FARMACEUTYCZNY.PRZEGLĄD.NAUKOWY.03.2008.pdf

Farmaceutyczny

Cena 12,50 zł

Przegląd Naukowy

Farmaceutyczny

Index Copernicus 2,51

ROK V (IX)

Nr 3/2008 (38)

MARZEC

Uprzednio pod tytułem PORADNIK FARMACEUTY

HISTORIA FARMACJI – KIERUNKI POSZUKIWAŃ I NOWE POLA

BADAWCZE

GLIKOZYDAZY LIZOSOMALNE KRWI CHORYCH NA SKLERO-

DERMĘ

ELEKTRONICZNA BAZA IDENTYFIKACJI LEKÓW „E-TABLETKI”1

DOSTĘPNOŚĆ FARMACEUTYCZNA METOTREKSATU Z UKŁA-

DÓW TERMOWRAŻLIWYCH OTRZYMANYCH NA BAZIE PLURO-

NICU F-127

DERYWATYZACJA „ON-LINE” W OZNACZANIU IBUPROFENU

I NAPROKSENU TECHNIKĄ GC/MS

CIEKŁE KRYSZTAŁY W NAUKACH FARMACEUTYCZNYCH

CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH OLEJÓW ROŚLINNYCH

POD KĄTEM SYNTEZY SPRZĘŻONYCH DIENÓW KWASU LINO-

LOWEGO (SKL)

BADANIE WPŁYWU WYBRANYCH PARAMETRÓW OZNACZEŃ

SIARKOWODORU W WĄTROBIE I MÓZGU ŚWIŃ NA UZYSKANE

WYNIKI

BADANIE WPŁYWU POCHODNEJ BISPEROKSOWANADU NA

PEROKSYDACJĘ KWASU LINOLOWEGO IN VITRO

BADANIE STANU RÓWNOWAGI KOMPLEKSÓW KWASU MLE-

KOWEGO Z EUDRAGITEM ® E-100

BADANIA TRWAŁOŚCI PODŁOŻY HYDROFILOWYCH SPORZĄ-

DZONYCH ZA POMOCĄ UNGUATORA ORAZ METODĄ TRADY-

CYJNĄ

BADANIE PROFILI ROZPUSZCZANIA FORM TABLETOWANYCH

PARACETAMOLU SKOMBINOWANEGO Z DIKLOFENAKIEM

W ROZTWORZE 0,1M KWASU SOLNEGO

AZOTANY III I V W WYBRANYCH PREPARATACH ZIOŁOWYCH

ANALIZA POOPERACYJNEGO OZNACZANIA ANTYGENU KAR-

CINOEMBRIONALNEGO CEA U CHORYCH NA RAKA JELITA

GRUBEGO

ISSN 1425-5073

AKTYWNOŚĆ BIOLOGICZNA SYNTETYCZNYCH TIOPURYN

W HODOWLACH LABORATORYJNYCH CHLORELLA VULGARIS

PISMO POD PATRONATEM WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO ŚLĄSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W KATOWICACH

Farmaceutyczny

Farmaceutyczny

SPIS TREŚCI

Index Copernicus 2,51

HISTORIA FARMACJI – KIERUNKI POSZUKIWAŃ

I NOWE POLA BADAWCZE 4

Redaktor Naczelny:

Prof. dr hab. Krystyna Olczyk

GLIKOZYDAZY LIZOSOMALNE KRWI CHORYCH NA

SKLERODERMĘ 10

Adres redakcji:

41-200 Sosnowiec, ul. Jedności 8

Tel. 500 722 219

Fax. 032/364-11-34

Mail: fpn@kwiecinski.pl

ELEKTRONICZNA BAZA IDENTYFIKACJI LEKÓW

„E-TABLETKI” 14

Konsultacyjna Rada Naukowa

Przewodniczący:

Prof. dr hab. Krystyna Olczyk

DOSTĘPNOŚĆ FARMACEUTYCZNA METOTREKSA-

TU Z UKŁADÓW TERMOWRAŻLIWYCH OTRZYMA-

NYCH NA BAZIE PLURONICU F-12 7 18

Członkowie:

Prof. dr hab. Barbara Błońska – Fajfrowska

Prof. dr hab. Jerzy Brandys

Prof. dr hab. Elżbieta Brzezińska

Prof. dr hab. Ewa Buszman

Prof. dr hab. Zoﬁa Dzierżewicz

Prof. dr hab. Kazimierz Głowniak

Prof. dr hab. Edmund Grześkowiak

Prof. dr hab. Ewa Jagiełło-Wójtowicz

Prof. dr hab. Krzysztof Jędrzejko

Prof. dr hab. Krzysztof Jonderko

Prof. dr hab. Jan Kowalski

Prof. dr hab. Jerzy Kwapuliński

Prof. dr hab. Jan Pachecka

Prof. dr hab. Jerzy Pałka

Prof. dr hab. Janusz Pluta

Prof. dr hab. Janusz Solski

Prof. dr hab. Artur Stojko

Prof. dr hab. Maria Wardas

Prof. dr hab. marek Wesołowski

Prof. dr hab. Ludmiła Węglarz

Dr hab. Barbara Pilawa prof. nadzw. ŚUM

Dr hab. Zdzisława Kondera – Anasz

Dr hab. Urszula Mazurek

Dr hab. Andrzej Plewka

Dr hab. Krzysztof Solarz

Dr hab. Krystyna Trzepietowska – Stępień

DERYWATYZACJA „ON-LINE” W OZNACZANIU IBU-

PROFENU I NAPROKSENU TECHNIKĄ GC/MS 22

CIEKŁE KRYSZTAŁY W NAUKACH FARMACEU-

TYCZNYCH 25

CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH OLEJÓW RO-

ŚLINNYCH POD KĄTEM SYNTEZY SPRZĘŻONYCH

DIENÓW KWASU LINOLOWEGO (SKL) 29

BADANIE WPŁYWU WYBRANYCH PARAMETRÓW

OZNACZEŃ SIARKOWODORU W WĄTROBIE I MÓ-

ZGU ŚWIŃ NA UZYSKANE WYNIKI 33

BADANIE WPŁYWU POCHODNEJ BISPEROKSOWA-

NADU NA PEROKSYDACJĘ KWASU LINOLOWEGO

IN VITRO 37

Sekretarz Naukowy:

Dr n. med. Robert D. Wojtyczka

Członkowie Kolegium Redakcyjnego:

Dr n. farm. Paweł Olczyk

Dr n. biol. Małgorzata Kępa

Mgr Kornelia Kuźnik-Trocha

BADANIE STANU RÓWNOWAGI KOMPLEKSÓW

KWASU MLEKOWEGO Z EUDRAGITEM ® E-100 40

BADANIA TRWAŁOŚCI PODŁOŻY HYDROFILO-

WYCH SPORZĄDZONYCH ZA POMOCĄ UNGUATO-

RA ORAZ METODĄ TRADYCYJNĄ 43

Wydawca:

Grupa Dr. A. R. Kwiecińskiego

Adres Wydawcy:

Grupa dr. A. R. Kwiecińskiego

ul. Wiśniowa 25/2, 43-300 Bielsko-Biała,

tel. (0-33) 817-28-79 fax (0-33)817-36-31

BADANIE PROFILI ROZPUSZCZANIA FORM TABLE-

TOWANYCH PARACETAMOLU SKOMBINOWANE-

GO Z DIKLOFENAKIEM W ROZTWORZE 0,1M KWA-

SU SOLNEGO 46

Prezes : dr n. med. Adam Kwieciński

Marketing Manager:

Mgr Katarzyna Pytlarczyk

kpytlarczyk@wizja.net.pl

AZOTANY III I V W WYBRANYCH PREPARATACH

ZIOŁOWYCH 49

Opracowanie graﬁczne:

Robert Cyganik

Skład:

Jerzy Partyka

ANALIZA POOPERACYJNEGO OZNACZANIA AN-

TYGENU KARCINOEMBRIONALNEGO CEA U CHO-

RYCH NA RAKA JELITA GRUBEGO 52

Nakład: do 7 000 egz.

Wszystkie materiały opublikowane w piśmie objęte są ochroną Prawa autorskiego. Projekty chro-

nione są Ustawą o Prawie autorskim i pokrewnych prawach z 1994 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 83). Redakcja

zastrzega sobie prawo dostosowania nadesłanych materiałów do potrzeb pisma. Przedruki możliwe

jedynie za zgodą wydawcy. Za treść materiałów reklamowych oraz listów od czytelników redakcja

nie odpowiada.

AKTYWNOŚĆ BIOLOGICZNA SYNTETYCZNYCH

TIOPURYN W HODOWLACH LABORATORYJNYCH

CHLORELLA VULGARIS 57

Przegląd Naukowy

Uprzednio pod tytułem PORADNIK FARMACEUTY

PISMO POD PATRONATEM WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO ŚLĄSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W KATOWICACH

Historia farmacji – kierunki poszukiwań i nowe pola badawcze

History of Pharmacy: Present Trends and New Fields of Research Interests

Anita Magowska

Zakład Historii Nauk Medycznych

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego

Streszczenie:

W niniejszej pracy przeprowadzona została analiza

publikacji wybranych spośród artykułów i wydawnictw

zwartych, odnotowanych w internetowej bazie Pub-

Med. Dzięki dostępowi do poszczególnych artykułów

i recenzji książek w wersji on line stwierdzono, że pu-

blikacje te cechuje bogactwo tematyki, najczęściej z za-

kresu ostatniego wieku. Nowymi tendencjami są: me-

dykalizacja historii farmacji, uwzględnianie szerokiego

kontekstu społecznego w pracach historyczno-farma-

ceutycznych, a także stosowanie metod ilościowych

i korzystanie z zasobów internetowych.

Abstract:

This study aims to analyze some new research trends

and ﬁelds of interests in the worldwide history of phar-

macy. The database PubMed provided a knowledge

about more then ﬁve thousands papers and books on the

history of pharmacy, easily accessible thanks to library

resources and journals on-line. The majority of these pa-

pers and books presents the changes of pharmacy during

the last century. There are some new research trends:

medicalization of the history of pharmacy, the new so-

cial history of pharmacy, introduction of quantitative

methods into historical-pharmaceutical research and the

development of the Internet-based research.

Słowa kluczowe:

historia farmacji, historiograﬁa, historia medycyny,

metody ilościowe w historii

Key words:

history o pharmacy, historiography, history of medici-

ne, quantitative methods in history

1. Wprowadzenie

z zakresu historii farmacji. Wybrane z bazy PubMed arty-

kuły odtworzono dzięki zasobom bibliotecznym on-line do-

stępnym na serwerze Biblioteki Uniwersytetu Medycznego

im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, a przedstawione

książki zostały opisane z autopsji. Celem analizy było roz-

poznanie, jak zaznaczający się w ostatnich dziesięcioleciach

przewrót w myśleniu o historii i jej badaniu, przewrót, który

zmniejszył dystans między nami a przeszłością, zaznaczył

się w obszarze światowej historii farmacji i jaki nowy kon-

tekst dzięki temu zyskała. 2)

Dwanaście lat temu, podczas XVI Zjazdu Polskiego

Towarzystwa Farmaceutycznego, w wykładzie zatytuło-

wanym „Współczesne modele europejskiej historiograﬁi

farmaceutycznej” prof. Barbara Kuźnicka wyodrębniła re-

prezentatywne dla światowego piśmiennictwa historyczno-

-farmaceutycznego struktury metodologiczne i wskazała,

że farmacja przedstawiana jest w pracach historycznych

przede wszystkim jako: ewolucja leków, nauka powiązana

z toksykologią, dziedzina kulturotwórczą i dziedzina zwią-

zana z antropologią i etnograﬁą. 1)

Do tego podsumowania współczesnego stanu historii

farmacji chciałabym nawiązać, poszukując jednak wyłącz-

nie nowych kierunków i pól badawczych. Podstawą doboru

publikacji do analizy była internetowa baza bibliograﬁczna

PubMed, która dzięki internetowej wyszukiwarce (search:

history of: pharmacy/ drugs/ medicines/ pharmacies/ phar-

maceutical industry) odegrała rolę spisu ponad pięciu tysięcy

(po selekcji ponad trzech tysięcy) publikacji (oryginalnych

artykułów, recenzji, wspomnień i wydawnictw zwartych)

2. Ewolucja historii farmacji w drugiej

połowie XX w.

W drugiej połowie XX w. badania naukowe w dziedzi-

nie historii zostały radykalnie przeorientowane dzięki fali

postmodernizmu, który podważył prawdy absolutne i takie

pojęcia ogólne, jak kultura, naród, cywilizacja, a ponad-

to wykazał, że język ma wpływ na wyjaśnianie przeszło-

ści, a obiektywna interpretacja źródeł historycznych jest

niemożliwa. W konsekwencji klasyczny opis historyczny

1) Barbara Kuźnicka, Współczesne modele europejskiej historiograﬁifarmaceutycznej.„FarmacjaPolska”1996s.579-585.

2) Ogólnej wiedzy na temat współczesnych przeobrażeń historii i warsztatu badawczego historyka dostarcza np.: Jerzy Topolski, Wprow-

adzenie do historii. Poznań 1998.

4 Farmaceutyczny

ISSN 1425-5073

Przegląd Naukowy

Nr 3 / 2008

nawiązujący do wydarzeń politycznych został zastąpiony

narracyjnymi i metaforycznymi obrazami przeszłości, kon-

struowanymi tak, by przybliżyć ją czytelnikowi i budzić

jego emocje.

Przełom językowy zaznaczył się również w obszarze hi-

storii medycyny i historii farmacji, będąc przede wszystkim

zasługą badaczy różnej narodowości i o różnym wykształ-

ceniu, m.in. lekarzy, historyków, psychologów, matematy-

ków, biologów, bibliotekarzy, którzy od lat siedemdziesią-

tych XX w. korzystali ze stypendiów i grantów fundacji

Henry’ego Wellcome, założyciela ﬁrmy farmaceutycznej

Borroughs-Wellcome. Na mocy testamentu, H. Wellcome

przeznaczył część zysków ﬁrmy na fundację wspierającą ba-

dania naukowe, w tym historyczno-medyczne. Działalność

fundacji przyczyniła się do rozwoju historii medycyny i far-

macji. Różnorodne wykształcenie badaczy sprawiło, że ich

publikacje były nowatorskie, oryginalne i interdyscyplinar-

ne, co wyraźnie odróżniało je od prac powstałych w krajach

niemieckojęzycznych. O ile historycy medycyny i farmacji

z państw anglojęzycznych podejmowali głównie problema-

tykę społeczną, to badacze z państw niemieckojęzycznych

specjalizowali się w problematyce historycznych związków

między medycyną, stanem zdrowia ludności, państwem

a prawem, kontynuując wcześniejsze zainteresowania, dla

których typowa była problematyka związków farmacji ze

sztuką oraz biograﬁi wybitnych Niemców. 3)

Nowe, usytuowane na pograniczu socjologii, geograﬁi,

demograﬁi i historii medycyny oraz farmacji, obszary po-

znania zaczęto eksplorować za pomocą narzędzi badaw-

czych uznawanych wcześniej za obarczone nadmiernym re-

dukcjonizmem i dehumanizujące historię. Narzędziami tymi

stały się metody ilościowe, których użyteczność wynikała

z możliwości wykorzystania technologii informatycznych

i objęcia perspektywą badawczą licznych i różnorodnych

danych (np. wiek, płeć, wzrost, sposób odżywiania, zamoż-

ność, długość życia) dotyczących już nie tylko jednostek,

lecz całych populacji.

Okazało się, że odrzucana przez pozytywistów i ich kon-

tynuatorów statystyka jest w swej istocie „zamrożoną hi-

storią”, a analiza statystyczna, zwłaszcza dokonywana za

pomocą programów komputerowych, pozwala na bardziej

wnikliwe niż opis słowny odkrywanie i wyjaśnianie związ-

ków przyczynowych. Metody ilościowe zrewolucjonizowa-

ły czasochłonne studia nad starożytnymi i średniowieczny-

mi manuskryptami botaniczno-medycznymi, bo pozwoliły

na wybranie reprezentatywnej statystycznie próby złożonej

z pewnej liczby stron i rozciągnięcie wnioskowania na ca-

łość dzieła.

Najbardziej znaczące przewartościowania dokonały się

za sprawą metod ilościowych w historii ekonomii, w której

zastosowano je już pół wieku temu, co pozwoliło na prze-

prowadzanie analiz gospodarki i oraz poszukiwanie opty-

malnych modeli jej rozwoju. Następnie metody ilościowe

zrewolucjonizowały historię demograﬁi, ponieważ dzięki

nim możliwe było poznanie wpływu postępu (np. uprzemy-

słowienia, komunikacji) na populacje.

W 1987 r. metody te wkroczyły do historii medycyny

i farmacji pozwalając na ilościowe badania zdrowia i cho-

rób ludzi, a co za tym szło, na przeprowadzanie analizy

różnych systemów opieki zdrowotnej i poszukiwanie ich

optymalnych modeli. Metody ilościowe zapewniły bada-

niom historyczno-medycznym i historyczno-farmaceutycz-

nym nieznaną przedtem głębię i implikacje w sferze polityki

zdrowotnej. Tak dopełnił się proces wyodrębniania nowego

pola badawczego określanego jako nowa społeczna histo-

ria medycyny, a mającego kontekst polityczny, geograﬁcz-

ny, demograﬁczny i ekonomiczny. W polu tym znalazła się

m.in. problematyka dziejów leków i zaopatrzenia w leki oraz

społecznych następstw postępu nauk farmaceutycznych. 4)

I tak, stopniowo, zmieniały się tory myślenia o przeszło-

ści medycyny i farmacji, a zainteresowania badawcze histo-

ryków zostały przeniesione z wybitnych jednostek – lekarzy

i farmaceutów - na ogół pacjentów, a zwłaszcza na struktury

społeczne i zwyczaje jako na czynniki kształtujące zdrowie

populacji w większym stopniu niż wydarzenia polityczne.

Odkrywano fascynującą i ważną problematykę badawczą,

potwierdzając spostrzeżenia – w ostatnich latach często

cytowanego - polskiego lekarza i ﬁlozofa nauki, Ludwika

Flecka, który w 1935 r. wskazał, że zmiany myślenia prowa-

dzą do zmienionych faktów naukowych, a całkowicie nowe

fakty mogą być odkryte tylko dzięki nowemu myśleniu. 5)

To właśnie nowe myślenie zapoczątkowało proces prze-

kształcania historii farmacji w społeczną historię potrzeb le-

kowych pacjentów oraz wchłaniania jej przez historię medy-

cyny. Publikacje z zakresu nowej społecznej historii farmacji

są liczne i cechuje je wysoki poziom naukowy, a ukazują się

na łamach najbardziej prestiżowych międzynarodowych cza-

sopism biomedycznych i lekarskich. Niekiedy ich tematem

jest dawne aptekarstwo, jednak ujęcie tematu nie przypomina

prac historyczno-farmaceutycznych powstających w krajach

Zachodnich w okresie międzywojennym, po II wojnie świa-

towej, czy jeszcze w latach siedemdziesiątych XX w. 6)

Trudno nie zauważyć, że proces zanikania odrębności

historii farmacji od historii medycyny jest też wynikiem re-

formy programów nauczania na studiach farmaceutycznych.

Obecnie liczba godzin dydaktycznych przeznaczonych na

historię farmacji różni się w poszczególnych krajach. Np.

w USA jest to zwykle 60 godzin, w Niemczech są to 24

godziny zajęć obowiązkowych zakończonych egzaminem,

w Polsce 15 godzin zakończonych zaliczeniem, a z kolei

w Zjednoczonym Królestwie (Anglia) historia farmacji jest

nauczana fakultatywnie lub w ramach kształcenia pody-

plomowego. Dokonane w ostatniej dekadzie w większości

państw europejskich zmniejszenie wymiaru godzinowego

3) Por.: Medicine and Modernity. Public Health and Medical Care in Nineteenth- and Twentieth-Century Germany. Eds. Manfred Berg,

GeoﬀreyCocks,Washington,CambridgeUniversityPress,1997;WesternMedicine.Ed.IrvineLoudon,Oxford–NewYork:Oxford

University Press 1997 s. v-vi.

4) Por.: Paul S. Maxim, Qualitative methods in the Social Sciences. Oxford – New York 1999.

5) Nancy Krieger, heoriesforSocialEpidemiologyinthe21stCentury:anEcosocialPerspective.“InternationalJournalofEpidemiol-

ogy” 2001 s. 668.

6) Por. np.: Hilary Marland, heMedicalActivitiesofMid-Nineth-CenturyChemistsandDruggists,withSpecialReferencetoWakefeld

and Huddersﬁeld.“MedicalHistory”1987s.415-439

ISSN 1425-5073

Farmaceutyczny

Przegląd Naukowy

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: