Olejki eteryczne są cennym surowcem pochodzenia roślinnego. Jako skoncentrowane ekstrakty z kwiatów, owoców, liści, przypraw, korzeni i części zdrewniałych nierzadko są wykorzystywane do produkcji perfum, preparatów kosmetycznych oraz w aromaterapii. Olejki eteryczne pochodzą zróżnych części roślin, występujących na wszystkich kontynentach, i stanowią kompleks wysoce aromatycznych i ulatniających się substancji.
Jako pachnące molekuły odgrywają w życiu roślin kluczową rolę, uczestnicząc procesach biochemicznych jako cząsteczki regulatorowe i przekaźnikowe. Nadają roślinom nie tylko zapach i aromat, ale także ?siłę życia?. Chronią przed pasożytami, chorobami, biorą udział w zapylaniu i adaptacji rośliny do środowiska. Dlatego ich dobroczynne właściwości zostały wykorzystane również przez człowieka.
Sam termin olejek eteryczny jest nieco nieprecyzyjnie stosowany do określania wszystkich aromatycznych substancji i produktów, takich jak: wyciągi olejowe, absoluty i żywice.
Aby otrzymać olejek eteryczny, pachnące molekuły muszą być schwytane przy użyciu różnych technik destylacji i metod ekstrakcji.
W aromaterapii najbardziej pospolitą metodą ekstrakcji jest destylacja parą wodną. Do pozyskiwania olejków cytrusowych wykorzystywane jest tłoczenie na zimno, a dla absolutów i żywic stosuje się metody rozpuszczania.
Najnowsze procesy doekstrakcji wykorzystują dwutlenek węgla, jednak wysokie koszty sprawiają, że nie jest to metoda powszechnie dostępna i stosowana.
Czy wiesz że...
Pochodzenie olejkow eterycznych
Wyekstrahowane chemiczne składniki olejków eterycznych determinują ich podstawowe działanie. Olejki eteryczne składają się ze związków chemicznych zawierających w swojej budowie: wodór, węgiel i tlen. Do podstawowych grup funkcyjnych występujących w olejkach używanych w aromaterapii należą:
· monoterpeny: o działaniu antywirusowym, antyseptycznym, bakteriobójczym, mogą podrażniać naszą skórę (olejek cytrynowy, sosnowy)
· estry: o działaniu grzybobójczym, uspokajającym i bardzo przyjemnym zapachu (olejek bergamotowy, lawendowy, szałwiowy)
· aldehydy: o działaniu uspokajającym i antyseptycznym (olejek melisowy, cytronelowy)
· ketony: o działaniu stymulującym przekrwienie skóry, mogą działać toksycznie (olejek koperkowy, szałwiowy, hyzopowy)
· alkohole: o dobrym działaniu antyseptycznym i antywirusowym (geraniowy, różany, z drzewa różanego)
· fenole: o działaniu bakteriobójczym, silnie stymulującym, mogą silnie podrażniać skórę (olejek tymiankowy, oregano, goździkowy)
· tlenki: o działaniu bakteriobójczym i wykrztuśnym (olejek rozmarynowy, z drzewa herbacianego).
Nigdy nie stosuj olejków eterycznych wewnętrznie
Zapoznaj się z ulotką informacyjną, zanim użyjesz olejku eterycznego
Olejki eteryczne są substancjami bardzo silnymi, skoncentrowanymi, dlatego powinny być rozcieńczane przed aplikacją na skórę. Zrób to zgodnie z rekomendowanym sposobem lub przepisem, najczęściej jest to roztwór 2%-5%
Nie należy stosować olejków eterycznych na skórę podrażnioną i zaczerwienioną, zwłaszcza u dzieci
Pamiętaj, że nie wolno stosować olejków z owoców cytrusowych, a w szczególności olejku bergamotowego, jeśli istnieje prawdopodobieństwo ekspozycji na działanie promieni słonecznych, ponieważ zwiększają one wrażliwość skóry na działanie promieni UV
Olejki eteryczne nie rozpuszczają się w wodzie, dlatego należy je rozcieńczać lub zdyspergować w przypadku kiedy używamy wody jako bazę
Olejki eteryczne mogą być przyczyną swędzącego podrażnienia skóry
Chroń oczy przed działaniem olejków eterycznych
Przechowuj olejki eteryczne z dala od dzieci i zwierząt domowych
Jeśli w wyniku stosowania olejku eterycznego wystąpi podrażnienie lub reakcja alergiczna zaprzestań jego używania
Stosowanie olejków eterycznych nie powinno zastępować właściwej pielęgnacji skóry i leczenia.
Terapia olejkami powinna pełnić funkcje wspomagające.
Zielona rewolucja wypiera produkty pochodzenia zwierzęcego - są one droższe i budzą etyczne i ekologiczne opory ze względu na sposób ich zdobywania, oraz produkty syntetyczne - najczęściej obce dla organizmu ludzkiego.
Tendencja ta obserwowana jest także w kosmetologii, np. w produkcji kremów coraz częściej rezygnuje się z tłuszczów zwierzęcych na korzyść olejów roślinnych, często też odpowiednio spreparowanych (np. utwardzonych) w celu nadania im odpowiedniej konsystencji i trwałości.
W przemyśle spożywczym powszechna staje się wymiana artykułów pochodzenia zwierzęcego na artykuły roślinne. Ma to związek z propagowanym modelem żywienia, który oparty jest na surowcach roślinnych. Najnowsze badania z dziedziny biologii i medycyny wskazują, że organizm ludzki przystosowany jest najlepiej do trawienia pożywienia roślinnego (dotyczy to również leków i kosmetyków). Dokładna analiza związków występujących w roślinach oraz określenie ich właściwości tylko to potwierdzają. Trafna jest więc stara opinia Avicenny o roślinach spożywczych jako leczącym pożywieniulub pożywnych lekach.
Już w starożytnym Egipcie znano oliwę z oliwek, olej wyciskany z orzeszków drzewa Moringa i z tzw. ziaren balanitu (Balanites ? owoce i nasiona Balanites aegyptiaca Del.), olej sezamowy i rycynowy. Aby zabezpieczyć skórę przed wysuszeniem starożytni smarowali ją mazidłami z olejów i wosków. Potwierdza to wiele receptur dermatologiczno-kosmetycznych zawartych np. w papirusie Ebersa.
Aztekowie znali m.in. olej z awokado i olej z jojoby (z chemicznego punktu widzenia wosk), który stosowali do maści pielęgnacyjno-ochronnych. Moda na olej z jojoby panowała też na Starożytnym Wschodzie, gdzie używano do mycia sproszkowanych nasion jojoby. Wykorzystywano również specjalne mydło, które wytwarzano z mieszaniny łoju zwierzęcego, oliwy z oliwek i popiołu alkalicznego.
Z kosmetyką Grecji i Rzymu związany jest Galen z Pergamonu, twórca pierwszej recepty na krem z olejem - tzw. Cold Cream (Creoma, Ceratum Galeni), stosowany do masażu, zapewniający poślizg. W jego skład wchodził olej z oliwek, wosk pszczeli i woda różana, a receptura przetrwała do dziś. W owych czasach powszechny w użyciu był też olej sezamowy, uznawany przez niektórych autorów jako najstarszy, wykorzystywany stricte do celów kosmetycznych.
Obecnie oleje mają duże znaczenie w leczeniu wielu dermatoz (np. olej z wiesiołka i ogórecznika w leczeniu atopowego zapalenia skóry) oraz innych chorób (m.in. miażdżycy tętnic), a także w pielęgnacji - stosowane są w kosmetykach (kremach, mleczkach, emulsjach do ciała, jako dodatek do mydeł leczniczych, szamponów, odżywek do włosów) i kosmeceutykach. Powszechnie wykorzystywane są nie tylko jako bazy, ale również jako związki biologicznie czynne. W tłuszczach rozpuszcza się łatwo wiele substancji naturalnych o dużej aktywności biologicznej np. witaminy A, E, D, ?-karoten, fosfolipidy, barwniki roślinne.
Znanych jest około 100 różnych rodzajów olejów roślinnych stosowanych w kosmetyce, nie wszystkie (głównie te egzotyczne) są dokładnie poznane. Wymagania, co do jakości olejów, ich wartości biologicznej, metod otrzymywania i przechowywania, zastosowania w recepturze kosmetyków, też nie zawsze są precyzyjnie określone. Niektóre biooleje cechują się specjalnymi właściwościami, które warto podkreślić, aby nie szufladkować olejów tylko do tłuszczów roślinnych np. olej z ostropestu plamistego zawiera silimarynę - chroniącą wątrobę.
Biooleje (wg Horrobina i Lamer-Zarawskiej) to naturalne oleje o wysokiej zawartości niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (w skrócie NNKT) oraz innych związków biologicznie czynnych. Dzięki temu wykazują właściwości lecznicze potwierdzone klinicznie. Należą do nich oleje rybie, tran wielorybi oraz niektóre oleje roślinne (np. ogórecznikowy, wiesiołkowy, rycynowy).
Tłuszcze roślinne w postaci płynnej charakteryzujące się dużą zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych (w skrócie NKT) nazywane są olejami (ang. oils). Nieliczne o stałej konsystencji zawierające wiele nienasyconych kwasów tłuszczowych i żywic nazywane są masłami (ang. butters).
Tłuszcze roślinne zwane olejami składają się z dwóch frakcji.
· Pierwszą z nich - fazę zmydlaną - tworzą połączenia estrów gliceryny i wyższych kwasów tłuszczowych, czyli glicerydy (trój-, dwu- i jednoglicerydy), wolne kwasy tłuszczowe, alkohole tłuszczowe oraz występujące w mniejszych ilościach węglowodory, sterole, ketony i inne.
· Frakcję niezmydlaną stanowią: woski, alkohole tłuszczowe, fosfolipidy, cerebrozydy, sterole, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, barwniki naturalne oraz produkty rozpadu i polimeryzacji lipidów i inne związki. Substancje niezmydlające się to te, które po zmydleniu tłuszczu i rozpuszczeniu uzyskanego produktu w wodzie, dają się wyekstrahować z tego roztworu za pomocą rozpuszczalnika organicznego (eter naftowy, eter etylowy).
Zawartość poszczególnych składników zależy od rodzaju i pochodzenia tłuszczu, od jego świeżości i zabiegów, jakim był poddawany przed wydzieleniem i po wydzieleniu z surowca. Ich jakość i wartość biologiczna zależy głównie od tego, jakiego typu kwasy tłuszczowe w nich występują.
4
dankow