GRUPA III
ROK SZKOLNY 2005/2006
Z PODSTAW PSYCHOLOGII GŁĘBOKO
UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO
TEMAT: Charakterystyka typowych postaw rodziców wobec dziecka niepełnosprawnego oraz ich wpływ na rozwój psychofizyczny.
OPRACOWANY PRZEZ:
BARBARĘ PRZYCHOĆKO
Rodzice najpierw czekają na dziecko – jest to okres radości, nadziei i marzeń. Gdy ten oczekiwany moment porodu już nadejdzie czasem od razu wiadomo, że jest upośledzone umysłowo, a czasem rodzice muszą chodzić do różnych specjalistów, przedstawiać im swoje obawy i obserwacje. Wreszcie dostają diagnozę – upośledzenie umysłowe. Jest to okres szoku i rozpaczy. Porównują swoje dziecko z innymi dziećmi i kiedy różnice są bardzo wyraźne – następuje okres buntu, a czasem wstydu i poszukiwań, jest to również okres, kiedy, kiedy wszystko poza chorobą dziecka przestaje się liczyć. Często słyszą z różnych ust., że ich dziecko jest niepełnowartościowe, że aż sami zaczynają czuć się niepełnowartościowymi. Robią to wszystko, co jest możliwe – w oparciu o swoją intuicję, wiedzę, poziom intelektualny, preferowany tryb życia, środki finansowe i możliwości czasowe. Są zdezorientowani – różne diagnozy, różne metody, oceny, porady ( Kwiatkowska M.,1997).
Rodzice w momencie uzyskania informacji, że ich dziecko jest, bądź będzie niepełnosprawne przeżywają bardzo silne negatywne emocje od buntu, żalu, gniewu, złości aż po agresję skierowaną do siebie lub na kogoś.
Po czasie uczucia te ewoluują. Przychodzi moment zastanowienia się, refleksji, pozornego przystosowania się, a potem konstruktywnego akceptowania. Dokładnie te okresy charakteryzuje T. Gałkowski (1979).
I okres to szok (okres krytyczny zwany okresem wstrząsu) - następuje bezpośrednio po tym, kiedy rodzice dowiadują się, że ich dziecko jest niepełnosprawne.
II okres to kryzys emocjonalny (zwany okresem rozpaczy lub depresji). Rodzice nie potrafią pogodzić się z myślą, że ich dziecko jest niepełnosprawne. Winią się wzajemnie za ten stan. Między rodzicami pogłębiają się konflikty i kłótnie.
III okres pozornego przystosowania się, rodzice podejmują w tym okresie próby przystosowania się do sytuacji, odwiedzają różnych specjalistów, łącznie z bioenergoterapeutami.
IV okres konstruktywnego przystosowania - rodzice szukają metod w jaki sposób można pomóc dziecku, jaka będzie jego przyszłość, czego go nauczyć, jak zorganizować wspólne życie?
Niewątpliwie istotny wpływ na przeżycia emocjonalne rodziców i na fakt na jakim etapie rozwoju dziecka pojawi się niepełnosprawność, jeżeli zaraz po porodzie to okres szoku trwa krócej, jeżeli na wskutek choroby trwa dłużej, gdyż rodzice obwiniają się wzajemnie i obarczają odpowiedzialnością za upośledzenie dziecka. (Boczar K.,1982).
Innym czynnikiem, mającym wpływ na przeżycia rodziców jest to, w jaki sposób rodzice dowiadują się o niepełnosprawności dziecka, jaki jest stopień i rodzaj tej niepełnosprawności oraz czy niepełnosprawność jest widoczna. Na przeżycia rodziców wpływają również preferowane przez nich wartości i cele życiowe. Współżycie z niepełnosprawnym dzieckiem niewątpliwie przekształca system wartości rodziców.(Obuchowska I.1999).
Urodzenie dziecka niepełnosprawnego oznacza dla jego rodziców zasadniczą i trwałą zmianę ich egzystencji i sytuacji socjalnej. Wielopłaszczyznowa zależność istniejąca między matką a dzieckiem sprawia, że niepełnosprawność dziecka jest dla matki szczególnie traumatycznym przeżyciem.
Rodzice dziecka niepełnosprawnego „..... mają poczucie zawodu i niespełnionych nadziei spowodowane rozbieżnością między wymarzonym a rzeczywistym obrazem dziecka. W przeżyciach rodziców dominują: poczucie klęski życiowej, poczucie osamotnienia, skrzywdzenia przez los i beznadziejności. Często rodzice przeżywają poczucie winy.” (Obuchowska I.,1999,s.22).
Umysłowo upośledzony w rodzinie bywa odbierany jako obraz braków i ułomności człowieka, jako obciążający rodziców i całą sytuację rodzinną, która staje się trudna do zniesienia, dopóki nie zostanie zaakceptowana ze świadomością, że dziecko, to Boży dar a dziecko niepełnosprawne to Boże zadanie. Stosunek rodziców do upośledzonego dziecka rzutuje na stosunek do niego jego rodzeństwa. Co więcej, jest to wszystko zanurzone w postaci osób z otoczenia, rodząc u rodziców poczucie osamotnienia. Powstają wtedy konflikty, kończące się niekiedy rozbiciem rodziny.
Postawa bezradności rodziców (a także postawa górowania), odbija się na opóźnieniu rozwoju zdolności u dzieci i na ich samopoczuciu. Trudności w rodzinach posiadających dzieci upośledzone umysłowo przejawiają się w narzekaniu, skarżeniu się, nadopiekuńczości lub wrogości, unikaniu lub ograniczaniu kontaktów społecznych. Kontakty społeczne zaś, są bardzo ważne, zwłaszcza przy współuczestniczeniu w nich osób niepełnosprawnych umysłowo. W Polsce niestety nie rozpowszechniła się jeszcze praktyka wychodzenia do znajomych wraz ze swoim dzieckiem upośledzonym umysłowo, bo wtedy relacje jego z rodzicami były by pełniejsze, a są one przecież ważne dla atmosfery rodziny i społecznego rozwoju (red. Otrębski W., 1997).
POSTAWY RODZICIELSKIE
WŁAŚCIWE1. Akceptacja dziecka – przyjęcie go takim, jakim ono jest, z jego cechami fizycznymi, usposobieniem, umysłowymi możliwościami i trudnościami w jakichś dziedzinach . Rodzice dają mu do zrozumienia, że jest kochane, cenione, że znają jego potrzeby i starają się je zaspokoić . W takiej rodzinie dziecko czuje się bezpiecznie, jest zadowolone ze swego istnienia , nawiązuje trwałe więzi emocjonalne , potrafi wyrażać swoje uczucia , jest wesołe , miłe , odważne . 2. Współdziałanie z dzieckiem – świadczy o zainteresowaniu rodziców tym , co robi dziecko . Rodzice angażują je w zajęcia i sprawy domowe , odpowiednie do jego możliwości rozwojowych . Ma ono prawo do wyrażania swojej własnej opinii, decydowania o sprawach bliskich mu osób, czuje się potrzebne w rodzinie i wartościowe 3. Danie mu rozumnej swobody – rodzice darzą dziecko zaufaniem i pozostawiają mu duży margines swobody. Potrafią jednak utrzymać swój autorytet i odpowiednio kierować dzieckiem. Dziecko z takiej rodziny jest bystre, pomysłowe , współdziała z rówieśnikami .4. Uznawanie praw dziecka – rodzice pozwalają dziecku samodzielnie działać i dają mu do zrozumienia, że jest odpowiedzialne za wyniki tego działania. Kierują nim stosując sugestie, wyjaśnienia i tłumaczenia, wspólne uzgadnianie jego praw i obowiązków. Dziecko dokładnie wie, czego się od niego oczekuje na miarę jego możliwości rozwojowych. Dziecko z takiej rodziny jest samodzielne, lojalne, solidarne. ·
NIEWŁAŚCIWE 1. Postawa odtrącająca – cechuje się nadmiernym dystansem uczuciowym i dominacją rodziców. Dziecko jest dla nich ciężarem, wzbudza ich niechęć. Rodzice tacy otwarcie krytykują dziecko, nie dopuszczają go do głosu, stosują surowe kary, represyjne żądania, postępują z nim w sposób brutalny .2. Postawa unikająca – cechuje się nadmiernym dystansem uczuciowym rodziców wobec dziecka, ich uległością i biernością. Rodzice wykazują beztroskę posuniętą do braku odpowiedzialności, ignorują dziecko, zaniedbują je pod względem uczuciowym, opiekuńczym oraz stawianych dziecku wymagań. Dzieci z takich rodzin cechuje brak wytrwałości w działaniu, nieufność, strach , konfliktowość w kontaktach z ludźmi . 3. Postawa nadmiernie wymagająca – przejawia się dominacją rodziców w postępowaniu z dzieckiem. Zmuszają je, aby dostosowało się do wytworzonego przez nich wzoru, bez liczenia się z możliwościami dziecka, bez uznania jego praw i poszanowania jego indywidualności. Stawiają mu wygórowane wymagania, ograniczają jego samodzielność swobodę, narzucają mu swoją wolę przez zmuszanie, stosowanie nagan, sztywnych reguł postępowania. Dzieci takie cechuje brak wiary we własne siły, niepewność, lękliwość, uległość, przewrażliwienie, brak zdolności do koncentracji uwagi . 4. Postawa nadmiernie chroniąca – podejście rodziców do dziecka jest bezkrytyczne, uważają je za wzór doskonałości, ulegają mu, tolerują jego niewłaściwe postępowanie, zaspokajają każdy kaprys, pozwalają panować nad całą rodziną , są przesadnie opiekuńczy i nadmiernie troskliwi przez co utrudniają dziecku samodzielność . Dzieci z takich rodzin wykazują opóźnienie dojrzałości społecznej, bierność, zarozumiałość, poczucie większej wartości, nadmierną pewność siebie , zależność od matki , nieustępliwość
Nadmiernie
wymagająca
DOMINACJA
odtrącająca
Nadmiernie skoncentrowana na dziecku
Nadmierny dystans
IDEALNY RODZIC OPTYMALNY
Postawa nadopiekuńcza
Postawa unikająca
ULEGŁOŚĆ
Postawa rodziców wobec dziecka niepełnosprawnego, a jej wpływ na rozwój psychofizyczny.
1. Postawa unikająca.
Rodzice reprezentujący postawę unikająca cechują się dużym dystansem uczuciowym w stosunku do swoich dzieci i nie potrafią stawiać im jakichkolwiek wymagań. Są to często ludzie o miłej powierzchowności, szerokich zainteresowaniach i wykonujących ciekawe zawody. (J. Kielin) nie poświęcają jednak swoim dzieciom dostatecznej uwagi, często zastępując okazywanie im uczuć obdarowywaniem prezentami.
Poglądy rodziców reprezentujących postawę unikającą:
· Kocham moje dziecko, przecież kupiłam mu taką drogą zabawkę na urodziny;
· Nie należy zbytnio przejmować się sytuacją mojego dziecka;
· Dziecko z tego wyrośnie;
· ...
Beata1234567