Stanisław Wyspiański-Wesele.pdf

tytuł: "Wesele"

autor: Stanisław Wyspiański

spis treści

analiza utworu str. 2 treść str. 6

Urodzony 15 I 1869 r. w Krakowie, zmarły niespełna 37 lat później, wszechstronnie

utalentowany dramatopisarz, poeta, malarz, reformator teatru, był w dniu premiery "Wesela" -

16 marca 1901 r. - znanym autorem dzieł plastycznych i literackich. Jednak prawdziwą sławę

przyniósł mu dramat, który do dnia dzisiejszego cieszy się największą popularnością, jako

trwała pozycja w repertuarze polskiej sceny narodowej. Geneza

Bezpośrednim impulsem do napisania dramatu było autentyczne wesele poety, Lucjana Rydla

z Jadwigą Mikołajczykówną, młodszą siostrą Ŝony Włodzimierza Tetmajera. Wesele

urządzono w domu Tetmajerów 20 listopada 1900 r. Ślub inteligenta z wiejską dziewczyną

był jednym z serii związków zawieranych zgodnie z młodopolska "chłopomanią" według

której małŜeństwo takie

traktowano jako szansę odrodzenia społeczeństwa końca XIX w. Szczególne spotkanie

pochodzących z róŜnych środowisk gości weselnych miało miejsce w listopadzie (miesiącu

rocznicy

powstania), a Kraków (miasto artystów cieszący się swobodą tworzenia) biesiadowało z

galicyjską biedotą, w której Ŝyły tradycje chłopskiego udziału w zrywach zbrojnych

(powstanie kościuszkowskie) Kompozycja i przebieg wydarzeń

Nastrojowo-symboliczny, pełen aluzji dramat składa się z trzech aktów podzielonych na 105

scen. Akcja rozgrywa się w

Bronowicach, w wiejskiej izbie, w listopadową noc. Autor bardzo dokładnie prezentuje w

didaskaliach1 scenerię zdarzeń.Akt I moŜna określić jako komedię realistyczną, dwa następne

mają charakter symboliczny, wizyjny. Obok 28 postaci autor umieścił 7 "osób dramatu",

rozszerzających akcję o plan symboliczny. Są to: Chochoł, Widmo, Stańczyk, Hetman,

Rycerz Czarny, Upiór,

Wernyhora.Choć postaci literackich nie moŜna całkowicie

identyfikować z ich pierwowzorami, naleŜy pamiętać, Ŝe Wyspiański świadomie wykorzystał

cechy i rysy autentycznych osób przy konstruowaniu bohaterów "Wesela". I tak: ( Gospodarz

Włodzimierz Tetmajer (malarz i pisarz), ( Gospodyni, siostra Panny Młodej - Anna

Mikołajczykówna, Ŝona Tetmajera, ( Poetą jest Kazimierz Przerwa-Tetmajer (jeden z

najbardziej popularnych poetów Młodej Polski), ( Dziennikarzem - Rudolf Starzewski

(redaktor naczelny "Czasu"), ( Radczynią - Antonina Domańska (spokrewniona z Rydlami

autorka powieści dla młodzieŜy, m.in. "Paziów króla Zygmunta), ( Zosia, Maryna i Haneczka

to kuzynki Rydla. Podobnie swoje pierwowzory mają przedstawiciele wsi: Klimina, Kasper,

Jaśko, Wojtek i Marysia. Akt I Goście weselni, jakby dla odpoczynku od gwaru weselnego,

zatrzymują się i wymieniają uwagi na róŜne tematy. Wszystkie rozmowy toczą się na tle

muzyki, cechuje je sztuczna układność i wyraźnie widoczna róŜnica zainteresowań. Krótkie

spotkania słuŜą konfrontacji postaw, poglądów i charakterów i pozwalają określić

występujące osoby. Czepiec w rozmowie z Dziennikarzem zdaniem "Cóz tam, panie, w

polityce?" przywołuje krąg pierwszoplanowych zagadnień. Dziennikarz nie daje się wciągnąć

w dyskusję ("Niech na całym świecie wojna,/ byle polska wieś zaciszna/ byle polska wieś

spokojna"), nie uwaŜa chłopa za odpowiedniego partnera do takich rozmów. Czepiec,

zorientowawszy się w sytuacji, przypomina o znaczeniu chłopów podczas powstania

kościuszkowskiego, a takŜe o tym, Ŝe panowie nie umieją wykorzystać patriotycznych

tradycji chłopskich. Zosia i Haneczka, młodziutkie, pełne radości Ŝycia dziewczyny,

prezentują młode pokolenie, które garnie się do ludu. Jasiek i Kasper to prości i szczerzy

parobcy prezentujący dowcip, wigor i zdrowy rozsądek charakterystyczny dla ludu. Wyniosła

i dumna Radczyni traktuje środowisko wiejskie z

pobłaŜaniem. Jej pytanie skierowane do Kliminy: "CóŜ ta,

gosposiu, na roli?/ Czyście sobie juŜ posiali?" i krótką

odpowiedź chłopki: "Tym ta casem się nie siwo" - przytacza się jako dowód zupełniej

nieznajomości realiów Ŝycia wiejskiego prezentowanej przez inteligencję. W kolejnych

scenach poznajemy szczęśliwego, radosnego i rozkochanego w pięknej Ŝonie Pana Młodego

oraz hoŜą, pełną rozsądku oraz naiwnej prostoty Pannę Młodą. Młoda i inteligentna Maryna,

w odpowiedzi na zaloty pustego, znuŜonego powodzeniem u kobiet Poety, cynika pełnego

niewiary w Ŝycie i sztukę, krótko stwierdza: "Przez pół drwiąco, prze pół serio/ bawi się pan

galanterią". W połowie aktu na wesele przychodzi śyd. Jego rozmowa z Panem Młodym to

pierwsza powaŜniejsza dysputa, sygnalizująca istotne i bolesne róŜnice między

poszczególnymi grupami społecznymi. Określenie stosunku inteligencji do mniejszości

narodowych mianem przyjaciół "co się nie lubią" oraz ocena chłopskiego stroju Pana

Młodego - "Pan się narodowo bawi", wnosi do dramatu powaŜną nutę. Zmianę nastroju

pogłębi pojawienie się Racheli, rozpoetyzowanej córki śyda. Jej rozmowa z Panem Młodym,

sugestie, Ŝe scenerię własnego wesela wykorzysta jako motyw poetycki oraz wyznanie

młodzieńca: "od miesiąca chodzę boso,/ od razu się czuję zdrowo,/ chadzam boso, z gołą

głową; / pod spód więcej nic nie wdziewam,/ od razu się lepiej miewam - dają obraz

rzeczywistego stosunku inteligencji do chłopów. Ich zainteresowanie wsią ma czysto

zewnętrzny charakter, pozbawione jest autentycznego zaangaŜowania. Pomimo

upływających godzin tempo prowadzonych rozmów nie słabnie, ale stają się coraz

powaŜniejsze. Obecni na weselu artyści rozmawiają o sztuce, o swoich marzeniach

twórczych. Poeta zwierza się Gospodarzowi z projektu dramatu "groźnego, szumnego,

posuwistego". Rozmowę przerywa pojawienie się Czepca i Ojca. Kiedy z kolei w rozmowie

z nimi Poeta określa się jako

"Ŝurawiec", przelotem tylko bywający w kraju - chłopi współczują mu takiego stosunku do

Ŝycia, instynktownie wyczuwając, Ŝe jest w charakterze Poety jakaś skaza utrudniająca mu

osiągnięcie szczęścia. Czepiec radzi z prostotą: "Weź pan sobie Ŝonę z prosta, duza scęścia,

mała kosta". Niespodziewanie następuje kolejna zmiana nastroju. Wybucha kłótnia o dług,

który Czepiec winien zwrócić śydowi. Przy okazji o swoje upomina się Ksiądz. Gospodarz,

świadek sporu, przypomina "rok czterdziesty szósty", krwawą rzeź dokonaną przez chłopów

na szlachcie. Słowa Pana Młodego, który zna wydarzenia tamtych czasów, ale nie chce o nich

pamiętać, świadczą, Ŝe zdaje sobie sprawę z konfliktów

istniejących pomiędzy poszczególnymi warstwami społecznymi. "Jak to się zmieniają ludzie"

- konkluduje Pan Młody - "jak się wszystko dziwnie plecie;/ myśmy wszystko zapomnieli: o

tych mękach, nędzach, brudzie;/ stroimy się w pawie pióra". Powagę sytuacji rozładowuje

pojawienie się Jaśka i Kaspra, którzy z buta i pewnością siebie komentują swobodne

zachowanie miejskich panienek. Na zakończenie aktu Poeta, zgodnie z sugestiami Racheli,

prosi nowoŜeńców o zaproszenie na wesele stojącego w sadzie chochoła. Młodzi przystają na

sugestię, traktując to jako doskonałą zabawę, a nawet dodają: "Sprowadź jeszcze, kogo

chcesz, ciesz się z nami, ciesz godami".

Pojawiające się w II akcie "Osoby Dramatu" mają związek z poruszanymi wcześniej

motywami i wątkami. Rozmowy z nimi ukazują w innym świetle bohaterów dramatu, ukazują

ich ukryte marzenia, lęki, kompleksy i przypominają bolesne wydarzenia z przeszłości. O

północy przybycie nowych "gości" oznajmia Chochoł.

Widmo ukazuje się Marysi. Zazwyczaj odczytywane jest jako zjawa młodo zmarłego malarza

Ludwika de Laveaux, z którym zaręczona była trzecia z sióstr Mikołajczykówien, pierwowzór

Marysi. Kolejne zjawy wydobywać będą "co się komu w duszy komu gra, co kto w swoich

widzi snach". Dziennikarzowi - Stańczyk, błazen ostatnich Jagiellonów, uznany za symbol

stronnictwa

konserwatywnego skupionego wokół dziennika "Czas", redagowanego przez Starzewskiego.

Spotkanie głęboko porusza Dziennikarza, wlewa mu "jad goryczy w krew", przypomina o

trwającej niewoli narodowej, o niemocy trawiącej zarówno społeczeństwo jak i jego samego.

Do Poety, postaci niewątpliwie tragicznej, przychodzi Rycerz, Zawisza Czarny, bohater

napisanej przez Kazimierza Przerwę-Tetmajera fantazji dramatycznej; wzór minionej chwały

i mocy narodowej. Hetman - Branicki, warchoł, symbol zdrady narodowej i szlacheckiej

nawiedza Pana Młodego. Upiór - Szela, chłopski przywódca krwawych rzezi galicyjskich z

1846 r. pojawia się Dziadowi (przedstawicielowi biedoty wiejskiej). Szczególną rolę odgrywa

jednak Wernyhora. Ukazuje się nie jednej tylko osobie i wywiera zasadniczy wpływ na dalsze

wydarzenia.

Wernyhora, na pół legendarny Kozak, wróŜbita z XVIII w. przybywa z rozkazem

porywającym lud do powstania. Gospodarz otrzymuje odpowiednie polecenie i złoty róg,

którego głos ma być znakiem do ataku. Gospodarz powierza go jednak Jaśkowi, który ma

równieŜ zwołać chłopów . Wymownym, materialnym znakiem bytności Wernyhory jest złota

podkowa. Akt III rozgrywa się przed świtem, zmęczeni goście snują się po izbie. Pośród nich

uwagę zwraca odraŜająca postać, Nosa, dekadenta, człowieka pełnego niewiary i

zniechęcenia, który tłumi swe Ŝale i bóle alkoholem. Pośród toczących się leniwie rozmów

uwagę zwraca dialog toczący się pomiędzy Panną Młodą a Poetą. Jagusia opowiada sen w

którym diabły wiozły ją do Polski. Naiwna dziewczyna dopytuje "a kaz tyz ta Polska, a kaz

ta?", na co Poeta wskazuje jej serce i wyjaśnia: "A to Polska właśnie". Wśród gości pojawia

się Kuba i uświadamia Czepcowi powagę wizyty Wernyhory. Ten na próŜno próbuje

dobudzić Gospodarza i decyduje sprowadzić uzbrojonych chłopów. Kiedy zaś spotyka się z

niedowierzaniem inteligencji grozi: "Panowie, jakeści som,/ jeźli nie pójdziecie z nami,/ to

my na was - i z kosami!". Gotowy do czynu Czepiec próbuje zmobilizować Pana Młodego i

Poetę. Pana Młodego zachwyca jedynie piękno świtu i nie zwaŜa na powagę sytuacji.

Otrzeźwiały Gospodarz przypomina sobie wydarzenia nocy, a nastrój podniecenia udziela się

pozostałym gościom bronowieckim. Wszyscy oczekują obiecanego znaku,

nadsłuchują tętentu koni i nieruchomieją. Niespodziewanie w drzwiach staje Jasiek. Okazuje

się, Ŝe zgubił złoty róg, kiedy pochylił się po czapkę z pawich piór. Znieruchomieli goście nie

dają się rozbudzić, przeraŜonemu Jaśkowi. Chochoł rozpoczyna śpiew: "Miałeś, chamie, złoty

róg,/ miałeś, chamie, czapkę z piór:/ czapki wicher niesie,/ róg huka po lesie,/ ostał ci się ino

sznur,/ ostał ci się ino sznur" w takt którego bohaterowie rozpoczynają somnabuliczny,

powolny taniec. Trudno o jednoznaczną interpretację sceny kończącej dramat. Słomiany

chochoł raz nazywany jest "głupim śmieciem", kiedy indziej Rachel mówi: "nie przeziębi

najgorszy mróz,/ jeźli kto ma zapach róŜ;/ owiną go w słomę zbóŜ", co wskazywałoby

optymistyczną interpretacje, zgodnie z którą autor wyraŜałby nadzieję, Ŝe społeczeństwo

polskie "ocknie się ze snu spowodowanego wieloletnią niewolę. Obraz społeczeństwa

polskiego w "Weselu"

Dramat jest utworem opartym na autentycznych wydarzeniach i prezentuje bohaterów nie

tylko posiadających swoje pierwowzory w rzeczywistości, ale i osadzonych w konkretnych

realiach epoki. Wyspiański zaprezentował jednak niepełny obraz społeczeństwa polskiego.

Ograniczył się do ukazania chłopów i inteligencji widzianych w kontekście walki

narodowowyzwoleńczej oraz modnej w Młodej Polsce ludomanii. Inteligenci i artyści

przedstawieni zostali jako grupa skłonna do wpadania w usypiające

samozadowolenie, bierna, bezradna wobec rzeczywistości i

narodowej niewoli, nie umiejąca podjąć wyznaczonego jej przez historię zadania -

przewodzenia narodowi (obalenie mitu o przywódczej roli inteligencji). Chłopi wykazują

patriotyzm i szczery zapał do walki, brak im jednak przywództwa (obalenie mitu

racławickiego kosyniera - wybawcy). "Wesele" jako dramat

neoromantyczny

Wyspiański w pełni wykorzystuje nowe tendencje charakterystyczne dla sztuki przełomu

wieków: symbolizm i impresjonizm, zarazem jednak w sposób świadomy nawiązuje do

romantycznej ideologii i poetyki (tj. charakterystycznego dla tej epoki sposobu

konstruowania dzieła literackiego) Odwołania do konkretnych dzieł literackich, np.

"Dziadów" cz. II i III A. Mickiewicza, "Snu srebrnego Salomei" J. Słowackiego. Kontynuacja

treści

patriotycznych (utwór wzywa do czynu zbrojnego, nowością jest sugestia, Ŝe Ŝadna z grup

społecznych nie nadaje się do pełnienia roli przywódczych) Zasygnalizowanie w dramacie

problemu

odnalezienia się w rzeczywistości artysty i przyjęcie przez niego odpowiedzialności za

duchowe przewodnictwo narodowi. Obecność fantastyki, scen wizyjnych; przeplatanie się

scen realistycznych z fantastycznymi. Zwrot ku ludowości, fantastyka i duchowość ludowa.

1 Didaskalia - tekst poboczny, reŜyserski.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: