krwotoki i krwawienia.pdf

Bezpieczeństwo

Pierwsza pomoc

i krwawienia

Krwotoki i krwawienia są jednymi z najczęściej występujących stanów wymagających od świad-

ków szybkiej oraz zdecydowanej reakcji. Czas działania ma w tej sytuacji znaczenie krytyczne,

gdyż opóźnienie udzielenia pierwszej pomocy może kosztować czyjeś życie.

Maja Grzanka

uszkodzonych naczyń (tętnicze, żylne i miąż-

szowe) lub na miejsce gromadzenia się krwi (ze-

wnętrzne i wewnętrzne). Krwotoki dzieli się również

na małe i duże. Małe krwotoki nie wymagają zwykle

specjalistycznej pomocy i ustępują samoistnie, gdy

utworzy się skrzep. Z kolei krwotoki duże muszą

być natychmiast zatamowane, ponieważ w prze-

ciwnym razie może dojść do najpoważniejszych

powikłań krwotoków – wstrząsu i śmierci w wyniku

wykrwawienia.

Za niebezpieczną dla życia uznaje się utratę

¹⁄ ³ objętości krążącej krwi w krótkim czasie

(u dorosłego mężczyzny jest to około 1,5-2 l).

Uszkodzenie takich naczyń jak tętnica ramien-

na, udowa lub szyjna może spowodować śmierć

w ciągu kilku minut. Natomiast jeżeli krwawienie

nie jest gwałtowne, poszkodowany może przeżyć

nawet utratę połowy objętości krążącej krwi.

W przypadku wystąpienia krwotoków zewnętrz-

nych niezwykle ważna jest ocena przez ratow-

nika ilości utraconej krwi – jest to użyteczne

szczególnie wtedy, gdy trudno jest ustalić rodzaj

uszkodzonego naczynia lub gdy równocześnie

uszkodzone są różne naczynia. Ocena ta pozwala

jednocześnie na dopasowanie odpowiednich

działań ratowniczych. Ocena ilości utraconej

krwi w krwotokach wewnętrznych jest zwykle

bardzo trudna lub niemożliwa, dodatkowo w tym

wypadku objętość krwi nie ma tak podstawowego

znaczenia, gdyż nawet niewielki wylew krwi do

narządów wewnętrznych, np. do mózgu, może

powodować groźne dla życia następstwa.

P ODZIAŁ KRWOTOKÓW

Ze względu na rodzaj uszkodzonego

naczynia krwionośnego:

• Krwotoki tętnicze

Powodem wystąpienia tego rodzaju krwotoku

jest uszkodzenie naczynia tętniczego. W naczy-

niach tych panuje wysokie ciśnienie, dlatego

też krew może tryskać z rany z siłą tym większą,

im większą średnicę ma uszkodzone naczynie.

Krwotoki tętnicze są z tego powodu dużo bardziej

dramatyczne niż żylne. Ściana tętnic jest jednak

elastyczna i może się odruchowo kurczyć, dlate-

go utrata krwi bywa mniejsza niż spodziewana.

Wypływająca krew tętnicza jest żywoczerwona ze

względu na dużą zawartość tlenu.

• Krwotoki żylne

Powstają w wyniku uszkodzenia żyły. Krew jest

ciemnowiśniowa (ma dużą zawartość dwutlen-

ku węgla), wypływa jednostajnym strumieniem,

którego szybkość uwarunkowana jest od wielko-

ści naczynia. Uszkodzenie dużej żyły może być

bardziej niebezpieczne, niż uszkodzenie tętnicy,

ponieważ ściany naczyń żylnych są wiotkie i mogą

biernie rozszerzać się, zwiększając utratę krwi.

• Krwotoki miąższowe

Jeśli nastąpi uszkodzenie naczyń włosowatych,

przerwanie mięśni, uszkodzenie narządów

wewnętrznych, zdarcie i oddzielenie skóry, to

dochodzi do krwotoków miąższowych. Ich cechą

charakterystyczną jest krwawienie na całej

uszkodzonej powierzchni.

Krwotok i krwawienie

Krwotok – utrata krwi z organizmu związana

z przerwaniem ciągłości naczyń krwionośnych

na skutek urazu lub w przebiegu chorób ogól-

noustrojowych, takich jak gruźlica, rak płuc,

żylaki przełyku, wrzód żołądka lub dwunast-

nicy oraz hemoﬁlia (choroba polegająca na

upośledzeniu procesu krzepnięcia krwi).

Krwawienie – powolny upływ krwi spowo-

dowany uszkodzeniem małych naczyń krwio-

nośnych.

34 Promotor 6/07

Krwotoki

K rwotoki można dzielić ze względu na rodzaj

Bezpieczeństwo

Ze względu na miejsce gromadzenia się

wynaczynionej krwi

• Krwotoki zewnętrzne

Jest to krwotok łatwy do rozpoznania i dobrze

widoczny. Objawami ogólnymi krwotoku są: bla-

dość skóry, zimny pot, przyspieszenie akcji serca,

ogólne osłabienie, szum w uszach, mroczki przed

oczami i niepokój, a w przypadkach dużego krwo-

toku – utrata przytomności.

Pierwsza pomoc

w krwotokach zewnętrznych:

– Ocena stanu ogólnego pacjenta oraz badanie

tętna (norma: 60-80/min) i ciśnienia tętnicze-

go krwi (norma: 120/80 mm Hg).

– W przypadkach wymagających specjalistycz-

nej pomocy medycznej wezwanie pogotowia

ratunkowego.

Pomocy takiej wymagają szczególnie rany

długie i głębokie oraz powstałe w wyniku po-

kąsania przez dzikie zwierzę lub zabrudzone

(konieczność założenia szwów, podania leków

i surowicy odpornościowej).

– Założenie opatrunku

Dla własnego bezpieczeństwa bardzo ważne jest

użycie jednorazowych rękawiczek lateksowych.

– Zdezynfekowanie rany, jeżeli jest niewielka.

– Bezpośrednie zatamowanie wypływu krwi za

pomocą jałowego opatrunku

W ten sposób umożliwiamy tworzenie się

skrzepu, a jednocześnie zabezpieczamy ranę

przez zainfekowaniem.

– Uniesienie zranionej kończyny powyżej pozio-

mu serca

Zmniejszamy w ten sposób ciśnienie i pośred-

nio prędkość wypływu krwi.

– Po zatamowaniu krwotoku utworzenie opa-

trunku uciskowego

Tworzymy go poprzez dołożenie oraz doci-

śnięcie do opatrunku osłaniającego wałka ze

zwiniętego bandaża, ligniny lub innego mate-

riału i umocowanie go bandażem. Jeżeli rana

krwawi pomimo ucisku, nie należy zdejmować

opatrunku, lecz dołożyć kolejny wałek i ucisnąć

kolejną opaską elastyczną.

– Ewentualne zastosowanie opaski uciskowej

Można ją stosować tylko w szczególnych oko-

licznościach (wypadek masowy, amputacja,

zmiażdżenie), pamiętając o tym, że: • nie wol-

no jej stosować dłużej niż 2 godziny; • można

ją zakładać jedynie na udo lub ramię (około

5 cm powyżej miejsca zranienia); • powinna

być ona możliwie szeroka. Po założeniu opaski

należy odnotować czas i bacznie obserwować

kończynę, aby nie dopuścić do wystąpienia

nieodwracalnego niedokrwienia.

• Krwotoki wewnętrzne

Rozpoznanie krwotoku wewnętrznego może

być znacznie trudniejsze niż zewnętrznego. Po-

dejrzenie może nasuwać: opuchnięcie, siniak,

bolesność przy lekkim ucisku, wydzieliny pod-

barwione krwią (np. wymioty lub mocz), powięk-

szenie obwodu brzucha i zasinienie pod łukiem

żebrowym. Krwotokom wewnętrznym ulegają

często oﬁary wypadków komunikacyjnych. Poza

tym mogą wystąpić takie same objawy ogólne

jak w przypadku krwotoku zewnętrznego.

Pierwsza pomoc

w krwotokach wewnętrznych:

Doraźna pomoc w tym przypadku ma ograniczoną

rolę, dlatego przy każdym podejrzeniu krwotoku

wewnętrznego należy bezwzględnie wezwać pogo-

towie ratunkowe. Nie wolno podawać poszkodo-

wanemu żadnych leków ani nic do jedzenia i pi-

cia. Należy go unieruchomić i jeżeli jest przytomny,

ułożyć w pozycji przeciwwstrząsowej (uniesione

nogi), a gdy jest nieprzytomny – w pozycji bocznej

ustalonej. Konieczne jest częste monitorowanie

czynności życiowych, gdyż stan pacjentów może

ulec gwałtownemu pogorszeniu. Najbardziej nie-

bezpieczne krwawienia wewnętrzne to: krwotok do

jamy czaszki, krwotok do przewodu pokarmowego

i krwotok do otrzewnej.

Ważnym rodzajem krwotoku jest krwotok po-

wstały w wyniku amputacji urazowej, czyli odcięcia

części ciała człowieka w wyniku wypadku. W takiej

sytuacji należy ułożyć poszkodowanego w pozycji

przeciwwstrząsowej, unieść zranioną kończynę

i zastosować opatrunek uciskowy lub opaskę uci-

skową tak, jak w przypadku krwotoku zewnętrzne-

go, i opatrzyć kikut jałowym opatrunkiem. Należy

również odnaleźć amputowaną część kończyny,

zabezpieczyć ją jałowym opatrunkiem i włożyć do

torby foliowej, którą z kolei należy umieścić w dru-

giej torbie zawierającej wodę z lodem. Przedłuża

to czas, w którym możliwe jest przyszycie ampu-

towanej części kończyny. Należy także zapewnić

pacjentowi komfort psychiczny i termiczny.

Najpoważniejszym powikłaniem krwotoku jest

wstrząs. Rozwija się, kiedy istnieje zaburzenie

Przydatne linki:

www.prc.krakow.pl

– strona Polskiej

Rady Resuscytacji

www.ratmed.pl

– portal interne-

towy z dostępnym

programem na

telefon komórkowy

www.miniportal.

harcerski.pl

Miejsca ucisku w tamowaniu

krwotoków zewnętrznych

• skroń powyżej ucha,

• boki szczęki,

• twarz pod oczami,

• ramię powyżej poziomu obojczyka,

• przedramię w zgięciu łokcia,

• kolano – część górna,

• stopa, dłoń,

• przednia część stawu skokowego, nadgarstek,

• udo – część górna,

• pachwina.

36 Promotor 6/07

Bezpieczeństwo

Niezbędne elementy wyposażenia samochodowej apteczki pierwszej pomocy:

• kamizelka odblaskowa, aby być widocznym dla innych użytkowników drogi,

• rękawiczki ochronne, najlepiej nitrylowe – są trwalsze,

• okulary ochronne, zabezpieczające np. przed kontaktem z zakażoną krwią,

• materiały opatrunkowe w możliwie dużej ilości, takie jak kompresy gazowe, opaski dziane, bandaże

elastyczne, chusty trójkątne i duże plastry z opatrunkiem,

• folia NRC, czyli tzw. „folia życia”,

• nożyczki z tępym końcem do przecinania pasów bezpieczeństwa i odzieży,

• maseczka do prowadzenia sztucznego oddechu – możliwie najlepszej jakości,

• przydatna może być także latarka zakładana na czoło.

gospodarki płynami organizmu, i jest bezpośred-

nim stanem zagrożenia życia. Początkowe objawy

wstrząsu (bladość i ochłodzenie skóry, zimny,

zlewny pot, rozszerzenie źrenic, apatia, niepokój,

senność) występują najczęściej, kiedy poszkodo-

wany jest nadal przytomny, dlatego należy bacznie

go obserwować, aby tych objawów nie przegapić.

Jeśli stwierdzimy obecność objawów wstrząsu,

należy natychmiast wdrożyć postępowanie przeciw-

wstrząsowe, które polega na zapewnieniu spokoju,

ochronie przed zimnem, deszczem, wiatrem, zasto-

sowaniu pozycji przeciwwstrząsowej, uspokojeniu

i wsparciu psychicznym, a przede wszystkim na

opanowaniu krwotoku oraz zapewnieniu komfortu

oddychania.

opatrunku osłaniającego, zacisku, opatrunku

wspomagającego oraz systemu zabezpieczają-

cego przez zsunięciem się bandaża.

P ODSUMOWANIE

W postępowaniu w przypadku krwotoków niezwykle

ważną rolę odgrywa czas. Do zatrzymania krwotoku

przystępujemy natychmiast, sprawnie i metodycz-

nie, bez zbędnej paniki oraz nadmiernego zdener-

wowania. Zdecydowanie i spokój ratownika działają

uspokajająco także na poszkodowanego.

Tamując krwotok zewnętrzny, uciskamy bezpo-

średnio ranę, unosimy kończynę powyżej poziomu

serca i stosujemy ucisk, wybierając opatrunek

uciskowy przed opaską uciskową, a jeśli istnieje

konieczność jej zastosowania, należy zadbać o to,

by była wystarczająco szeroka, odnotować godzi-

nę jej założenia i stosować maksymalnie przez

2 godziny.

Krwotok wewnętrzny początkowo jest niezauwa-

żalny, uwagę ratownika powinna zwrócić senność,

bladość, lęk czy omdlenie; czasem krew może

wypływać z naturalnych otworów ciała.

W przypadku dużej utraty krwi i w każdym przy-

padku podejrzenia krwotoku wewnętrznego należy

wezwać fachową pomoc medyczną oraz zapobie-

gać rozwijaniu się wstrząsu. Podczas oczekiwania

na lekarza poszkodowany powinien leżeć pod przy-

kryciem, najlepiej w pozycji przeciwwstrząsowej.

Trzeba także pamiętać o stałym monitorowaniu

czynności życiowych poszkodowanego, a w razie

braku oddechu zastosować oddech zastępczy,

w przypadku zatrzymania krążenia zaś pełną

resuscytację krążeniowo-oddechową. Szybkie

i precyzyjnie ukierunkowane działanie może pomóc

uratować życie, tym bardziej, że krwotoki zdarzają

się w codziennym życiu stosunkowo często. Dla-

tego warto zawsze nosić ze sobą parę rękawiczek

ochronnych (nitrylowych lub lateksowych), a także

mieć prawidłowo skompletowane wyposażenie

samochodowej apteczki pierwszej pomocy. Ist-

nieje także możliwość zainstalowania informacji

dotyczących postępowania w razie krwotoku i in-

nych stanach zagrożenia życia w swoim telefonie

komórkowym.

N OWOCZESNE ŚRODKI OPATRUNKOWE

Ostatnio pojawiło się kilka nowoczesnych metod

tamowania krwawienia, wśród których najważ-

niejsze są:

• Quickclot – to preparat zawierający naturalne

substancje działające jak selektywna gąbka

absorbująca wodę, co powoduje miejscową

koagulację oraz utworzenie skrzepu. Jest che-

micznie obojętny i nie wchłania się, więc może

długo pozostawać na ranie. Znajduje zastoso-

wanie przede wszystkim w przypadkach krwo-

toków urazowych i powinien być używany przy

braku skuteczności środków konwencjonalnych.

Preparat jest sterylny, pozwala wydłużyć czas

bezpiecznego oczekiwania na pomoc.

• Spongostan – to porowata substancja wiążąca

płyn, stosowana głównie w chirurgii ogólnej,

a także w chirurgii stomatologicznej, gdy tra-

dycyjne metody zawodzą lub ich zastosowanie

jest niemożliwe albo mało praktyczne. Poza tym

wychwytuje płytki krwi, prowadząc pośrednio do

zainicjowania procesu krzepnięcia. Niezwykle

przydatny w przypadkach krwawienia z nosa czy

wyrwania zęba, gdy potrzebny jest mały rozmiar

opatrunku. Spongostan jest wchłaniany do orga-

nizmu w ciągu 3-5 tygodni.

• Bandaż ratunkowy – to nowoczesny środek do

tamowania krwawienia, używany głównie przez

wojsko, który łączy w sobie funkcję dwóch warstw

Piśmiennictwo

1. Plantz S.H. Adler J.N.:

Medycyna ratunko-

wa . U & P 2000.

2. Konturek S.:

Fizjologia człowieka.

Układ krążenia .

Wyd. UJ 2001.

3. Robertson C.,

Redmond A.D.:

Kompendium

leczenia dużych

urazów . WM 1994.

4. Szczeklik A.:

Choroby wewnętrz-

ne. MP 2006.

www.promotor.elamed.pl 37

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: