się o dopuszczenie akcji do  obrotu- jako emitent ogłosiła ona roczne sprawozdania finansowe wraz z opiniami upoważnionych biegłych rewidentów dotyczącymi ubiegłych 3 lat obrotowych.

Rynek równoległy poprzez swą specyfikę narzuca nieco odmienne i łagodniejsze wymogi. Mianowicie:

1. minimalna wartość emitowanych akcji wynosi 14 mln.zł, wartościowych
2. wartość księgowa spółki – emitenta ustalona została na 22 mln.zł.,
3. wartość akcji, które zostały dopuszczone do obrotu, będące w posiadaniu akcjonariuszy , z których  każdy posiada nie więcej  niż 5% głosów na Walnym Zgr...