RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO

System rachunków narodowych (System of National Accounts – SNA) obrazuje  sposób pomiaru wyników pracy społeczeństwa. Twórcami SNA są nobliści Simon Kuznetz i Richard Stone (metoda ogłoszona przez ONZ w 1952 roku).

Metoda MPS – Material Product System – obowiązująca w krajach socjalistycznych, po zmianie ustroju  odrzucona.

Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto w Polsce reguluje obecnie  ustawa z 26 października 2000 r. (Dz.U. nr 114, poz.1188). Dane od 1998 roku.

Ruch okrężny między przedsiębiorstwami i gospodarstwami domowymi

   WYDATKI

            NA

DOBRA I USŁUGI

DOBRA I USŁUGI

PRZEDSIĘBIORSTWA

GOSPODARSTWA

      DOMOWE

        USŁUGI

   CZYNNIKÓW
    PRODUKCJI

      DOCHODY     CZYNNIKÓW
PRODUKCJI

·        Powyższy model pokazuje wzajemną zależność podmiotów

·        Rozmiary działalności można mierzyć:

o       mierząc strumienie rzeczowe,

o       mierząc strumienie dochodów czynników produkcji,

o       mierząc strumienie wydatków na dobra i usługi.

Podstawowe kategorie produktu i dochodu:

q       Produkt Krajowy Brutto – PKB

q       PKB w cenach rynkowych

q       PKB w cenach czynników wytwórczych

q       Produkt Narodowy Brutto – PNB

q       Produkt Narodowy Netto – PNN

q       Dochód narodowy

q       Dochody osobiste

q       Rozporządzalne dochody ludności

Inne:

q       Wartość globalna, zużycie pośrednie

q       Dobra finalne, wartość dodana

Aby uniknąć kilkakrotnego liczenia tych samych produktów,

o       sumuje się wartość produktów finalnych, lub

o       sumuje się tzw. wartość dodaną

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO – suma wartości wszystkich produktów i usług finalnych wytworzonych w danym kraju w danym roku.

Równa się wartości globalnej minus zużycie pośrednie.

.

Dobra finalne – dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika; dobra nie przetwarzane w danym roku obliczeniowym.

Wartość globalna – suma wartości produktów i usług finalnych wytworzonych w danym kraju w ciągu roku

Zużycie pośrednie – obejmuje wartość zużytych materiałów netto, surowców, energii, usług obcych (transportowych, telekomunikacyjnych, obliczeniowych, prowizje za usługi bankowe i in.), koszty podróży służbowych i inne koszty ( m.i. reklamy, reprezentacji, najmu, opłat giełdowych).

Wartość dodana jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji. Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr sumy kosztów rzeczowych czynników wytwórczych zużytych do produkcji tych dóbr.

Wartość dodana brutto stanowi różnicę między produkcją globalną a zużyciem pośrednim, czyli:

PKB równa się wartości globalnej minus zużycie pośrednie.

PKB – jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem.

TWORZENIE I PODZIAŁ PRODUKTU KRAJOWEGO BRUTTO

PRODUKCJA  GLOBALNA

          1.610.470 mln zł 

ZUŻYCIE POŚREDNIE

       901.873 mln zł

  _

  =

WARTOŚĆ DODANA  RUTTO

                708.605 mln zł

SEKTOR PUBLICZNY

      195.403 mln zł

SEKTOR PRYWATNY

       513.202 mln zł

      +

PODATKI od produkcji minus

DOTACJE  do produktów

        106.317 mln zł

=

PRODUKT  KRAJOWY  BRUTTO

                       814.922 mln zł

         +

EKSPORT (280.731) minus IMPORT (300.970)

                   ( - )  20.239 mln zł

AKUMULACJA

  153.848 mln zł

     SPOŻYCIE

   681.313 mln zł

         POPYT      FINALNY

              835.161 mln zł

PKB w cenach czynników produkcji – jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich).

PKB w cenach rynkowych – jest miarą produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi. Jest on wyższy od PKB w cenach czynników wytwórczych o wielkość podatków pośrednich, pomniejszoną o ewentualne subsydia do dóbr i usług (Ti-s).

PKB w cenach rynkowych:

                  PKB c r  =    C +  I  +  G

C – konsumpcja

I  -  inwestycje

G – wydatki państwa na dobra i usługi

PKB  w cenach czynników wytwórczych

       PKB c p (Y) =   C + I + G – T (i-s)

T (i-s) – podatki pośrednie pomniejszone o subsydia

PRODUKT NARODOWY BRUTTO - PNB – równa się PKB powiększonemu o dochody netto z tytułu własności za granicą

PRODUKT NARODOWY NETTO – równa się PNB po odjęciu amortyzacji kapitału trwałego

DOCHÓD NARODOWY – równa się PNN po odjęciu podatków pośrednich (np. watu, podatku od sprzedaży, podatku obrotowego) i dodaniu subsydiów dla przedsiębiorstw,

Albo: PNB w cenach czynników  wytwórczych pomniejszony o amortyzację.

DOCHODY OSOBISTE – otrzymujemy z dochodu narodowego po odjęciu nie rozdzielonych zysków korporacji, odsetek netto i obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne oraz po dodaniu transferów rządowych i prywatnych (np. emerytur, dywidend).

Rozporządzalne DOCHODY OSOBISTE (Y d) – to dochody gospodarstw domowych po uwzględnieniu podatków bezpośrednich i płatności transferowych, czyli:

)To

                            Y d  =       Y + B – Td

B – płatności transferowe (np. świadczenia społeczne)

Td – podatki bezpośrednie

To jest wielkość, którą gospodarstwa domowe rozdysponują  między wydatki i oszczędności (S).

Oszczędności równe są rozporządzalnemu dochodowi pomniejszonemu o wydatki konsumpcyjne,

                               S = (Y + B – Td) – C

Z tego wynika, że PKB w cenach czynników wytwórczych (Y), równa się:

                             Y =  C + S – B + Td      

a więc:

              C + S – B + Td = Y = C + I + G – T(i-s)

stąd:

              S + Td + T(i-s) = I + G + B

        (odpływy z obiegu = dopływom do ...