03.04.2009
3 kwietnia 2009
13:22
Rodzaje rozumowań
1. Ze względu na rodzaj podstawy inferencji:
a. Dedukcyjne - rozumowanie, w którym z przesłanek wynika logicznie wniosek (przesłanki stanowią rację wynikania logicznego, a wniosek jest następstwem tej racji).
b. Redukcyjne - rozumowanie, w którym z wniosku wynikają logicznie przesłanki, choć z przesłanek nie wynika logicznie wniosek (przesłanki stanowią następstwo wynikania logicznego, natomiast wniosek jest racją tej relacji).
c. Niededukcyjno-nieredukcyjne - rozumowanie, w którym ani z przesłanek nie wynika logicznie wniosek, ani z wniosku nie wynikają logicznie przesłanki.
Przykłady
Rozumowanie 1: Moi teściowie są alkoholikami, zatem cała rodzina mojego męża ma problemy z alkoholem. PRZESŁANKA: moi teściowie są alkoholikami WNIOSEK: cała rodzina mojego męża ma problemy z alkoholem. ROZUMOWANIE REDUKCYJNE
Rozumowanie 2: Cała rodzina mojego męża ma problemy z alkoholem, zatem moi teściowie są alkoholikami. ROZUMOWANIE DEDUKCYJNE
Rozumowanie 3: Nikt nie zaprzeczy, że istnieje niezawinione cierpienie, zatem Bóg jest bądź bezsilny bądź okrutny. Bo jeżeli chce on temu cierpieniu zapobiec, ale nie potrafi tego uczynić, to jest bezsilny. Jeżeli z drugiej strony potrafi mu zapobiec, ale nie chce tego uczynić, to jest okrutny. A niezawinione cierpienie może istnieć wtedy i tylko wtedy, gdy Bóg nie potrafi, bądź nie chce mu zapobiec. PRZESŁANKI: (1) nikt nie zaprzeczy, że istnieje niezawinione cierpienie; (2) bo jeżeli chce on temu cierpieniu zapobiec, ale nie potrafi tego uczynić, to jest bezsilny; (3) jeżeli z drugiej strony potrafi mu zapobiec, ale nie chce tego uczynić, to jest okrutny; (4) a niezawinione cierpienie może istnieć wtedy i tylko wtedy, gdy Bóg nie potrafi, bądź nie chce mu zapobiec WNIOSEK: Bóg jest bądź bezsilny bądź okrutny.
2. Ze względu na dziedziczenie prawdziwości z przesłanek:
a. Niezawodne - rozumowanie, w którym prawdziwość przesłanek gwarantuje prawdziwość wniosku.
b. Zawodne - wszystkie pozostałe.
Niezawodna reguła wnioskowania - taka reguła, której zastosowanie gwarantuje, że wyprowadzony zostanie prawdziwy wniosek.
Rozumowania dedukcyjne są rozumowaniami niezawodnymi całkowicie uzasadniającymi.
Rozumowania redukcyjne są rozumowaniami częściowo uzasadniającymi, jedynie mogą zwiększać prawdopodobieństwo, że wyciągnięty wniosek będzie prawdziwy.
3. Ze względu na złożoność:
a. Proste - rozumowania, w których występuje jedna inferencja.
b. Złożone - rozumowania, w których występuje wiele inferencji.
Uwagi
O złożoności rozumowania, nie do końca świadczy ilość wyrażeń pełniących w języku funkcję spójników inferencyjnych. (R3: "zatem", "bo" - nie można rozpatrywać osobno)
Nie zawsze wypowiedzi, które zawierają takie spójniki inferencyjne, są rozumowaniami. (Księżyc wydaje blask, ponieważ odbija światło słoneczne)
Brak formalnego spójnika inferencyjnego nie zawsze wyklucza rozumowani e.(Zabieg usunięcia ciąży jest w istocie tym samym, co morderstwo - płód od chwili poczęcia jest istotą ludzką.)
4. Ze względu na kompletność przesłanek:
a. Zupełne - rozumowania, w których ujawnione są wszystkie przesłanki w zestawie koniecznym do uznania wniosku.
b. Entymematyczne - rozumowania, w których niektóre przesłanki nie są wprost wymienione, ale zostają użyte jako domyślne (oczywiste). Ich występowanie związane jest z ekonomicznością języka. Jeżeli pada deszcz, ulice są mokre.
Czasami rozumienie entymematyczności jest poszerzane: nie tylko same przesłanki, ale też ciągi inferencji traktowanie są jako łatwo domyślne.
Elżbieta z pewnością chętnie zajmie się dziećmi, jest w końcu kobietą. (brak przesłanki, że każda kobieta chętnie zajmuje się dziećmi)
Człowiek uczciwy nie może pracować w reklamie, kto bowiem w niej pracuje, ten zawodowo łże. (brak przesłanki, że człowiek uczciwy nigdy nie kłamie)
Brakować może także konkluzji. Czasami poprzestaje się tylko na podaniu przesłanek sugerujących konkluzję. Adresat często w takich przypadkach nie wnika w prawdziwość przesłanek.
Przykład
Starannie ważone piwo ma zawsze dobry smak. Lech zaś jest najstarszym ważonym piwem w Polsce.
Można tego dokonywać celowo, aby wzbudzić pewne postawy.
filozofiauksw