Im. Ks. Józefa Tischnera
Prof. dr hab. Witold POKRUSZYŃSKI
TEORIA BEZPIECZEŃSTWA
Temat: WCZESNE OSTRZEGANIE I ZAPOBIEGANIE KONFLIKTOM ZBROJNYM W STRATEGII NATO
(6)
KRAKÓW 2008
ZAGADNIENIA:
1. WPROWADZENIE.
2. INSTYTUCJE NATO W OSTRZEGANIU I ZAPOBIEGANIU K. Z.
3. OPERACJE POKOJOWE W STRATEGII NATO.
4. WSPÓŁPRACA NATO Z INNYMI ORGANIZACJAMI MIĘDZYNAR.
5. PODSUMOWANIE.
LITERATURA:
1. G. Avans, Współpraca dla pokoju. PISM Warszawa 1994.
2. B. Balcerowicz, Partnerstwo dla pokoju. AON Warszawa 1994.
3. E. Cziomer, Międzynarodowe aspekty kryzysu jugosłowiańskiego w latach 90. Kraków 1996.
4. M. Dobroczyński, A. Jasińska, Wiek wielkich przemian. Wydawnictwo Adam Marszałek, Warszawa-Toruń 2001.
5. A. K. Smutek-Riemer, Wczesne wykrywanie kryzysów; kwadratura koła ? Zeszyty naukowe AON nt 4 (29) 1997.
1. WPROWADZENIE
Napięcia w stosunkach międzynarodowych i nowe zagrożenia dla pokoju i bezpieczeństwa sprawiły, że w treści Koncepcji Strategicznej , przyjętej przez Szczyt Rzymski NATO w 1991 znalazła swoje miejsce problematyka Wczesnego Ostrzegania i Zapobiegania Konfliktom (WOiZK –ang.EWCP Earli Warning and Conflict Prevention ). Ponadto zostały sprecyzowane zagadnienia reagowania na sytuacje kryzysowe. Koncepcja ogłosiła gotowość NATO do podejmowania wszelkich działań zmierzających do ograniczenia ryzyka wystąpienia współczesnych konfliktów zbrojnych. Określono w niej podejście Sojuszu do tej ważnej problematyki, oparte na dialogu, współpracy i utrzymaniu zdolności do wspólnej obrony państw członkowskich.
Szczyt Rzymski, w przyjętej Deklaracji Pokoju i Współpracy, powołał również do życia Północnoatlantycką Radę Współpracy ( NACC ). W dokumencie został poruszony problem relacji pomiędzy NATO a państwami współpracującymi, opartych na zasadach współpracy i dialogu. Podkreślono w nim rangę problematyki EWCP, wskazując bardzo mocno na wiodącą, w tym względzie, rolę KBWE. Było to podyktowane ówczesną sytuacją międzynarodową i rolą, jaką odgrywała w niej KBWE.
W czerwcu 1992 roku, w komunikacie końcowym ze spotkania Rady Północnoatlantyckiej ( NAC ) w Oslo, pojawił się zapis, który wyrażał kompromis pomiędzy tymi trzema stanowiskami, stanowiący, iż NATO wyraża gotowość wsparcia działań na rzecz pokoju podejmowanych pod auspicjami KBWE, zgodnie z obowiązującą w tym względzie w Sojuszu procedurą decyzyjną, w której każdy przypadek takiego działania jest rozpatrywany w trybie indywidualnym.
Zaledwie kilka miesięcy później w Brukseli NAC poszerzyła swoją deklarację dotyczącą udziału Sojuszu w misjach pokojowych o działania pod egidą ONZ. Tym samym NATO zobowiązało się do pozytywnego odpowiadania na inicjatywy Sekretarza Generalnego ONZ, potrzebującego pomocy Sojuszu we wprowadzeniu rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ. Zapowiedziane zostało także wprowadzenie zadania wsparcia operacji pokojowych ONZ i KBWE do katalogu działań sił NATO i planowanie.
Na podstawie Koncepcji Strategicznej z 1991, przyjęto na Szczycie Waszyngtońskim w 1999 roku nową Koncepcję Strategiczną. W dokumencie tym stwierdza się m.in., że NATO, zgodnie z Art. 7 Traktatu Waszyngtońskiego jest uprawnione do podejmowania działań na rzecz EWCP, w tym operacji prowadzonych w odpowiedzi na zaistniałą sytuację kryzysową. A to oznacza utrzymywanie potencjału i zdolności operacyjnej wojsk, zarówno w celu wspólnej obrony, jak i działań na rzecz EWCP.
W koncepcji zostało podtrzymane stanowisko z 1994 roku dotyczące zarówno gotowości NATO do współpracy z ONZ i OBWE, jak i uzależnienie udziału w misji lub jej organizacji do decyzji wszystkich państw członkowskich, podejmowanej na podstawie indywidualnej analizie sytuacji. Sojusz deklaruje także gotowość do udzielania swoich zasobów, w celu wsparcia, podobnych w swojej istocie do natowskiego, operacji petersberskich. W tym miejscu pragnę wspomnieć, iż nazwa pochodzi od miejscowości Petersberg koło Bonn, gdzie w czerwcu 1992 roku ministrowie spraw zagranicznych państw UZE przy jęli treść misji obejmujących: operacje humanitarne i ratownicze, misje pokojowe oraz inne zadania przeznaczone dla sił zbrojnych w kontekście reagowania w sytuacjach kryzysowych.
2. INSYTUCJE NATO W OSTRZEGANIU I ZAPOBIEGANIU K. Z.
Ze względu na występujące zjawisko współdziałania i wzajemnego uzupełnianie się instytucji tworzących polityczno-wojskowe struktury Sojuszu, należy stwierdzić, iż niemalże każda z nich ma do wypełnienia zadania znajdującego się w obszarze działalności EWCP (WOiZK).
Najważniejszym organem decyzyjnym w NATO jest Rada Północnoatlantycka (NAC). Jest to jedyna instytucja powołana formalnie przez Traktat Waszyngtoński i posiadająca uprawnienia do powoływania innych struktur, których zadaniem jest wypełnianie postanowień Traktatu.
Członkami Rady są wszystkie państwa członkowskie NATO, a na jej czele stoi Sekretarz Generalny NATO. Skład NAC, w zależności od formuły spotkania tworzą: prezydenci i premierzy ( spotkania na szczycie ), ministrowie spraw zagranicznych lub obrony ( spotkania ministerialne ) lub ambasadorowie ( stałe spotkania Rady ). Prace Rady są wspierane przez wiele komitetów zajmujących się praktycznie całością funkcjonowania Sojuszu. Szerokiej pomocy udziela jej również Sekretariat Międzynarodowy.
Do podstawowych komitetów i innych organów przedstawicielskich Sojuszu wspierających działania NAC w obszarze EWPC należą :
Komitet Wojskowy ( MC ) - jako najwyższy organ wojskowy NATO i odpowiada za przygotowanie planów operacji pokojowych, monitorowanie rozwoju sytuacji w rejonie pełnienia misji ( wczesne ostrzeganie ), informowanie NAC o bieżącym przebiegu operacji oraz konieczności wprowadzenia jej ewentualnych modyfikacji.
Polityczno - Wojskowy Kierowniczy Komitet Programu PdP zajmujący się całością problematyki PdP, w tym współdziałaniem w ramach wspólnych operacji pokojowych NATO z udziałem państw partnerskich.
Grupa Koordynowania Polityki ( PCG ) jako jeden z najważniejszych polityczno-wojskowych organów konsultacyjnych Sojuszu odpowiada za przygotowanie dla NAC dokumentów i ocen polityczno-wojskowych dotyczących : wczesnego ostrzegania i zapobiegania konfliktom ( EWCP ), modyfikacji planów operacyjnych oraz koncepcji rozwijania Wielonarodowych Połączonych Sił Zadaniowych ( CJTF ).
Komitet Rady ds. Ćwiczeń i Operacji ( COEC ) - najważniejsze forum Sojuszu zajmujące się problematyką reagowania w sytuacjach kryzysowych. Do jego głównych zadań należą :
Ø doradzanie NAC w zakresie możliwości i środków dostępnych do wykorzystania w sytuacjach kryzysowych ;
Ø zbieranie doświadczeń i przygotowywanie wniosków z prowadzonych przez Sojusz operacji ;
Ø przygotowywanie i prowadzenie ćwiczeń reagowania kryzysowego.
W Sojuszu NATO są m.in. struktury cywilne - instytucja wykonawcza nosząca nazwę Sekretariatu Międzynarodowego ( IS ). Najważniejszą rolę w tej strukturze odgrywa Departament Polityczny. Ma on dwa zarządy, a mianowicie : Zarząd Polityczny i Zarząd Ekonomiczny.
Zarząd Polityczny realizuje bieżące zadania i zadania z obszarów zainteresowania Zarządu, tj.
Ø rozwój stosunków NATO z europejskimi instytucjami bezpieczeństwa;
Ø problematyka stosunków z państwami nie biorącymi udziału w EAPC i PdP, w tym przygotowanie i realizacja planów NAC;
Ø rozwój Dialogu Śródziemnomorskiego;
Ø przygotowanie raportów określających ramy planów politycznych i informowanie o politycznych zamiarach NATO;
Ø ogólny nadzór nad rozwojem stosunków NATO – Rosja, NATO – Ukraina;
Ø ocena politycznych aspektów roli NATO w byłej Jugosławii.
Zarząd Ekonomiczny odpowiada za kontakty i konsultacje z udziałem państw NATO i państw partnerskich w dziedzinie ekonomicznych aspektów bezpieczeństwa, w tym ekonomicznego podłoża konfliktów zbrojnych.
Ważną rolę ma Departament Planowania Obrony i Operacji. W jego skład wchodzą 4. Zarządy.
Zarząd Polityki Obronnej i Planowania Sił Zbrojnych, który zajmuje się problematyką planowania obronnego i kierunkami polityki obronnej, jest odpowiedzialny za rozwijania koncepcji CJTF ( Wielonarodowe Połączone Siły Zadaniowe ).
Zarząd Reagowania w Sytuacjach Kryzysowych i Operacji, ma on zadania:
Ø wspieranie Sekretarza Generalnego i Komitetu Planowania Obrony;
Ø rozwijanie pokojowej polityki Sojuszu i polityki Współpracy (CIMIC );
Ø udoskonalanie procedur i struktur organizacyjnych;
Ø udzielanie wsparcia i pomocy w zakresie operacji pokojowych PdP;
Ø pomoc koncepcyjną i techniczną w operacjach pokojowych;
Ø utrzymywanie kontaktów NATO z innymi strukturami .
Zarząd Partnerstwa Obronnego i Współpracy odpowiada za tworzenie i wprowadzania w życie polityki w zakresie PdP, przewodzi pracom Polityczno - Wojskowemu Kierowniczemu Komitetowi Programu PdP (PMCS), wnosi swój wkład w pracę innych organów NATO, współpraca NATO – Rosja, NATO – Ukraina oraz rozwój Dialogu Śródziemnomorskiego.
Departament Inwestycji w Dziedzinie Bezpieczeństwa, Logistyki i Planowania Przedsięwzięć Cywilnych w Sytuacjach Nadzwyczajnych, składa się z 3. Zarządów.
Zarząd Planowania Zamierzeń Cywilnych w Sytuacjach Nadzwyczajnych – podstawowy.
Zarząd ten odpowiada za wykonywanie następujących zadań:
Ø koordynowanie i wydawania wytycznych do konwersji gospodarek państw NATO w sytuacji zagrożenia konfliktem zbrojnym;
Ø przygotowanie zarządzeń określających zasady i umożliwiających użycie środków cywilnych do wspierania wspólnej obrony i ochrony ludności cywilnej;
Ø apewniania wsparcia merytorycznego ciałom przedstawicielskim NATO, odpowiedzialnym za rozwiązywanie sytuacji kryzysowych i konfliktowych w sferze cywilnej, w tym w obszarze gospodarczym.
Po dokonaniu krótkiego przeglądu struktury cywilnej NATO, przechodzę do omówienia struktury wojskowej Sojuszu.
Organem wykonawczym wojskowych struktur NATO jest Międzynarodowy Sztab Wojskowy ( IMS ). Składa się on z 5. Departamentów.
1.Depertament Operacyjny wspiera Komitet Wojskowy w formułowaniu bieżących planów operacyjnych oraz rozwiązywaniu problemów dotyczących stanu sił zbrojnych oraz działań militarnych Sojuszu. Zadaniem Departamentu jest także działania mające na celu stałe podnoszenie zdolności operacyjnych Sojuszu.
2.Departament Wywiadu - głównym zadaniem jest koordynowanie działalności służb wywiadowczych państw członkowskich, w celu właściwego monitorowania rozwoju sytuacji międzynarodowej oraz oceny jej wpływu na bezpieczeństwo Sojuszu. W ramach jego działalności dokonywana jest również ocena potencjalnych zagrożeń, związanych z istniejącymi źródłami konfliktów. W tym zakresie Departament stanowi bardzo ważny element modułu wczesnego ostrzegania.
3.Departament Współpracy i Bezpieczeństwa Regionalnego jest kluczowym organem NATO zajmującym się kwestiami współpracy wojskowej w ramach EAPC i PdP. Dotyczy to również rozwijania koncepcji prowadzenia wspólnych operacji pokojowych. Ponadto jest on również organem pomocniczym ds. kontaktów z OWBE.
Bezpośrednim elementem wykonawczym struktury wojskowej są dowództwa NATO. Odpowiadają one za planowanie oraz realizację działań w ramach EWCP. Struktury Sojuszu oraz jego organa przedstawicielskie i decyzyjne tworzą dobrze współpracujący system, umożliwiający szerokie konsultacje merytoryczne, co przyczynia się do optymalizacji podejmowanych przez NAC decyzji.
3. OPERACJE POKOJOWE W STRATEGII NATO
Określenia dyplomacji prewencyjnej oraz operacji pokojowych weszły na trwałe do słownika stosunków międzynarodowych i jak dotąd nic nie straciły na aktualności. Jak dotąd wyróżnia się :
Ø operacje utrzymania pokoju przy pomocy sił międzynarodowych;
Ø operacje tworzenia pokoju- nakłaniania stron do porozumienia;
Ø operacje budowania pokoju- nie dopuszczenie do odtwarzania konfliktu zbrojnego, który już był.
Sojusz NATO dysponuje obecnie bardziej realnymi możliwościami w zakresie ostrzegania i zapobiegania konfliktom zbrojnym ( EWCP ) w stosunku do innych istniejących instytucji.
Na podstawie doświadczeń NATO doszło do następujących wniosków:
1. Pomoc prawna w czasie przygotowania i prowadzenia operacji.
2. Planowanie cywilne w sytuacjach nadzwyczajnych.
3....
KapitanNavi