Habermas: TECHNIKA I NAUKA JAKO „IDEOLOGIA”
· Racjonalizacja (Weberowska) jako:
- rozszerzanie sfer, które podlegają miernikom racjonalnego rozstrzygania
- narzucanie wzoru działania celowo-racjonalnego przy organizacji środków działania i wyborze alternatywnych rozwiązań
- planowanie: działanie celowo-racjonalne II st.
- instytucjonalizacja postępu naukowego i technicznego
- „odczarowanie”
· Wg Marcuse’go:
-à racjonalizacja prowadząca do zamaskowanej formy panowania politycznego
à umieszczenie interesów społ. Poza zasięgiem rozumu
àRacjonalizacja jako sprawowanie kontroli – tym samym równoznaczna z instytucjonalizacją panowania (ukrytego)
à samo pojecie rozumu technicznego ideologią
à racjonalność jako narzędzie obosieczne, które może demaskować system środków produkcji, ale też usprawiedliwiające go (poprzez ukazanie jako funkcjonalne ramy instytucjonalne)
à racjonalność nowoczesnej krytyki tworem historycznym
à + projekt alternatywny, gdzie przyroda jest partnerem, a nie przedmiotem obróbki (tutaj komunikacja)
· H: pojęcie racjonalności jako próba uchwycenia przejscia od społ. Tradycyjnego do nowoczesnego i operowanie parami opozycji (tutaj Parsonsa alternatywy)
· H: lepiej: praca (działanie cel.-racjonalne (wyznaczanie celów); kierowanie się regułami techn. Opartymi na empirycznej wiedzy, działanie instrum.,(organizacja środków) ) a wzajemne oddziaływanie (działanie komunikacyjne, tj. zapośredniczone przez symbole wzajemne oddziaływanie ludzi na siebie; normy i sankcje intersubiektywnie ustalane i podzielane;)
Ramy instytucjonalne: zapośredniczone przez symbole wzajemne oddziaływanie
(pod)Systemy działania celowo – racjonalnego (instrumentalnego i strategicznego)
Reguły kierujące działaniem
Normy społ.
Reguły techniczne
Płaszczyzna definicji
Intersubiektywny j. potoczny
j. niezależny od kontekstu
Rodzaj definicji
Wzajemne oczekiwanie zachowań
Uwarunkowane prognozy, uwarunkowane imperatywy
Mechanizm uzyskiwania
Internalizacja ról
Nabywanie umiejętności i kwalifikacji drogą uczenia się
Funkcja typu działania
Zachowanie instytucji (przestrzeganie norma na podstawie wzajemnego wzmacniania)
Rozwiązywanie zagadnień (osiągniecie celu określone przez relację celu i środka)
Sankcje grożące za naruszenie reguł
Ukaranie na podstawie konwencjonalnych sankcji: przegrana wobec autorytetu
Nieskuteczność: przegranie wobec rzeczywistości
„racjonalizacja”
Emancypacja, indywidualizacja; rozszerzenie wolnej od panowania komunikacji
Wzrost sił wytwórczych; rozszerzenie możliwości technicznego rozporządzenia
· Dopiero do kapitalizmu instytucjonalne ramy mają charakter nie tyle polityczny, co ekonomiczny à stad ekonomiczne uprawomocnienie
· Racjonalizacja oddolna gdzie na skutek poprzez nowy sposób produkcji następuje infrastruktura społeczeństwa, w którym unowocześnianie jest przymusem
· Racjonalizacja odgórna, gdzie tradycyjne obrazy świata i obiektywizacje tracą moc na rzecz ideologii i równocześnie krytyk ideologii (sekularyzacja po weberowsku)
· Dwie tendencje rozwojowe kapitalizmu końcówki XIX wieku:: wzrost interwencjonizmu państwowego i rosnąca współzależność badań naukowych i techniku à zrozumienie tego poprzez też Marcuse’go o przejęciu przez naukę i technikę uprawomocnienia panowania (polityka wprowadza korektę dysfunkcji wolnej wymianyà programowanie kompensacyjne)
· Inny niż marksowski język opisu kapitalizmu późnego à walki klasowe utajone; źródłem konfliktów upośledzenie niektórych dziedzin życia (a nie przedziały klasowe; upośledzenie, nie wyzysk); siły produkcji i stosunki produkcji à praca i wzajemne oddziaływanie
goffu