Arnold Hauser „Społeczna historia sztuki i literatury.”
8.Pojęcie baroku.
Manieryzm był zjawiskiem ogólnoeuropejskim, barok natomiast posiada wiele rozgałęzień, rozmaicie manifestuje się w różnych środowiskach i krajach.
BAROK
dworsko- katolicki mieszczańsko- protestancki
· na początku prąd naturalistyczny(Holandia)
· sensualistyczny
· monumentalnie- dekoracyjny
· surowszy, „klasycystyczny”(od 1660, gł. we Francji)
Pojęcie baroku pojawiło się po raz pierwszy w XVIII w. i stosowano je tylko do tych zjawisk, które były zawiłe, niewymierne i dziwaczne. Odrzucano barok z powodu jego „nieregularności” i „dowolności” w imię estetyki
kategorie Wolffina:
1. linearyzm i malarskość
2. płaszczyzna i głębia
3. forma zamknięta i otwarta
4. jasność i niejasność
5. wielość i jedność
Cechy stylu barokowego według tych kategorii:
· uwidocznienie głębi za pomocą wyolbrzymienia planu pierwszego i silnej perspektywy zbieżnej
· zamiłowanie do formy tektonicznej, otwartej- robią wrażenie niepełnych i niedokończonych, kierują wzrok poza ramy
· wszystko zaczyna się chwiać, zawsze jedna strona kompozycji jest bardziej uwydatniona
· niechęć do nadmiernej jasności i oczywistości, zawiłość
· dążenie do jedności, do skoncentrowania i podporządkowania elementów całości
· w architekturze faworyzuje porządki kolosalne
Według Wolfflina historia stylu okresu cesarstwa rzymskiego, późnego gotyku, wieku XVII i impresjonizmu to zjawiska paralelne. Sinusoida Wolfflina- za każdym razem po klasyczności, z jej obiektywną surowością form, następuje rodzaj baroku- subiektywny sensualizm i rozluźnienie form. Jest to teoria niesocjologiczna.
9. Barok dworsko- katolicki.
Pod koniec XVI w. chłodny, skomplikowany i intelektualny manieryzm ustępuje miejsca barokowi, który jest stylem zmysłowym, ekspresjonistycznym i powszechnie zrozumiałym. Głównymi zleceniodawcami jest tu dwór i kuria.
Kuria chciałaby stworzyć dla propagowania wiary katolickiej „sztukę ludową”, ale jej ludowość ograniczyć do naiwności idei i form i uniknąć plebejskiej bezpośredniości wypowiedzi. Święci mają z obrazów przemawiać dobitnie, ale nie zniżać się do poziomu wiernych. Dzieło sztuki ma przyciągać, przekonywać i imponować w sposób wyszukany i wzniosły. Kościołowi nie zależy na pogłębianiu, ale poszerzaniu wiary.
Rzymska sztuka barokowa jest międzynarodowa. Znaczenie mają teraz Bernini i Rubens. Stanowią oni przejście do kierunku, którego ośrodkiem będzie już Paryż. W momecie kiedy Rzym traci na ważności, wyrasta nowa potęga -
MONARCHIA ABSOLUTNA Od 1664r., kiedy Colbert zostaje ministrem sztuk plastycznych, a Le Brun dożywotnim dyrektorem Akademie Royale de Peinture et de Sculpture Sztuka staje się tylko jednym ze środków w zarządzaniu państwem. Malarze i rzeźbiarze tworzą całe serie, powtarzają i odmieniają stałe typy. Zmechanizowana, fabryczna metoda pracy w manufakturze prowadzi do standaryzacji produkcji- niedocenianie wartości indywidualnej.
10. Barok mieszczańsko- protestancki.
W sztuce nadal panował duch mieszczański. Najbardziej poszukiwane są przedstawienia codziennego realnego życia: obraz rodzajowy, obyczajowy, portret, krajobraz, martwa natura, wnętrza i widok architektury. Nie są one już tylko dodatkiem w kompozycjach biblijnych, ale zyskują samodzielność. Tematem sztuki staje się zwłaszcza własność jednostki, rodziny, komuny miejskiej, narodu: izba i sień, dom i podwórze, miasto i jego otoczenie. Wszystko to przedstawione w postaci osobliwego naturalizmu, co wyróżnia sztukę holenderską na tle baroku europejskiego. Obraz gabinetowy staje się w Holandii dominującym gatunkiem sztuki.
Barok Holenderski
1
gust klasyczno- humanistyczny w sztuce oficjalnej, w architekturze wielkich budowli publicznych, dekorowaniu ścian sal posiedzeń, w pomnikach. Warstwy bardziej oświecone, wychowane na literaturze klasycznej, italianizujące i nawiązujące do manieryzmu.
gust mieszczańsko- naturalistyczny
Zleceniodawcami są tu ludzie należący do średnio zamożnego mieszczaństwa. Ma znacznie większe, jest to kierunek szerzej uprawiany
W XVII w. zakup przedmiotów służących do urządzenia i dekoracji mieszkania, zwłaszcza obrazów, stał się ulubioną formą lokaty pieniędzy. Artysta- malarz stał się popularnym zawodem, co szybko doprowadziło do nadmiaru i powstania proletariatu artystycznego. Malarstwo staje się zajęciem dodatkowym- van Goyen sprzedawał tulipany, Jan Stegn był szynkarzem.
W tym czasie rozpoczyna się także handel dziełami sztuki, który w Niderlandach ma już daleką tradycję. Wytworzenie się i usamodzielnienie handlu dziełami sztuki ma dla nowoczesnego życia artystycznego daleko idące następstwa. Prowadzi do specjalizacji malarzy podług rodzajów, ponieważ zamawia się tylko to, co się sprzedaje. Dochodzi do mechanicznego podziału pracy. Normuje i stabilizuje rynek. Następuje też oddalenie artysty od publiczności i publiczności od sztuki współczesnej. Handlarze reklamują sztukę okresów minionych, ponieważ jej produkty nie pomnażają się i wskutek czego nie tracą na wartości. Handel doprowadza w końcu do zalania rynku kopiami i fałszerstwami, co obniża wartość oryginałów. W stosunku do przesadnie wysokich cen płaconych za dzieła artystów, którzy odwiedzili Włochy i malowali manierą włoską, obrazy malowane w stylu rodzimym i naturalistycznym były zawsze tanie.
hayde