Świętokrzyskie Centrum Onkologii
Zakład Rehabilitacji
IINNFFORRMAATTORR DDLLAA
KOBBIIEETT PPO AAMPPUUTTAACCJJII
PPIIEERRSSII
Opracowanie: Anna Opuchlik
1
Spis treści
Przedmowa…………………………………………..2
Wstęp ………………………………………………..3
I. Zalecenia postępowania……………………...…..4
II. Automasaż……………………………………….11
III. Usprawnianie ruchowe…………………………..18
IV. Inne praktyczne porady………………………….29
V. Wykaz Klubów Amazonek i filii z terenu
województwa świętokrzyskiego………………...34
Literatura………………………………………….....38
2
PRZEDMOWA
Leczenie raka piersi niesie za sobą powikłania,
które mogą wpłynąć na upośledzenie sprawności
i pogorszenie stanu psychicznego pacjentek.
W ramach integracji opieki nad chorymi w
Świętokrzyskim Centrum Onkologii
wprowadzono do praktyki klinicznej program
profilaktyki i zwalczania niepełnosprawności
chorych po leczeniu chirurgicznym raka piersi.
Informator jest przydatną pozycją ułatwiającą
kobietom przygotowanie się do odpowiedniego
postępowania po operacji. Broszura zachęca
również do prowadzenia w warunkach
domowych ćwiczeń ruchowych ułatwiających
powrót do sprawności.
Dr nauk med. Stanisław Góźdź
3
WSTĘP
Zachorowalność i umieralność w Polsce na
nowotwory złośliwe piersi jest niepokojąco
wysoka i stanowi poważny problem społeczny.
Jedną z metod leczenia złośliwego raka piersi
jest zabieg operacyjny polegający najczęściej na
usunięciu gruczołu piersiowego wraz z węzłami
chłonnymi dołu pachowego po stronie
amputowanej piersi. Zabiegi chirurgiczne mogą
być przyczyną powikłań wczesnych i późnych.
Utrzymanie wysokiej jakości życia u kobiet po
mastektomii w dużej mierze zależy od
odpowiednio wcześnie wdrożonego programu
rehabilitacji. Systematyczne wykonywanie
ćwiczeń ruchowych i przestrzeganie zasad
postępowania w czynnościach dnia stanowi
podstawę do osiągnięcia pełnej sprawności
fizycznej i równowagi psychicznej. Poradnik
obejmuje etap usprawniania w okresie
szpitalnym i wczesnym poszpitalnym .
4
I. ZALECENIA
POSTĘPOWANIA
Kończyna górna po stronie odjętej piersi
powinna być objęta szczególną ochroną przed
nadmiernym wysiłkiem i mechanicznymi
urazami ze względu na ryzyko wystąpienia
obrzęku limfatycznego. Usprawnianie nie
powinno ograniczać się wyłącznie do ćwiczeń
ruchowych. Musi ono zawierać specjalne
postępowanie stanowiące, obok automasażu,
ważny czynnik profilaktyki przeciwobrzękowej.
Przedstawione poniżej zalecenia obowiązują nie
tylko we wczesnym okresie pooperacyjnym;
należy się do nich dostosować przez okres całego
życia.
5
1. Pozycja ułożeniowa kończyny górnej po
stronie operowanej powinna być
stosowana w czasie wypoczynku i snu.
(rys.1.)
Rys.1. Pozycje ułożeniowe w czasie
wypoczynku (na podst.: K. A. Mika)
Taka pozycja ułożeniowa zapewnia
swobodny odpływ chłonki i jest jednym z
elementów profilaktyki
przeciwobrzękowej. Nie należy zapominać
o stosowaniu w trakcie częstych przerw,
zarówno w pracy jak i w codziennych
czynnościach, wysokiego czynnego
unoszenia kończyny.
6
2. W pracy i w domu.
Unikać skaleczeń, przeciążeń oparzeń
i nadmiernego chłodu.
2.1 Ostrożnie obchodzić się z nożem
kuchennym.
2.2 Zachowywać ostrożność
przy szyciu (używać
naparstka).
2.3 Unikać zbyt długiego
zmywania i prania.
2.4 Podczas korzystania z
pieca lub piekarnika używać
rękawic
ochronnych.
2.5 Nie należy myć okien nie ochronioną
ręką.
2.6 Nie nosić ciężkich toreb z zakupami.
2.7 Uważać przy pracy z rozgrzanym
żelazkiem.
2.8 Nie nosić zegarka i biżuterii na
kończynie po stronie operowanej
piersi.
7
2.9 Podczas prac domowych zaleca się
używanie rękawiczek gumowych.
2.10 Praca biurowa
(komputer, maszyna do
pisania) oraz zajęcia
związane z długotrwałą
pracą manualną
(krawiectwo, szydełkowanie itp.).
Unikać długotrwałej pracy w pozycji z
mocno zgiętym stawem łokciowym,
hamującej swobodny przepływ chłonki.
Zaleca się stosowanie w w/w pracy
częstych przerw z unoszeniem w górę
kończyny i jej wstrząsaniem. Wskazane
jest również stosowanie w obrębie
kończyny specjalnych mankietów
uciskowych.
3. Ubieranie się.
3.1 Zaleca się dobór
odzieży nie uciskającej .
Biustonosz nie może wywierać ucisku na
bark i klatkę piersiową. W przypadku
znacznego obrzęku klatki piersiowej i
kończyny należy używać lekkich protez.
3.2 Unikać noszenia torebki na ramieniu
strony operowanej.
4. Higiena i pielęgnacja ciała.
8
4.1 Przy pielęgnacji paznokci nie
wycinać skórek i zachować
ostrożność przy piłowaniu paznokci.
4.2 Nie używać podrażniających i
alergicznych kosmetyków.
4.3 Nie korzystać z
sauny.
4.4 Nie opalać się.
4.5 Nie stosować masażu
klasycznego kończyny strony
operowanej.
5. U fryzjera.
Podczas obcinania i suszenia włosów
należy uważać na barki i ramiona.
6. W ogrodzie.
Unikać skaleczeń (kolce roślin, sprzęt
ogrodniczy).
7. Hodowla zwierząt.
Bezwzględnie uważać na ugryzienia lub
podrapania przez zwierzęta.
8. Uprawianie sportu.
8.1 Nie wysilać nadmiernie organizmu.
8.2 Wystrzegać się odmrożeń (sporty
zimowe).
8.3 Uważać na ewentualne obrażenia
ciała. Zaleca się spokojne pływanie
9
jako korzystne uzupełnienie terapii
pooperacyjnej.
9. Odżywianie się.
9.1 Urozmaicać pożywienie (warzywa,
świeże owoce, małe ilości mięsa).
9.2 Ograniczyć spożycie soli kuchennej.
10. W ciągu dnia.
10.1 Wykonywać zalecane ćwiczenia
gimnastyczne w gorsecie
protetycznym wraz z protezą piersi
(zalecenie bezwzględne). Stosować
krótkie serie: 3 razy dziennie po 10 –
15 minut.
10.2 Należy wykonywać automasaż
kończyny: 1-2 raz dziennie przez 10
minut (rano i wieczorem).
11. Przygotowanie do snu.
Kończynę należy wysoko ułożyć lub
zastosować specjalny mankiet uciskowy
zlecony przez lekarza lub fizjoterapeutę.
12. W środkach komunikacji.
Unikać trzymania się za uchwyty (w
autobusie, metrze, pociągu itp.) kończyną
13. Podczas urlopu.
Unikać miejsc z dużą ilością insektów
(zwłaszcza okolic jezior)
10
14. U lekarza.
14.1 Nie mierzyć ciśnienia na kończynie.
14.2 Wystrzegać się zastrzyków w okolicę
kończyny strony operowanej.
14.3 Nie pobierać krwi z kończyny.
14.4 Nie stosować akupunktury ani innych
zabiegów związanych z medycyną
niekonwencjonalną.
15. Niezwłocznie skontaktować się z
lekarzem w przypadku, gdy zaobserwuje
się stan zapalny skóry i naczyń kończyny
tzw. „różę” (gorączka, dreszcze, wyraźne
zaczerwienienie skóry i obrzęk) lub w
przypadku narastania objawów obrzęku
limfatycznego.
11
II. AUTOMASAŻ
111... Zaaasssaaadddyyy aaauuutttooomaaasssaaażżżuuu
Po radykalnej operacji raka piersi w wyniku
usunięcia węzłów chłonnych dołu pachowego
i jego okolicy mogą wystąpić trudności z
prawidłowym odpływem chłonki z kończyny
górnej. Leczenie uzupełniające, do którego
należy radioterapia może zwiększyć ryzyko
wystąpienia obrzęku limfatycznego.
Automasaż jest to masaż kończyny i klatki
piersiowej wykonywany przez samą
pacjentkę. Wykorzystuje się w nim elementy
technik masażu limfatycznego i klasycznego.
Należy go wykonywać 1-2 x dziennie, rano i
wieczorem przez ok. 10 min, a niezbędnymi
pomocami są: specjalny klin
przeciwobrzękowy oraz oliwka lub zasypka –
talk.
• Celem automasażu jest usprawnianie
odpływu chłonki i zapobieganie
tworzeniu się obrzęków limfatycznych.
12
• Wszystkie ruchy wykonuje się w
kierunku dośrodkowym, każdą technikę
kończąc na tułowiu.
• Masaż nie powinien przynosić bólu,
należy wykonywać go w sposób
delikatny i powierzchowny.
• Przed rozpoczęciem należy umyć ręce i
kończynę, która będzie masowana, oraz
zdjąć biżuterię z obu rąk
• Kończynę należy ułożyć na klinie, oraz
wykonać parę krótkich ćwiczeń w
obrębie stawów ręki (patrz rozdział III)
oraz 1 – 2 ćwiczeń oddechowych
• Każdy chwyt masażu powinien być
powtórzony 5 – 6 razy.
• Przy wykonywaniu technik masażu
należy omijać okolicę blizny i miejsc
napromienianych.
Poprawne wykonanie technik i zachowanie
odpowiedniej kolejności ruchów jest niezbędnym
warunkiem poprawnego przeprowadzenia
automasażu.
13
222... Oppp...
puma65