Program wspomagania rozwoju dziecka z zaburzoną sprawnością słuchową.doc

Analiza zaburzeń

Rodzaje stosowanych ćwiczeń

Prawidłowy rozwój percepcji słuchowej jest warunkiem niezbędnym dla pełnego rozumienia mowy, dla prawidłowej realizacji dźwięków (poprawnej artykulacji) oraz opanowania umiejętności czytania i pisania.

Objawy zaburzonej percepcji słuchowej:

1.     Trudności w rozumieniu złożonych instrukcji i poleceń słownych.

2.     Trudności w zapamiętywaniu, powtarzaniu trudnych wyrazów i dłuższych zdań.

3.     Mały zasób słów i agramatyzmy.

4.     Trudności w tworzeniu zdań i opowiadań.

5.     Trudności w zapamiętywaniu ciągów słownych, np. dni tygodnia, nazw miesięcy oraz treści wierszy i piosenek.

6.     Opóźniony rozwój mowy.

7.     Wady wymowy

8.     Trudności w różnicowaniu dźwięków mowy (głównie tych o podobnym brzmieniu) i określeniu ich położenia w wyrazie (na początku, na końcu, w środku).

9.     Problemy z dokonywaniem analizy sylabowej i głoskowej wyrazów.

10. Trudności w syntetyzowaniu (scalaniu) sylab i głosek w wyrazie.

11. Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu na dalszych etapach kształcenia.

Kierunek pracy:

- ujednolicenie oddziaływań wychowawczych domu rodzinnego i przedszkola, stały kontakt z rodzicami dziecka;

- objecie dziecka pracą korekcyjno – kompensacyjną, co najmniej dwa razy w tygodniu, ćwiczenia trwa będą ok. 10 min.

- kontakt z poradnią pedagogiczno – psychologiczną.

Cele:

- rozwijanie słuchu poprzez dostrzegania rozpoznawanie i różnicowanie dźwięków,

- zapamiętywanie bodźców słuchowych,

- doskonalenie analizy i syntezy słuchowej.

Przykłady ćwiczeń na materiale niewerbalnym

1. Odtwarzanie struktur dźwiękowych („rytmu”) na podstawie układów przestrzennych

Przed dzieckiem układamy klocki w szeregu zachowując między nimi odstępy lub zsuwając klocki razem. Wskazujemy, gdzie jest początek, a gdzie koniec szeregu. Większym odległościom między klockami będzie odpowiadała dłuższa przerwa między stuknięciami, natomiast krótszym-przerwy krótkie.

W odniesieniu do układu klocków:

będzie to 2 x stuk, dłuższa przerwa, 3 x stuk

Stukamy odpowiednio do układu klocków, a potem stuka dziecko. Można stukać w bębenek lub uderzać o blat stołu.

Odmianą tego ćwiczenia będzie wystukanie dziecku odpowiedniego układu dźwięków, np. na bębenku przez nauczyciela, do którego dziecko powinno przedstawić układ klocków.

2.Rozpoznawanie układu przestrzennego odpowiadającego wystukanemu „rytmowi”

Tworzymy przed dzieckiem dwa lub trzy szeregi klocków, jeden pod drugim. W każdym szeregu wskazane jest zastosowanie klocków w innym kolorze. Następnie według jednego z tych układów stukamy, zasłaniając rękę przesłoną, np. z tektury, aby dziecko nie widziało wykonywanego ruchu. Dziecko ma wskazać szereg odpowiadający wystukanemu rytmowi. Rozpoczynamy ćwiczenie od układów łatwiejszych i stopniowo wprowadzamy bardziej złożone.

Przykład:

Po rozpoznaniu układu wystukujemy któryś z pozostałych. Następnie te układy likwidujemy, tworzymy nowe i przeprowadzamy ćwiczenie we wskazany sposób.

3. Rozpoznawanie „rytmu”

Dziecko ma przed sobą tylko jeden układ klocków. Nauczyciel eksponuje różne układy dźwiękowe. Zadaniem dziecka jest rozpoznanie, który wśród demonstrowanych układów odtwarza układ klocków leżących przed nim.

4. Odtwarzanie wystukanego „rytmu” w układzie przestrzennym

Dziecko ma do dyspozycji kilka klocków. Nauczyciel wystukuje rytm zasłaniając ręką. Zadaniem dziecka jest ułożyć klocki do tego rytmu. Odmianą tego ćwiczenia jest odtworzenie rytmu w rysunku. Rysowane elementy stykają się ze sobą, jeżeli w układzie dźwiękowym pomiędzy stuknięciami występuje krótka przerwa, natomiast w miejscu dłuższej przerwy elementy graficzne są oddzielone. Do tego ćwiczenia można wprowadzić elementy ćwiczeń w liczeniu.

5. Rozpoznawanie przedmiotów na podstawie barwy dźwięku.

Przygotowujemy zestaw przedmiotów codziennego użytku, np.: szklankę, metalowy kubek, butelkę, słoik szklany, garnek, klocki drewniane, pęk kluczy itp., a także wycięte z tektury różne figury np. kwadraty, prostokąty, trójkąty, koła, romby i inne. Polecamy dzieciom, aby obserwowały przedmioty, w które będziemy uderzać drewnianą pałeczką, oraz aby wsłuchiwały się w dźwięki, jakie wydają te przedmioty. Następnie polecamy, żeby dzieci mając zamknięte oczy odgadły, o które przedmioty uderzamy ponownie pałeczką.

Odmianą tego ćwiczenia jest uderzanie przez nauczyciela pałeczką o przedmioty z jednoczesnym wskazywaniem tekturowych figur o różnym kształcie. Następnie dzieci odwracają się tyłem do nauczyciela, słuchają dźwięków i mają za zadanie podnieść do góry te figury, które „pasują” do słyszanego w danej chwili dźwięku.

Zaletą tego ćwiczenia jest jego wielofunkcyjność, ponieważ jednocześnie ćwiczymy u dzieci percepcję słuchową, wzrokową oraz koordynację słuchowo-ruchową oraz wzrokowo-ruchową.

6.Rozpoznawanie osób na podstawie barwy ich głosu.

Zabawa ta polega na tym, że dzieci kolejno wypowiadają określone zdania lub słowa. Następnie jedno dziecko odwraca się plecami do pozostałych lub zamyka oczy, a w tym czasie wskazane dziecko ma wypowiada umówione zdanie. Zadaniem dziecka jest zgadnąć, kto to powiedział.

Przykłady ćwiczeń na materiale zdaniowo-wyrazowo-sylabowym

1. Układanie zdań i rozdzielanie ich na wyrazy

W tym ćwiczeniu dziecko uczy się formułować zdania na określony temat, rozdzielać zdanie na wyrazy, rozpoznawać jego początek i koniec oraz następstwo kolejnych wyrazów. Ćwiczy też przenoszenie następstwa czasowego słów na kolejność przedmiotów w przestrzeni.

Ukazujemy dziecku kilka obrazków i prosimy, aby wybrało jeden z nich i wypowiedziało o nim zdanie. Jeśli nie wie, co to jest zdanie, wyjaśniamy, że ma bardzo krótko powiedzieć o tym, co jest na obrazku. Jeśli zdanie jest źle sformułowane, poprawiamy je. Następnie informujemy dziecko, że będziemy mówić to zdanie rozdzielając je na pojedyncze wyrazy i równocześnie układać w szereg tyle klocków, ile jest wyrazów. Wykonujemy to układając klocki od strony lewej do prawej w stosunku do dziecka. Zaznaczamy, gdzie będzie początek szeregu. Na koniec dziecko liczy klocki, aby ustalić, ile jest wyrazów w zdaniu. W czasie liczenia dziecko ma wskazywać klocki od strony lewej do prawej. Następnie dziecko samo rozdziela kolejne zdania na wyrazy.

2. Analiza zdania: podział na wyrazy, sylaby, litery.

Jest to bardzo pożyteczne ćwiczenie, ponieważ kształci świadomość zdania, wyrazu, sylaby, głoski oraz litery. Powinno być często stosowane.

Rozpoczynamy od analizy zdań prostych dochodząc stopniowo do coraz bardziej skomplikowanych.

Wypowiadamy głośno jakieś zdanie i polecamy, aby dziecko je powtórzyło, rysując jednocześnie linię ciągłą. Czas rysowania linii powinien odpowiadać czasowi wymawiania zdania. Następnie dziecko ponownie wymawia dane zdanie, ale tym razem dzieli je na wyrazy, rysując dla każdego wyrazu dłuższe lub krótsze linie w zależności od długości wymawianego słowa. W dalszej kolejności powtarza zdanie sylabami, rysując jednocześnie dla tych sylab krótsze kreski, przy czym liczba tych kresek musi równać się liczbie sylab w zdaniu. Na końcu zdanie jest wypowiadane głoskami i każda głoska jest zaznaczana kropką. Po wykonaniu tego „zapisu” polecamy, aby dziecko policzyło i zapisało z boku liczbę wyrazów, sylab i głosek w zdaniu.

Przykładowo zdanie „To domek Ali” zapisujemy:

                                                            1 zdanie

                                                            3 wyrazy

                                                            5 sylab

      .  .  .  .  .  .  .  .  .  .                         10 głosek

Następnie prosimy aby dziecko wpisało nad kreskami i kropkami kolejno zdanie, wyrazy, sylaby, a na końcu litery odpowiadające głoskom.

 3. Wyodrębnianie słów na początku, w środku i na końcu zdania.

Nauczyciel głośno i wyraźnie mówi zdanie składające się z dwóch i więcej wyrazów. Dziecko powtarza je kilka razy. Zadaje dziecku pytania:

„Jakie słowo słychać na początku ( w środku, na końcu) zdania?”

4. Rozwijanie zdań i porównywanie liczby wyrazów w zdaniach.

Pokazujemy dziecku obrazek, do którego mówimy proste dwuwyrazowe zdanie, np. „Chłopiec czyta.”. Układamy do tego zdania szereg z dwóch klocków. Następnie stopniowo rozwijamy to zdanie dodając po jednym wyrazie za każdym razem. Za każdym razem układamy szeregi klocków w innych kolorach, jeden pod drugim. Po wykonaniu tego zadania dziecko oblicza, ile jest wyrazów w poszczególnych zdaniach.

W dalszych ćwiczeniach dziecko może już tylko porównywać zdania rozwinięte.

5. Podział wyrazów na sylaby.

Ćwiczenie rozpoczynamy piosenką, która jest znana dzieciom. Po odśpiewaniu piosenki rezygnujemy z melodii i wolno wypowiadamy tekst z podziałem na sylaby, zachowując między nimi dość długie pauzy.

Przykład: Piosenka „Dorotka”

Ta Do-rot-ka ta ma-lu-sia, ta ma-lu-sia

Tań-co-wa-ła do-ko-lu-sia, do-ko-lu-sia

Tań-co-wa-ła ra-no ro-są, ra-no ro-są

I tu-pa-ła nóż-ką bo-są, nóż-ką bo-są

6. Dokonywanie syntezy sylabowej.

Wypowiadamy znane dzieciom słowa i polecamy, aby dzieci je powtórzyły. Następnie wypowiadamy je z podziałem na sylaby, robiąc długie pauzy, w czasie których dzieci wykonują jakąś czynność, np. 3 klaśnięcia w dłonie. Na końcu dzieci odgadują, co to za wyraz. Zabawę urozmaicamy różnymi czynnościami, np. skakanie na jednej nodze, skręty tułowia, rysowanie w powietrzu kół itp.

7. Liczenie sylab.

Przygotowujemy zestaw obrazków, których nazwa składa się z 1-, 2-, 3-, 4- sylab oraz kartonik z wypisanymi cyframi 1,2,3,4. Długość kartonika oraz rozmieszczenie cyfr powinny być takie, aby pod każdą cyfrą można było swobodnie położyć obrazek.

4

....

3

...

2

..

1

.

Dziecko bierze do ręki obrazek i mówi sylabami nazwę przedstawionego na nim przedmiotu i przy wymawianiu każdej sylaby dotyka kolejno cyfr na kartoniku, po czym pozostawia obrazek pod cyfrą, przy której wymówiło ostatnią sylabę.

8. Wyodrębnianie sylab na początku, na końcu i w środku słowa.

Nauczyciel mówi słowa składające się z dwóch, trzech i więcej sylab. Dzieci po wysłuchaniu wyodrębniają sylaby na początku, na końcu i w środku słów.

9.Rozpoznawanie w wyrazie określonej sylaby i ustalanie miejsca jej położenia.

Do ćwiczenia przygotowujemy zestawy obrazków dobrane tak, aby w każdym zestawie pewna ich liczba przedstawiała przedmioty, których nazwy zawierają określoną sylabę różnie usytuowaną. Poniżej został zamieszczony przykładowy zestaw wyrazów nadających się do ilustracji.

Przykładowy wykaz wyrazów nadających się do ilustracji:

ko

ka