Jak pracować z dzieckiem o zaburzonej lateralizacji.docx

Jak pracować z dzieckiem o zaburzonej lateralizacji.

Data dodania: 2006-03-31 07:08:58

Lateralizacja (stronność ciała) oznacza większą sprawność jednej strony ciała od drugiej, która nie ogranicza się wyłącznie do pracy rąk, choć najwyraźniej zaznacza się właśnie w czynnościach manualnych. Nie zjawia się od razu w postaci gotowej, lecz kształtuje się stopniowa wraz z wiekiem i ogólnym rozwojem ruchowym dziecka.

>Lateralizacja, tj. stronność półkulowa mózgu może być:
a) jednorodna (prawo lub lewostronna), jest to norma rozwojowa
b) skrzyżowana - gdy co najmniej jeden z organów ciała człowieka jest zdominowany po stronie przeciwnej niż pozostałe, np. prawe oko i noga, a lewa ręka
c) nieustalona – może być słaba lub silna.

·         Mocna (silna), gdy obie strony ciała (ręce, nogi...) są równie sprawne i nie powodują problemów w realizacji wielu czynności oraz w orientacji przestrzennej.

·         Słaba, gdy takie problemy są i to znaczne.

Lateralizacja powiązana jest z:
- motoryką wielką (ruch w przestrzeni)
- motoryką małą (manualność)
- orientacją przestrzenną
- koordynacją wzrokowo-ruchową
- percepcją wzrokową
- myśleniem czasowo-przestrzennym opartym na pojęciach typu: wczoraj, wcześniej, następnie, kolejny, ostatni itp.

Ogólnie można stwierdzić, że lateralizacja powiązana jest z rozwojem kinestetyczno-ruchowym. Jest to powiązanie wrażeń, spostrzeżeń wzrokowo-słuchowych z motoryką, tj. ruchem i tworzenie na tej podstawie związków ruchowo-słuchowo-wzrokowych.
W terapii dzieci o zaburzonej lateralizacji potrzeba zatem wielu połączeń między analizatorami, wielu zależności percepcyjno-motorycznych i współpracy wielu struktur mózgowych.


Skutki edukacyjne i rozwojowe zaburzeń lateralizacji

1. trudności w określaniu (identyfikowaniu) osi i schematu ciała (nie wie, gdzie prawa a gdzie lewa strona),

2. obniżone tempo pracy,

3. mała dynamika ruchu (mała aktywność ruchowa),

4. Mała precyzja ruchu,

5. niezręczność (głównie ręczna),

6. brak melodii kinetycznej (płynność ruchu),

7. obniżony poziom graficzny,

8. obniżony poziom sprawności manualnej.

9. słaba koordynacja ruchów (rąk),

10. brak swobody ruchu,

11. nadmierne napięcie (tonus)mięśni ręki,

12. brak automatyzacji ruchów (harmonia ruchu oraz kolejność (etapy) ruchu),

13. wzmożona męczliwość rąk,

14. słaba koncentracja uwagi na ruchu,

15. słaba pamięć ruchu (motoryczna),

16. nadwrażliwość emocjonalna,

17. słaba orientacja przestrzenna,

18. trudności w rozumieniu i posługiwaniu się pojęciami czasowo-przestrzennymi,

19. trudności w pisaniu:

· inwersja dynamiczna i statyczna

· pismo lustrzane

· opuszczanie linijek

· zniekształcona strona graficzna zapisu (błędy konstrukcyjne, w nachyleniu, proporcjonalności)

· niski poziom estetyczny zeszytu

· złe proporcje w zapisach

· złe rozmieszczenie na stronie i w liniaturze

· złe odległości między wyrazami i literami

· nie mieszczenie się w liniaturze

· złe połączenia międzyliterowe

· zaburzona tzw. pisemność i czytelność tekstu

20. trudności w czytaniu:

· mylenie liter, wyrazów podobnych graficznie

· opuszczanie wersetów

· czytanie wspak

Zasady pracy z dzieckiem leworęcznym

1. zasada likwidacji napięcia mięśniowego
2. zasada wczesnej diagnozy
3. zasada postawy ciała i nóg (zwłaszcza przy pisaniu)
4. zasada położenia zeszytu w czasie pisania (książki w czasie czytania)
5. zasada specyficznego uchwytu i trzymania pióra podczas pisania
6. zasada organizacji ruchu przy pisaniu (od inskrypcji do progresji)
7. zasada koordynacji pracy obu rąk
8. zasada ciągłości zapisu
9. zasada różnicowania technik
10. zasada stopniowania trudności
11. zasada koncentracji uwagi, pamięci i motywowania
12. zasada przechodzenia od ruchów globalnych do drobnych
13. zasada przechodzenia od ruchów jednostronnych, przez obustronne do naprzemiennych
14. zasada właściwej postawy wobec leworęcznych 9nie przestawiać!)

 

Etapy pracy z dzieckiem z zaburzoną lateralizacją i orientacja przestrzenną
I etap – ogólne rozluźnienie mięśni, relaksacja, uspokojenieII etap – ćwiczenia uświadamiające oś i schemat ciała (świadomość stałości stron ciała)

1. w makroprzestrzeni
2. w mikroprzestrzeni (płaszczyzna)

najpierw ruchy dziecka są:
a) jednostronne (prawo lub lewostronne)
b) potem obustronne (równolegle prawa i lewa strona ciała)
c) następnie naprzemienne (raz lewa, raz prawa strona ciała)

Początkowo ćwiczenia wyżej wymienione wykonywane są w pozycji! A) pionowej
potem ! B) poziomej

Można oznaczyć daną stronę ciała 9ruchu) poprzez użycie koloru, ruchu, gestu itp.

Należy używać tu m.in. takich urządzeń jak: lustra, materace, drabinki, składanki, mozaiki, domina itp.

III etap – ćwiczenia w określaniu kierunków w przestrzeni (tj. określaniu w stosunku do własnej osi ciała położenia innych obiektów).
Także w tej grupie ćwiczeń wykorzystuje się makro i mikro przestrzeń oraz ruchy jednostronne, obustronne i naprzemienne.

IV etap – ćwiczenia wspomagające określanie relacji przestrzennych, tj. określania (ustalania) położenia przedmiotów z użyciem pojęć typu: nad, pod, obok, między, za, przed....


V etap – ćwiczenia wspomagające położenie przedmiotów w przestrzeni oraz ćwiczenie w wyznaczaniu osi symetrii obiektów.

VI etap – techniki regulujące napięcie ręki i jej ruchy pod kontrolą wzrokową.

VII etap – techniki usprawniania motoryki rąk (dłoni, palce).

VIII etap – techniki ćwiczące grafomotorykę.

IX etap – ćwiczenia w zakresie zapisu:

a) literowego (pismo elementowe)
b) połączeń literowych (pismo łączne)
c) pisania (pismo ciągłe)


Techniki usprawniania motoryki rąk (dłoń + place)

- malowanie palcami
- wydzieranie
- wycinanie
- przeplatanie
- składanie papieru (origami)
- modelowanie z dłoni układów
- lepienie
- gniecenie papieru o różnej sztywności
- „bębnienie” palcami (grad, deszcz...)
- nakłuwanie kartki
- zwijanie „motylka”
- nawlekanie igły
- szycie (przyszywanie guzików)
- zapinanie, odpinanie
- zakręcanie, odkręcanie
- pstrykanie palcami
- kozłowanie piłki
- „sypanie” piachu, grochu, kaszy

kryteria oceny:
- tempo
- precyzja
- złożoność ruchu
- płynność ruchu
- układanie klocków według wskazań werbalnych, np. ułóż trójkąt po prawej od koła, a kwadrat na lewo od...
- labirynty i kreślenie w nich linii wiodących do celu
- zamalowywanie danej części – np. lewej strony, prawej strony
- układanie dłoni z zaznaczeniem kierunku ułożenia ręki i poszczególnych palców
- rozpoznawanie położenia np. figur w układach i odwzorowywanie

- rozpoznawanie takiego samego ułożenia mozaiki
- toczenie piłeczki po stole w danych kierunkach (po labiryncie)


Techniki regulujące napięcie ręki
- kozłowanie
- malowanie palcami
- wodzenie palcem po wodzie, piasku
- zgniatanie papieru (od miękkiego do sztywnego)
- stemplowanie paluszkami
- wodzenie po wzorach ciągłych

- klaskanie z różnym nasileniem
- odpychanie się dłońmi od siebie (dzieci w parach)
- łapanie piłek o różnej wielkości i miękkości
- przelewanie, nalewanie
- rozpoznawanie dotykiem przedmiotów o różnej fakturze
- darcie papieru o różnej twardości



Techniki do ćwiczeń grafomotorycznych
- łączenie kropek do wzoru
- szlaczki
- kalkowanie, przerysowywanie wzorów graficznych, literopodobnych
- kreślenie wzorów literopodobnych (ze wzoru lub z pamięci)
- rysowanie wzorów Tymichowej
- zamalowywanie konturów
- obwodzenie szablonów (wewnętrznych i zewnętrznych)
- dopełnianie rysunków (dorysowywanie brakujących elementów)
- rysowanie (dowolne, według wzoru, według poleceń, na podstawie wierszy)
- wodzenie palcami po labiryntach
- zamalowywanie farbą kartonu z rysunkiem wykonanym świecą (obrazki niespodzianki)

I Ćwiczenia doskonalące orientację w zakresie osi i schematu ciała
A) Ćwiczenia w makroprzestrzeni
- chodzenie po równoważni
- naśladowanie ruchów choreograficznych
- naśladowanie ruchów rąk
- zwisy na drabinkach na prawej i lewej ręce
- wspinanie się po sznurze z naprzemiennym układaniem rąk na sznurze
- wskazywanie części ciała nazywanych przez reedukatora przed lustrem i bez lustra
- wymachy ramion według wskazań
- podskoki raz na jednej raz na drugiej nodze
- ćwiczenia przed lustrem
- chodzenie slalomem
- modelowanie części ciała wokół osi
- udawanie ptaka, samolotu
- maszerowanie według wskazań z akcentowaniem danego ruchu (wymachu) rękoma, nogami
- chodzenie po „cudzych” śladach
- pajacyki
B) Ćwiczenia w mikroprzestrzeni
- składanie symetrycznych części np. obrazka, kartki
- dorysowywanie lewej (prawej strony) w rysunkach niepełnych
- zaznaczanie na „mapach”, „planach” danych punktów, obiektów
- dopełnianie układanek patyczkowych lub figur według osi symetrii (poziomej lub pionowej)


II. Ćwiczenia poprawiające orientację kierunkową (położenie obiektów w przestrzeni)

A) Ćwiczenia w makroprzestrzeni
- układy choreograficzne (naśladowanie, opisywanie)
- układanie swojego ciała w sposób określony przez nauczyciela
- naśladowanie lub odtwarzanie z pamięci ruchów lub ich układów
- chodzenie „po labiryncie” według wskazań reedukatora
- szukanie ukrytego przedmiotu według schematu mapy lub informacji werbalnych
- zabawa zegarowa według N. Kepharta
- zabawy (ćwiczenia ) z leniwą ósemką
- ćwiczenia w parach np. naśladowanie kolegi stojącego naprzeciwko


B) ćwiczenia w mikroprzestrzeni

- układanki typu domina
- układanki patyczkowe, w których najważniejsze jest rozpoznanie lub naśladowanie odwzorowywania danego kierunku, układu patyczków
- układanki klockowe
- zakreślanie odpowiednich pól na papierze w kratkę tak, aby powstał dany obiekt


III. Ćwiczenia oprawiające określanie stosunków przestrzennych
A) Ćwiczenia w makroprzestrzeni

1. układanie przedmiotów w taki sposób, jak określają to pojęcia typu: nad, pod, obok, między, wcześniej, ostatni....
2. segregowanie (klasyfikowanie ) położenia przedmiotów na obrazkach według pojęć: nad – pod, za – przed
3. kopanie piłki
4. „pakowanie” walizki lub paczki pocztowej
5. ustawianie przedmiotów według informacji ustnych
 

B) Ćwiczenia w mikroprzestrzeni

1. dorysowywanie przedmiotu według poleceń: nad, pod, między, ostatni...
2. domina przestrzenne


Katarzyna Galla
nauczyciel Przedszkola nr 5
w Grodzisku Mazowieckim