OCEANIA
W skład Oceanii wchodzą wyspy rozmieszczone na Oceanie Spokoj-nym, których łączna powierzchnia lądowa wynosi około 1270 tyś. km2.Wyspy Oceanii dzieli się na następujące grupy: Melanezja, Mikronezjai Polinezja.
Pod względem geologicznym wyspy Oceanii dzielą się na dwa różno-wiekowe obszary. Wyspy części południowo-zachodniej, wchodzące wskład Melanezji, zbudowane są ze starszych struktur, złożomych ze skałosadowych wieku paleozoicznego, mezozoicznego i kenozoicznego, poprze-cinanych licznymi intruzjami skał magmowych. Skały te zostały sfałdo-wane w mezozoiku i kenozoiku. Ruchy tektoniczne i związane z nimi zjawiska
wulkaniczne trwają tu do dnia dzisiejszego. Wyspy części środko-wej i wschodniej, należące do Mikronezji i Polinezji, zbudowane są głów-nie ze skał górnotrzeciorzędowych i czwartorzędowych, zaburzonych tek-tonicznie w czwartorzędzie. Należą do nich młode skały wulkaniczne iwspółczesne rafy koralowe. Działalność wulkaniczna nie została tu zakoń-czona. Wyspy Oceanii są klasycznym przykładem współczesnych proce-sów górotwórczych, których badania naukowe pozwalają rozwiązywaćproblemy starych górotworów. Wśród wysp Oceanii wyróżnia się trzypodstawowe typy: wyspy pochodzenia kontynentalnego, do których należywiększość wysp Melanezji, wyspy koralowe 'osiągające wysokość od l do7 m n.p.m. i' wyspy wulkaniczne rozrzucone na całym Oceanie Spokojnym.
Wyspy Oceanii leżą głównie w strefie klimatów podrównikowych,część wysp znajduje się w strefie klimatów zwrotnikowych a niektóre,położone na południu, również w strefie klimatów podzwrotnikowych.Wyspy strefy podrównikowej mają bardzo małe amplitudy temperaturrocznych, przy średnich temperaturach miesięcznych 25°C - 28°C. Zewzrostem szerokości geograficznej roczne amplitudy rosną do 5°C na Ha-wajach i 10°C w rejonie Nowej Zelandii. Na wyspach przyrównikowych roczne
opady wynoszą 1500-4000 mm, a na stokach dowietrznych do-chodzą do 7000 - 9000 mm. Ku wschodowi ilość opadów maleje. ZachodniąOceanię często nawiedzają tajfuny.
Ze względu na duże opady rzeki wysp są obfite w wodę; przy ujściudo oceanu tworzą one delty. Rzeki są krótkie. Na wyspach Mikronezjii częściowo Polinezji zaznacza się niedobór wody słodkiej. Roślinność wysp
Oceanii wykazuje związki z florą paleotropikalną,zwłaszcza obszaru malajsikiego, z florą australijską i na południu z florąholantarktyczną. Na wyspach kontynentalnych, wchodzących głównie wskład Melanezji, rosną bujne i wilgotne, wiecznie zielone lasy równikowe.Ku południowi przechodzą cne w lasy podzwrotnikowe. Na suchych sto-kach odwietrznych przeważają trawy sawann. Ku wschodowi roślinnośćubożeje i iskład jej jest coraz bardziej monotonny. Skąpą i monotonną ro-ślinność mają wysepki koralowe, reprezentowaną przez gaje palmy koko-sowej i niskie zarośla.
Pod względem zoogeograficznym wyspy Oceanii należą do Notogeii wykazują pokrewieństwo z fauną Australii. Ssaki reprezentowane sąprzez stekowce (kolczatki), torbacze, gryzonie i nietoperze. Z ptaków
charakterystyczne są ptaki rajskie i altanniki. Im dalej od lądu stałego tymfauna jest uboższa. Na niektórych wyspach ssaki reprezentowane są je-dynie przez nietoperze.
M e l a n e -z j a obejmuje wyspy na zachodzie Oceanu Spokojnego, którerozmieszczone są między równikiem a Zwrotnikiem Koziorożca. Należądo niej następujące główne wyspy i archipelagi: Archipelag Bismarcka,Wyspy Salomona, Santa Cruz, Nowe Hebrydy, Nowa Kaledonia i Fidżi.Łącznie zajmują około 967 tyś. km2 powierzchni lądowej. Wyspy Me-lanezji pod względem geologicznym wykazują związek z kontynentemaustralijskim. Tarcza krystaliczna tego kontynentu zanurza się ku półno-cy pod Morze Arafura, buduje podłoże nizinnej części Nowej Gwinei iwciska się wąskim klinem ku 'zachodowi. Tarczę krystaliczną obrzeża odpółnocy młody orogen trzeciorzędowy, który utworzył pozostałą częśćwysp Melanezji. Ruchy górotwórcze wytworzyły tu skomplikowane struk-tury, które rozrywały, skręcały i przesuwały się w kierunku Oceanu Spo-kojnego. Ruchy te trwają obecnie o czym świadczą częste trzęsieoia zie-mi, silny wulkanizm i duże anomalie grawimetryczne.
Poszczególne człony orogenu melanezyjskiego składają się z trzonówkrystalicznych i struktur fałdowych zbudowanych ze skał osadowychróżnego wieku, od paleozoiku po trzeciorzęd. Jedne z nich zatopione sąw oceanie, inne. 'ukazują się w postaci górzystych wysp. Najwyższe pasmagórskie znajduje się na Nowej Gwinei (góry Śnieżne, Oranje, Star, Kubori Owen Stanieya). Na północ od Nowej Gwinei przebiega pasmo wulka-niczne tworzące kilka łuków w postaci Archipelagu Bismarcka. Łańcuchdrobnych wysepek, przeważnie wulkanicznych tworzą Wyspy Salomona.W budowie geologicznej Wysp Fidżi występują szczątkowe fragmenty za-topionego kontynentu, zbudowane z granitów i diorytów. Na starszymcokole wznoszą się stożki wulkaniczne. Wyspy nawiedzane są przez częstetrzęsienia ziemi. Podobną budowę 'mają Nowe Hebrydy.
Wynurzonym grzbietem górskim jest Nowa Kaledonia, składająca sięz jednej większej (16 tyś. km2) wyspy i szeregu drobnych wysepek kora-lowych. W starszym podłożu metamorficznym występują kruszce niklu,chromu oraz rudy żelaza i manganu. Wyspy mają klimat oceaniczny, tro-pikalny. Na stronie dowietrznej wysp opady atmosferyczne dochodzą do2000 mm, w tej części rosną lasy wilgotne, natomiast strona odwietrznawysp ma mniej opadów i porośnięta jest roślinnością sawanny.
Mikronezja obejmuje grupy drobnych wysp, do których należąMariany, Karoliny, Wyspy Marshalla, Wyspy Gilberta oraz Nauru. Łącz-nie do Mikronezji należy około 1500 wysp o powierzchni 3420 km2. Naj-większe wyspy są pochodzenia wulkanicznego, małe to przeważnie wyspykoralowe. Mikronezja leży w strefie klimatów podrównikowych i zwrotni-kowych. Średnie temperatury miesięczne wynoszą od 24°C - 28°C. Rocznasuma opadów atmosferycznych dochodzi do 1500 mm na północy, a na po-łudniu do 6000 mm. Zachodnia część Mikronezji nawiedzana jest przez tajfuny.
Na wyższych wyspach wulkanicznych rosną lasy równikowe, wmiejscach suchszych niskie lasy, zarośla i sawanny.
Wyspy Mariańskie zajmują około 1000 km2. Składają się z 15 wysppochodzenia wulkanicznego oraz licznych drobnych wysp i raf koralo-wych. Do największych 'należą wyspy: Guam, Saipan, Tinian, Róża, Pa-gan. Na wyspach północnych czynne są wulkany. Klimat wysp jest zwrot-nikowy o wyrównanych rocznych temperaturach, średnio od 24°C do28°C. Roczne sumy opadów atmosferycznych wynoszą 1800 - 2300 mm.Często wyspy są nawiedzane przez tajfuny. Na wilgotnych stokach na-wietrznych występują wiecznie zieinne lasy zwrotnikowe, w częściach su-chych sawanny i suche zarośla.
Rozległy Archipelag tworzą Karoliny, składające się z około 950 wyspo łącznej powierzchni 1195 km2. Do wysp pochodzenia wulkanicznego na-leżą Palau, Jap, Truk, Ponape, Kusaie, pozostałe są wyspami koralowymi.Wyspy mają klimat równikowy, wybitni? wilgotny z opadami od 1800do 6500 mm rocznie. Zachodnie Karoliny są obszarem powstawania taj-funów. Przeważają tu wilgotne lasy równikowe i sawanny.
Wyspy Marshalla zajmują około 171 km2 powierzchni lądowej.Składają się z dwóch ciągów o łącznej ilości 32 atoli i około 550 raf kora-lowych. Klimat wysp jest podrównikowy z opadami w części północnej1500 - 2000 mm i w części południowej około 4500 mm rocznie. Wyspyleżą w strefie pasatów, stąd przeważają na nich wiatry z kierunkówwschodnich. Roślinność wysp jest skąpa, reprezentowana przez niskie lasywiecznie zielone i suche zarośla.
Większy archipelag stanowią Wyspy Gilberta i Lagunowe o łącznejpowierzchni lądowej 955 km2. Są to wyspy koralowe z klimatem równi-
kowym. Średnie temperatury miesięczne wynoszą 240C-310C, roczneopady około 1000 mm.
Polinezja obejmuje wyspy w środkowej części Oceanu Spokojnegoo łącznej powierzchni około 43 tyś. km2. Do większych wysp należą: Ha-waje, Lagunowe, Feniks, Tonga, Tokelau, Samoa, Cooka, Linę, Tubuai,Markizy, Towarzystwa, Tuamotu, Wielkanocna i szereg mnieJBzych. Sąto wyspy wulkaniczne często otoczone rafami koralowymi i wyspy kora-lowe. Na Hawajach i Samoa czynne są 'wulkany. Wyspy Polinezji leżąw strefie klimatów podrównikowych i zwrotnikowych. Średnie tempera-tury miesięczne wynoszą od 18°C do 28°C. Roczna suma opadów atmosfe-rycznych wykazuje rozpiętość od 1500 mm na wschodzie do 3500-4000mm na zachodzie, a na wyspie Kauai w Hawajach do 12 500 mm rocznie.Środkowa część wysp jest obszarem powstawania tajfunów. Na wilgot-nych skłonach wvsp rosną bujne, wiecznie zielone lasy, na skłonach od-wietrznych panuje roślinność sawanny.
Maciejka2761