6_zdrowie_publiczne.pdf

Zdrowie publiczne a choroby zakaźne

Wstęp

1. Współczesne zagrożenia zdrowia człowieka przez patogenny biologiczne — bioterroryzm

2. Współczesne pojęcie zdrowia i jego ocena

2.1. Definicja zdrowia

2.2. Kryteria i ocena zdrowia

2.3. Stan zdrowia jednostki i populacji

3. Zdrowie publiczne a medycyna społeczna

3.1. Zakres i zadania medycyny społecznej

3.2. Zakres i zadania zdrowia publicznego

3.3. Podstawowe funkcje zdrowia publicznego

4. Profilaktyka — podstawowe pojęcia

Zdrowie publiczne a choroby zakaźne

Wstęp

W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku rozpoczęła się euforia i fascynacja

spektakularnymi osiągnięciami w zwalczaniu chorób zakaźnych. Dzięki antybiotykom

i szczepieniom ochronnym, a także osiągnięciom cywilizacyjnym doprowadzono do likwidacji

ospy prawdziwej w skali globalnej, zbliżono się do podobnego sukcesu w przypadku

poliomiyelitis , znacznie ograniczono występowanie innych chorób zakaźnych. Spowodowało

to zlekceważenie zagrożenia tymi chorobami i osłabienia czujności służb medycznych.

Ogromnym dylematem staje się obecnie zjawisko występowania nowych, dotychczas

nieznanych chorób. Jeżeli uświadomimy sobie ogromny postęp w zakresie inżynierii

genetycznej i biologii molekularnej, ryzyko pojawienia się jeszcze groźniejszych chorób jest

nieomal pewne. Epidemiolodzy bardzo obawiają się takich zagrożeń w przypadku użycia

broni biologicznej. Sytuacja ta powoduje i wymusza odpowiednie działania w zakresie

organizacji ochrony zdrowia społeczeństwa, co jest jednym z najważniejszych zadań zdrowia

publicznego.

Zdrowie publiczne a choroby zakaźne

1. Współczesne zagrożenia zdrowia człowieka

przez patogenny biologiczne — bioterroryzm

Czynnikami sprzyjającymi szerzeniu się klasycznych i nowych chorób zakaźnych są:

— Zmiany struktury demograficznej społeczeństw, związane z przedłużaniem czasu

przeżycia (zdrowych i chorych) i obecnością w populacji znacznej liczby osób dotkniętych

chorobami przewlekłymi, wpływają na zwiększenie liczby organizmów podatnych na

zakażenie.

— Zwiększenie podatności na zakażenie związane jest z sytuacjami ekstremalnymi

(katastrofy ekologiczne, powodzie, trzęsienia ziemi, wojny i przymusowe migracje

ludności odbywane w złych warunkach).

— Niestabilność społeczna, polityczna i ekonomiczna przyczynia się do zwiększania strefy

ubóstwa i niedożywienia oraz zmniejszenia odporności populacji narażonej.

— Skażenie środowiska naturalnego, zmiany klimatyczne, zmiany zwyczajów żywieniowych

polegające na zwiększeniu spożycia warzyw i owoców, „darów morza” oraz częstszym

spożywaniu posiłków poza domem.

— Skażenie biologiczne środowiska wynikające z uprawy gleby. Gryzonie i owady

korzystające z odchodów zwierzęcych stanowią rezerwuar dla pałeczek Salmonella lub

Campylobacter. W Stanach Zjednoczonych zwierzęta hodowlane wytwarzają rocznie

1,6 miliarda ton odchodów. Mogą one przyczyniać się do skażenia gleby i wód

powierzchniowych, a następnie flory i fauny.

— Szeroka dystrybucja żywności pochodzącej z dużych przetwórni i dużych centrów

handlowych wiąże się z ryzykiem powstawania rozproszonych terytorialnie ognisk

zachorowań.

— Ryzyko skażenia żywności przez patogeny biologiczne występuje na każdym etapie

produkcji żywności, obróbki surowców i przygotowania oraz dystrybucji potraw. Osoby

przygotowujące posiłki stanowią ostatni, krytyczny punkt kontrolny i mogą obniżać ryzyko

zakażenia, nie oddziaływać na nie lub je podwyższać, co zależy od ich kwalifikacji

i zaangażowania.

— Potencjalni kandydaci do wystąpienia zakażeń mogą redukować ryzyko zakażenia przez

unikanie spożywania żywności dużego ryzyka i unikanie ryzykownego zachowania

zdrowotnego.

— W roku 2000 liczba podróżujących przekroczyła znacznie liczbę 900 milionów

(pięćdziesiąt lat temu — 5 milionów). Podróżujący stanowią jednocześnie źródło

Zdrowie publiczne a choroby zakaźne

zakażenia, drogę transmisji i podatny organizm. Patogeny przywiezione do kraju

docelowego mogą wywoływać zakażenia ludności miejscowej i na odwrót.

— Drobnoustroje bytujące wśród ludności odległych krajów i kontynentów stanowią realne

niebezpieczeństwo dla podróżujących.

— Drobnoustroje chorobotwórcze podlegają naturalnej selekcji i adaptacji. Dominujący

w Europie szczep Salmonella enteritidis , typ fagowy 4, który dotarł do Stanów

Zjednoczonych w latach dziewięćdziesiątych, już spowodował pięciokrotny wzrost

zarejestrowanych zachorowań.

— Stosowanie preparatów przeciwbakteryjnych powoduje selektywny wzrost liczby

szczepów opornych wobec tych leków. Dotyczy to populacji ludzi i zwierząt i może być

przyczyną krzyżowych transmisji oporności. Ponad 30% szczepów Salmonella,

wywołujących zakażenie w USA, wykazuje lekooporność. W Anglii po roku 1995 ponad

90% pałeczek Salmonella typhimurium , typ 104, wykazuje oporność w stosunku do wielu

antybiotyków. Cecha ta znacznie ułatwia bakteriom przetrwanie w środowisku, a problem

„importu i eksportu” lekoopornych drobnoustrojów dotyczy wszystkich krajów.

— Obserwowany od dłuższego czasu dość szybki wzrost populacji kuli ziemskiej i tendencja

do osiedlania się w dużych obszarach zurbanizowanych o różnej infrastrukturze

(nowoczesne dzielnice centralne i prymitywne, pozbawione elementarnego wyposażenia

sanitarno-higienicznego osiedla na obrzeżach) sprzyjają rozwojowi chorób zakaźnych

(1, 4).

Nowe czynniki etiologiczne mogą wywoływać znane choroby, na przykład:

— zakaźne zatrucia pokarmowe wywołane przez pałeczki Campylobacter sp. (wykryte

w roku 1977) są dominującym czynnikiem zakaźnych zatruć pokarmowych w Anglii, Danii,

Niemczech i USA,

— zakaźne zatrucia pokarmowe związane z podróżami oraz powodujące zespoły

nerkowo-krwotoczne wywoływane przez E. coli 0157:H7 (opisane w 1982 roku),

— cholera wywoływana przez V. cholerae O 139 (opisana w 1992 r. w związku z biegunką

podróżnych, rozszerzyła się na 10 krajów południowo-wschodniej Azji),

— grypa — jedyna choroba zakaźna występująca od dziesięcioleci w niezmiennie w formie

pandemii powodowanych przez mutanty znanych szczepów wirusa grypy. Mimo

wprowadzenia zalecanych szczepień profilaktycznych będzie nadal stanowiła ważny

problem zdrowotny, społeczny i ekonomiczny (1, 3).

Zdrowie publiczne a choroby zakaźne

Nowe czynniki etiologiczne wywołują również nowe choroby, a mianowicie:

— Legionellozę, która, opisana w roku 1977, na dobre zadomowiła się już w Europie

i spowodowała utworzenie Europejskiej Grupy Pracującej nad Zakażeniami Legionella

(EWGLI). W roku 1998 zgłoszono zachorowania 1442 mieszkańców 28 krajów Europy

i jest to liczba systematycznie rosnąca od roku 1993, w którym zarejestrowano

1242 przypadki. Zakażenia powstają w środowisku zamieszkania (mieszkania i ośrodki

osiedlowe), w związku z podróżami (miejsca noclegowe, statki wycieczkowe),

w szpitalach i są związane z zakażeniem systemów wody gorącej i zimnej. Nawet

nowoczesne technologie muszą uwzględniać możliwość transmisji pałeczek Legionella ,

o czym przekonali się angielscy producenci wanien wirowych. Zakażenia szpitalne

opisano w Czechach, Danii, Hiszpanii, Szkocji i we Włoszech. Największą zapadalność

(na 1 milion narażonych) stwierdzono w związku z podróżami do Turcji, Hiszpanii i Francji

(1, 4).

— Gorączki krwotoczne — grupa chorób o bardzo ciężkim przebiegu i z wysoką

śmiertelnością, wywoływana przez wirusy: Ebola (Afryka, 1977), Hanta (USA, 1977),

Guanarito (Wenezuela, 1991), Sabia (Brazylia, 1994).

— Białaczki i chłoniaki T-komórkowe wywołane przez retrowirusy HTLV-1 (1980), HTLV-2

(1982) i HTLV-5.

— Zespół nabytego upośledzenia odporności AIDS (1982), powodowany przez retrowirusy:

• LAV (1983)/HTLV-III (1984) — obecna nazwa HIV-1,

• LAV-2/HTLV-IV (1986) —obecna nazwa HIV-2 (1, 4).

Zespoły chorobowe związane z czynnikami podwyższonego ryzyka oraz z ryzykownym

zachowaniem zdrowotnym:

— czynniki podwyższonego ryzyka ważne dla tej grupy to uzależnienia od środków

psychoaktywnych i od alkoholu, utrzymywanie kontaktów seksualnych z licznymi, często

przypadkowymi partnerami, w tym także kontakty homoseksualne,

— choroby przenoszone drogą płciową:

• kiła — szczególny niepokój musi budzić bardzo wysoki w latach dziewięćdziesiątych

wzrost zapadalności w wielu krajach, z którymi sąsiadujemy i których obywatele

przebywają licznie w Polsce nie tylko w celach turystycznych. Wskaźniki zapadalności

na 100 tys. osób w wybranych krajach w roku 1996: Rosja — 265, Białoruś — 210,6,

Mołdawia — 200,9, Estonia — 66,2, Bułgaria — 26,8, Rumunia — 32,2 (w Polsce —

3,9, a w kolejnych latach uległ znaczącemu zmniejszeniu);

• rzeżączka — najwyższy współczynnik zapadalności wykazuje Estonia — 165,9

(w Polsce — 3,30).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: