Psychologia społeczna - WYKŁAD 11 - B.O.pdf - Psychologia społeczna - Skarżyńska - Wykłady - juka961

WYKŁAD 11

Postawy a zachowanie – różne modele teoretyczne:

•

Postawy oparte na zachowaniu (D. Bem): ludzie wnioskują o swoich postawach na podstawie

własnych zachowań gdy:

Początkowo postawa jest słaba lub wieloznaczna

Gdy nie ma innych prawdopodobnych wyjaśnień dla zachowania

Gdy się już ukształtuje – jest silna i odporna na wpływy

Model Fishbeina i Ajzena (1980r.) dotyczy zachowań celowych:

•

Zachowanie celowe zależy od intencji behawioralnej, która zależy od postawy wobec tego

zachowania oraz normy subiektywnej, czyli przekonania o tym, jaką opinię o tym zachowaniu

mają inni

Model MODE (Motywacja – Okazja – Determinanty Działań):

•

Autorzy: Dovidio, Fazio, 1991r.

•

Dwie drogi wpływu postaw na zachowanie:

Świadome rozważanie i decyzje

Nieświadoma reakcja podmiotu na obiekt będący przedmiotem postawy – w

zachowaniach spontanicznych

•

Mechanizm wyjaśniający zgodność postaw i zachowań: zgodność typu przetwarzania

informacji na poziomie pomiaru postaw i zachowań

•

Postawy utajone mierzone poprzez mimowolne zapamiętywanie, tendencyjności w

przetwarzaniu informacji – lepiej niż postawy deklaratywne (mierzone werbalnymi skalami)

przewidują spontaniczne, automatyczne zachowania; np. kończenie słów czy zdań,

niewerbalne zachowania interpersonalne (mruganie, zachowywanie dystansu, odwracanie

wzroku)

•

Postawy deklaratywne są lepszymi predyktorami dokonywania sądów werbalnych, decyzji

wyborczych itp.

Poznanie utajone (Greenwald, Banaji, 1996r.):

•

Mamy z nim do czynienia, gdy ślady przeszłego doświadczenia wpływają na wykonanie

pewnych zadań, nawet gdy te doświadczenia nie są pamiętane i nie są dostępne na poziomie

świadomym

•

Utajone postawy: konsekwencja utajonego poznania; mają charakter automatyczny; są

trudne do zbadania w sposób bezpośredni; aby do nich dotrzeć konieczne jest wykorzystanie

pomiarów pośrednich (unobtrusive measures) – badany nie wie co jest mierzone; nie są to

deklaracje werbalne.

Nieświadome drogi nabywania wiedzy – źródła postaw utajonych:

•

Człowiek nie zawsze wie dlaczego coś mu się podoba lub nie

•

Nieświadome uczenie się (implicit learning): bez świadomości uczenia się nabywamy

skomplikowaną wiedzę proceduralną, np. o kowariancji czyli współzmienności (Czyżewska,

2001r.; Hill, 1992r.; Lewicki, 2001r.)

•

Bodźce podprogowe (Murphy, Zajonc, 1994r.; Ohme, 2003r.; Błaszczak, 2001r.): ekspozycja

bodźców afektywnych (np. twarze wyrażające pozytywne lub negatywne emocje) poniżej

progu świadomości mogą wpływać na oceny obiektów po nich następujących

•

Częstość ekspozycji (mere exposure effect, Zajonc, 1985r.): znajomość = bardzo pozytywne

postawy

•

Bodźce peryferyczne: eksponowane powyżej progu świadomości ale niedostrzegane przez

podmiot, nie pozostają w pamięci operacyjnej, np. gdy jesteśmy otoczeni dużą liczbą

bodźców dokonujemy ich selekcji; okazuje się jednak, iż to co wydawało się słabsze,

niezauważone świadomie (np. wielkość źrenic) – automatycznie i nieświadomie uruchamia

pewne postawy

Test Utajonych Skojarzeń, IAT (Greenwald, McGhee, Schwartz); założenia IAT: CR jako pośredni

pomiar postaw:

•

Skrócenie bądź wydłużenie CR odpowiedzi może być konsekwencją wzbudzenia afektu

związanego z postawą; zgodność afektywna bodźców powoduje skrócenie CR, niezgodność –

wydłużenie

•

Przykład zastosowania: czas kategoryzacji osób na fotografiach różnej płci i rasy; im krótszy –

tym większa stereotypowość spostrzegania na danym wymiarze

Dualizm postaw – ten sam obiekt postawy różnie oceniany:

•

Amerykańscy studenci nie wyrażali słownie uprzedzeń wobec mniejszości etnicznych i

homoseksualistów ale ujawnili je wykonując IAT (Implicit Association Test, Greenwald,

Banajii, 1996r.); przy dualizmie postaw ludzie często nie odczuwają wewnętrznego konfliktu

ponieważ obie te sprzeczne postawy nie są zwykle równocześnie dostępne (Wilson, Lindsley,

Schooler, 2000r.)

Relacje między postawami jawnymi i utajonymi:

•

Zrepresjonowana postawa utajona:

Pozostaje poza świadomością ponieważ zagraża podmiotowi (jak u Freuda), np.

dlatego że kłóci się z jakąś ważną normą społeczną, wartościami, przekonaniami na

własny temat

•

Rozszczepienie: niezależne systemy oceny obiektu:

Człowiek nie jest świadomy istnienia swojej utajonej postawy ale nie ma motywacji

aby była ona utajona; np. dotychczas była uśpiona, utajona, bo nie było potrzeby jej

uświadomienia; mamy wtedy do czynienia z dysocjacją postaw jawnych i utajonych

•

Świadome zastępowanie:

Człowiek jest świadomy swej utajonej postawy ale ocenia ją jako niewłaściwą,

niepożądaną; następuje supresja niejawnej postawy

•

Automatyczne zastępowanie (bez woli jednostki):

Poprzez częstą aktywizację jawnej postawy

•

Te typy wynikają ze skrzyżowania dwóch wymiarów: świadomości istnienia postawy

pierwotnej i możliwości oraz motywu zastępowania (stłumienia niejawnej przez jawną)

Syndrom postaw antydemokratycznych – osobowość autorytarna:

•

Punkt wyjścia: empiryczne stwierdzenie, że istnieje zbieżność w postawach ludzi, ponieważ są

one pochodną osobowości, zwłaszcza specyficznych potrzeb (Adorno, Frenkel-Brunswik,

Levinson, Sanford, 1950r.); podstawa empiryczna: badania w Niemczech w latach 30-tych i w

USA w latach 50-tych

•

Składowe osobowości autorytarnej: etnocentryzm i antysemityzm (Skala F)

Jaka jest antydemokratyczna autorytarna osobowość:

•

Wiara w siłę i bycie twardym: potępianie słabości, nadmierne zainteresowanie kwestią

władzy; przykładowe pozycje skali F:

Żadna słabość czy trudność nie zawrócą nas z drogi jeśli mamy wystarczającą siłę woli

Ludzie dzielą się na silnych i słabych

•

Autorytarna uległość: bezkrytyczny stosunek, podporządkowanie się autorytetowi; np.

szacunek i posłuszeństwo dla władzy jest najważniejszą rzeczą, jaką trzeba uczyć dzieci

•

Autorytarna agresja: tendencja do potępiania, odrzucania, surowego karania osób łamiących

konwencjonalne wartości; np. przestępstwa seksualne zawsze powinny być karane z

największą surowością, nie tylko uwięzieniem, ale publicznym biczowaniem lub czymś jeszcze

gorszym

•

Konwencjonalizm: sztywne przywiązanie do wartości klasy średniej, nadmierna wrażliwość na

nacisk grupy

•

Przesądność i stereotypowość: tendencja do przypisywania odpowiedzialności czynnikom

poza kontrolą jednostki, siłom nadprzyrodzonym, mistycznym; sztywność kategorii; np. każdy

człowiek powinien wierzyć w jakąś naturalną moc, której podporządkowałby się bez

zastrzeżeń

•

Przypisywanie nadmiernej roli sprawom seksu i potępianie swobody seksualnej, np.

homoseksualiści są znacznie gorsi od przestępców kryminalnych dlatego należy ich karać z

całą surowością

•

Cynizm, destruktywizm: wrogość wobec jednostki, deprecjacja człowieka, ciemna wizja

motywacji; np. zawsze będą wojny bowiem taka jest natura człowieka

•

Antyintracepcja: niechęć wobec tego co subiektywne, ulotne; niechęć do rozumienia stanów

psychicznych własnych i innych ludzi; np. jeśli się ma jakiś problem to zamiast myśleć o nim

należy zająć się jakąś pracą

•

Projekcja własnych negatywnych uczuć, lęków, zagrożeń

Geneza osobowości autorytarnej:

•

Metoda badań: głębokie wywiady retrospektywne z osobami dorosłymi na temat ich

dzieciństwa

•

Rodzice stosowali ostre środki dyscyplinujące, głównie kary

•

Dziecko pozbawione było uczuć; rodzice nie ujawniali uczuć wobec dziecka ani wobec siebie

wzajemnie

•

W procesie wychowania zwracali głównie uwagę na obowiązki (a nie prawa) dziecka

•

Rodzice mają pogardliwy, wyzyskujący stosunek do grup społecznych czy etnicznych,

stojących w hierarchii społecznej niżej od ich własnej grupy

•

W rezultacie tych oddziaływań dziecko zaczyna mieć wrogi stosunek do rodziców ale czuje

ich dominację, boi się te emocje ujawnić, tłumi wrogie, agresywne impulsy, którym

towarzyszą wyrzuty sumienia

•

Dziecko utożsamia się z rodzicami, idealizuje ich, przejmuje ich wartości; ale pozostaje lęk

przed ujawnieniem własnej wrogości – jest ona przemieszczana na inne grupy: zwykle

mniejszości etniczne (bo rodzice to wskazują i akceptują)

•

Lęk przed tłumionymi impulsami wywołuje niechęć do zrozumienia własnej psychiki oraz

stanów psychicznych innych ludzi (stąd antyintracepcja); tłumiona wrogość przejawia się

cynizmem, czarnym obrazem innych

Nowa wersja autorytaryzmu: koncepcja B. Altemeyera, 1996r.:

•

Uległość w stosunku do władzy (autorytetu), bezwarunkowy szacunek czyli autorytarna

submisja (uległość)

•

Konwencjonalizm zachowań społecznych, konformizm wobec norm grupowych

•

Autorytarna agresja: nietolerancja dla wszelkich form odmienności, skłonność do karania

słabszych

•

Autorytaryzm wg Altemeyera to tylko syndrom postaw; mechanizm powstawania:

Ukształtowanie jednostronnej relacji szacunku niższych do wyższych

Intensywna emocjonalna identyfikacja z grupą własną (Duckitt, 1999r.)

•

Prawicowy i lewicowy autorytaryzm:

Prawicowy autorytaryzm: uległość wobec legalnych władz i powszechnie

akceptowanych norm oraz agresja wobec mniejszości

Lewicowy autorytaryzm: posłuszeństwo wobec własnych przywódców i akceptacja

ich norm

Umysł zamknięty, dogmatyzm: M. Rokeach, 1962r.:

•

Dogmatyzm jest formalną cechą syndromu postaw i przekonań; określa nie to w co się

wierzy, ale jak się wierzy

•

Podstawowa idea: nasze oceny jednostek i grup zależą przede wszystkim od tego, jak dalece

systemy przekonań uznawane przez innych, są podobne do naszego; u dogmatyka jest to

szczególnie silne

Cechy dogmatyzmu: im bardziej… tym wyższy dogmatyzm:

•

Izolacja poglądów, jednoczesne uznawanie poglądów logicznie prowadzących do

sprzeczności, np. oburzanie się na przemoc jednych a jednoczesne gwałtowne jej chwalenie u

drugich

•

Wyolbrzymianie różnic a pomniejszanie podobieństw między systemem poglądów

odrzucanych i uznawanych

•

Większa różnica w zakresie wiedzy o poglądach odrzucanych i akceptowanych

•

Większe utożsamianie (wrzucanie do jednego worka) poglądów, których nie akceptujemy

•

Silniejsza dezaprobata poglądów nieakceptowanych

•

Widzenie świata w kategoriach zagrożeń

•

Zależność od autorytetów (pozytywnych i negatywnych)

Funkcja dogmatyzmu:

•

Im bardziej przekonania/postawy służą obronie przed światem niż rozumieniu i poznawaniu

świata – tym wyższy dogmatyzm

•

Skąd się bierze dogmatyzm: lęk źródłem ale i konsekwencją; grupy i organizacje zagrożone

stają się bardziej dogmatyczne, co wtórnie także zwiększa lęk (np. analizy dogmatyzmu w

kolejnych soborach Kościoła Katolickiego: większe zagrożenie utratą wiernych – większy

dogmatyzm uchwał soborowych)

Orientacja na dominację społeczną (SDO) – J. Sidanius, F. Pratto, 1999r.:

•

Zgeneralizowane pragnienie dominacji grupowej, prowadzące do faworyzowania grupy

własnej a defaworyzacji grup o niższym statusie

Psychologia społeczna - WYKŁAD 11 - B.O.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: