CYTOLOGIA, METABOLIZM, ZWIĄZKI CHEMICZNE, WIRUSY, BAKTERIE
ZADANIA MATURALNE -2000 -2007
Zadanie 1. (1 pkt)
Schemat budowy chloroplastu
Podaj nazwy struktur chloroplastu oznaczonych na schemacie jako A i B
A ………………………………… B ………………………………………………
Zadanie 2. (2 pkt)
Porównując budowę struktur komórkowych, można wskazać podobieństwa i różnice.
Przedstaw dwie cechy wspólne w budowie chloroplastu i mitochondrium.
......................................................................................................................................................
Zadanie 3. (3 pkt)
Poniżej przedstawiono zdania prawdziwe i błędne, dotyczące porównania budowy i funkcji
komórki prokariotycznej i eukariotycznej.
Wybierz spośród sformułowań od A do F dwa, które są błędne. Uzasadnij wybór każdego z nich.
A. Komórki prokariotyczne mają prostszą budowê niż komórki eukariotyczne.
B. Komórki prokariotyczne przeprowadzają fermentacjê, a eukariotyczne oddychają wyłącznie tlenowo.
C. Oba typy komórek mnożą się na drodze podziałów.
D. Tylko w komórkach eukariotycznych biosynteza białek odbywa się w rybosomach.
E. Zarówno komórki prokariotyczne, jak i eukariotyczne mogą zawierać chlorofil i przeprowadzać fotosyntezę.
F. Sposób zapisu informacji genetycznej jest taki sam w obu typach komórek.
Zadanie 4
Poniższy tekst przedstawia opis pewnych obserwacji mikroskopowych.
Zaplanowano obserwacjê tkanki nabłonkowej i mięśniowej. Tkanki te pobrano z organizmów zwierzęcych, różniących się aktywnością życiową. Po odpowiednim spreparowaniu pobranego materia³u przeprowadzono obserwacje mikroskopowe, w czasie których liczono mitochondria w obserwowanych komórkach.
Sformułuj dwa problemy badawcze, do rozwiązania których mogłyby być wykorzystane opisane obserwacje.
Zadanie 5. (1 pkt)
Każda komórka ograniczona jest błoną komórkową. Poniższy schemat obrazuje budowę molekularną plazmalemmy. Określ, do jakiej grupy związków organicznych należą składniki błony komórkowej
oznaczone cyframi 4, 5, 7...............................................................................................................................
Zadanie 6. (2 pkt)
Wytwarzanie wielu substancji chemicznych w komórce wymaga współpracy między organellami, czego przykładem może być produkcja białek. Wymień dwa organella, które są zaangażowane w produkcjê białek, oraz podaj nazwę zachodzącego w każdym z nich procesu, mającego związek z wytwarzaniem polipeptydów.
Zadanie 7. (2 pkt)
Wśród wirusów wyróżnia się, między innymi, retrowirusy, do których należy HIV, wywołujący ciągle nieuleczalną chorobę człowieka - AIDS. Wirusy te w swojej budowie zawierają spośród kwasów nukleinowych tylko RNA. Uporządkuj wymienione poniżej procesy zgodnie z kolejnością ich przebiegu podczas infekcji komórki żywiciela przez retrowirusa. Wskaż proces, który jest swoisty wyłącznie dla tego rodzaju wirusów.
A. produkcja białek wirusowych,
B. transkrypcja genów wirusowych,
C. wytwarzanie DNA na matrycy RNA wirusa,
D. wytworzenie się białek wirusowych z RNA wirusa.
Zadanie 8. (1 pkt.)
Podaj prawidłowość, z której wynika, ze kolejność organicznych zasad azotowych w jednej nici DNA determinuje kolejność zasad w drugiej nici tej samej cząsteczki DNA
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….
Poniższe informacje wykorzystaj do zadania nr 9, 10.
W tabeli przedstawiono wyniki pomiarów zawartości związków chemicznych dwóch różnych
organizmów (roślinnego i zwierzęcego), wyrażone w procentach masy ich ciała.
Zadanie 9. (1 pkt)
Podaj, która z kolumn tabeli (A czy B) przedstawia skład chemiczny organizmu
roślinnego. Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem.
Zadanie 10. (2 pkt)
Narysuj wykres (diagram słupkowy) porównujący procentową zawartość węglowodanów, lipidów oraz białek w organizmie A i B.
Procentowa zawartość wybranych związków chemicznych
B
A
woda
75,0
60,0
związki mineralne
2,0
4,0
węglowodany
18,4
5,8
lipidy
0,3
11,0
białka
19,0
Zadanie 11. (2 pkt)
Woda jest związkiem chemicznym, którego jest najwięcej w komórkach organizmów
roślinnych i zwierzęcych.
Podaj dwie wspólne funkcje wody pełnione przez nią zarówno u roślin, jak i u zwierząt.
1. .................................................................................................................................................
2. .................................................................................................................................................
Zadanie 12. (1 pkt)
Na podstawie analizy przedstawionych niżej fragmentów opisów (A-C) różnych rodzajów komórek, zaznacz ten, który przedstawia opis komórki rośliny lądowej. Wybór uzasadnij jednym argumentem.
A. Ściana komórkowa tej komórki ma budowę warstwową, a jedną z jej głównych substancji budulcowych jest mannan. Cytoplazma jest jednolita, ale w starszych komórkach występują wodniczki. Materiałem zapasowym jest głównie glikogen, rzadziej lipidy i fosforany. Występuje jedno jądro komórkowe zawierające materiał genetyczny komórki.
B. Ściana komórkowa tej komórki zbudowana jest, między innymi, z celulozy i mureiny. Na jej powierzchni występuje otoczka śluzowa. W cytoplazmie występują wakuole gazowe. Błona komórkowa tworzy liczne wpuklenia – tylakoidy, na których są barwniki fikobilinowe i chlorofil a. Materiałem zapasowym jest głównie glikogen. Materiał genetyczny zlokalizowany jest w nukleoidzie.
C. Ściana komórkowa tej komórki zbudowana jest głównie z celulozy. Dużą część wnętrza komórki zajmuje wakuola. W cytoplazmie występują liczne chloroplasty z rozbudowanymi tylakoidami tworzącymi grana, na których umieszczone są barwniki (głównie chlorofil a i b). Materiałem zapasowym jest skrobia asymilacyjna. Występuje jedno jądro komórkowe zawierające materiał genetyczny komórki.
Zadanie 13. (3 pkt)
W organizmie człowieka różne rodzaje związków chemicznych pełnią określone funkcje.
Poniżej przedstawiono różne przykłady białek lub węglowodanów.
A. mioglobina
B. glikogen
C. laktoza
D. miozyna
E. immunoglobulina
a) Przyporządkuj każdy z wyżej wymienionych związków do białek lub do węglowodanów,
wpisując w odpowiednie miejsca ich oznaczenia literowe.
Białka – ................................................ Węglowodany – ..............................................
b) Określ rolę w organizmie człowieka dwóch wybranych spośród A do E związków organicznych.
1. ................................................................................................................................................
2. ...............................................................................................................................................
Zadanie 14. (2 pkt)
Na metabolizm składają się dwa przeciwstawne kierunki przemian biochemicznych: anabolizm i katabolizm.
Poniżej przedstawiono, w uproszczony sposób, przykład jednego z procesów katabolicznych zachodzących w komórce.
glukoza + tlen + ADP + Pi dwutlenek węgla + woda + ATP
a) Podaj nazwę procesu, który zachodzi w komórce w przedstawiony powyżej sposób.
b) Uzasadnij, za pomocą jednego argumentu, kataboliczny charakter tego procesu.
Zadanie 15. Na rysunku przedstawiono schemat struktury cząsteczki DNA.
Opisz sposób, w jaki utrzymywana jest dwuniciowa struktura cząsteczki DNA.
Zadanie 16. (2 pkt)
Naukowcy zbadali materiał genetyczny pewnego wirusa. Wyniki swoich badań przedstawiliw tabeli.
Rodzaj nukleotydu
Procentowa zawartość nukleotydu
w badanym materiale genetycznym
A (adeninowy
10
G
50
C
20
elasokal