PRAWIDŁOWA OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W FIRMIE.PDF

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

Rap or t s pecja lny

ISBN 978-83-7572-364-9

PRAWIDŁOWA OCENA RYZYKA

ZAWODOWEGO W FIRMIE

SPECJALISTA ds. BHP y SPECJALISTA ds. BHP y SPECJALISTA ds. BHP y

Drodzy Czytelnicy!

Chcesz zapewnić bezpieczeństwo

w firmie? Zadbaj o dobrą ocenę

ryzyka zawodowego!

Wypadki przy pracy zdarzają się wszę-

dzie, nawet w najlepiej zorganizowa-

nej pod względem bhp firmie. Ochrona

przed nimi jest pracą żmudną, ale też

przynoszącą wiele wymiernych ko-

rzyści. Jednym z elementów takiego

działania jest stworzenie dobrej oceny

ryzyka zawodowego. Pomoże Ci ona nie

tylko zminimalizować ryzyko wypadku,

ale także zawczasu mu zapobiec.

Jedną z podstawo-

wych czynności mają-

cych na celu poprawę

i zapewnienie bezpie-

czeństwa pracy w firmie

jest wykonanie oceny ryzyka zawodo-

wego na poszczególnych stanowiskach

pracy. O tym, że nie jest to łatwe zada-

nie, miałeś już zapewne okazję nie raz

się przekonać. Wystarczy jedno drobne

przeoczenie lub nieświadome pominięcie

i może okazać się, że narazisz swojego

pracodawcę na grzywnę ze strony PIP.

Dlatego właśnie stworzyliśmy to spe-

cjalne wydanie. Dzięki niemu szybko i ła-

two sporządzisz prawidłową ocenę ryzyka

zawodowego na każdym stanowisku pracy

w Twojej firmie. Pokarzemy Ci jak – krok

po kroku – przebrnąć przez cały etap jej

tworzenia, od sporządzenia wykazu sta-

nowisk pracy (str. 2), przeanalizowania

źródeł zagrożeń w firmie (str. 6) i okre-

ślenia sposobów ograniczania ryzyka za-

wodowego (str. 8), po jego dokumentację

(str. 10).

Zachęcam Cię również do odwiedzenia

strony internetowej www.specjalistadsbhp.

pl, która powstała właśnie z myślą o Tobie.

Znajdziesz tam rozszerzone wersje arty-

kułów, gotowe wzory dokumentów i wiele

ciekawych porad z zakresu bhp.

Serdecznie pozdrawiam

Dlatego też:

1) w ocenie ryzyka należy zapewnić

udział wszystkich zatrudnionych

kierowników, pracowników i ich

przedstawicieli oraz skonsultować

z nimi problemy z zakresu bhp;

2) oceniając ryzyko zawodowe, należy

zachować następujący porządek

postępowania:

zidentyfikować zagrożenia,

y na dane zagrożenie,

oszacować poziom ryzyka (we-

Organizując pracę w firmie, zawsze

powinieneś dążyć do ograniczenia ryzy-

ka do poziomu najniższego, jaki można

osiągnąć w sposób technicznie i ekono-

micznie uzasadniony. Pomocna w tym

jest ocena ryzyka zawodowego, która

ułatwi Ci przewidzieć, jakie szkody (np.

urazy) i jak często mogą spotkać pracow-

nika zatrudnionego na danym stanowi-

sku pracy, oraz pomoże zaplanować, co

trzeba zrobić, aby ich uniknąć.

y dług przyjętej metody),

ocenić dopuszczalność ryzyka,

y wyeliminować, a jeżeli nie jest

to możliwe, to jakie środki jego

kontroli należy zastosować,

ustalić priorytety zaproponowa-

y nych działań;

3) należy upewnić się, że metoda, jaką

wybrano do oceny, obejmie:

całe stanowiska pracy,

Kluczowe elementy oceny ryzyka

zawodowego

Ocena ryzyka zawodowego nie

może być oderwana od rzeczywistych

warunków pracy.

y robót i czynności, łącznie z wy-

konywanymi poza normatyw-

nym czasem pracy. 

Aleksandra Pudzianowska

redaktor prowadząca

W Numerze Specjalnym m.in.:

Wykaz stanowisk pracy .............. 2

Zespół do oceny ryzyka

zawodowego ................................. 3

Metoda matrycy ryzyka dla

niemierzalnych czynników

środowiska pracy ......................... 4

Identyfikacja i analiza zagrożeń ... 6

Parametry oceny ryzyka

zawodowego ................................. 7

Chcesz zapewnić bezpieczeństwo?

Wyeliminuj zagrożenie! .............. 8

Eliminacja błędów, czyli jak

zapewnić skuteczność działań

profilaktycznych .......................... 9

Dokumenty dla pracodawcy .... 10

Dokonanie oceny ryzyka

zawodowego

– czyj to obowiązek? .................. 11

W firmie nie ma oceny ryzyka

zawodowego? Nie zwlekaj z jej

przeprowadzeniem! ................... 12

Zmiana miejsca wykonywania

pracy nie musi oznaczać zmiany

oceny ryzyka zawodowego ....... 12

Na liczne prośby Czytelników „SPEC JALISTY ds. BHP” przygotowaliśmy Numer Specjalny!

y ustalić, kto może być narażony

y rozważyć, czy ryzyko można

y wszystkie wykonywane rodzaje

Przygotowanie oceny ryzyka zawodowego

Wykaz stanowisk pracy – pierwszy krok oceny

ryzyka zawodowego

Przystępując do oceny ryzyka za-

wodowego, powinieneś określić

potrzeby, czyli zadec ydować, na

których stanowiskach pracy musisz

przeprowadzić taką ocenę, i okre-

ślić zakres prac. W tym celu musisz

sprządzić wykaz ocenianych stano-

wisk pracy.

czynności, które będą miały istotny

wpływ na ryzyko zawodowe.

wisk i rozszerzenie jej na pozostałe,

podobne stanowiska jest możliwe

tylko wtedy, gdy spełnione są wa-

runki podobieństwa. Będą to takie

stanowiska, na których prace o tym

samym charakterze wykonywane są

w tym samym miejscu (np. praca

wykonywana na stanowisku tokarza

w przeciwieństwie do pracy ślusarza

remontowego, który swoje czynności

– demontaż i montaż zespołów ma-

szyn, czyszczenie, prace spawalnicze itp.

– wykonuje w różnych miejscach). 

W pierwszej kolejności dokonujesz

oceny ryzyka zawodowego na stano-

wiskach pracy, na których występują

znane już, ale wciąż poważne zagroże-

nia. Stanowiska o niewielkich skutkach

zagrożeń możesz świadomie oceniać

w następnej kolejności, w miarę moż-

liwości i potrzeb.

W ramach charakterystyki stano-

wiska pracy powinieneś sporządzić

wykaz wykonywanych na nim czyn-

ności. Sporządzając taki wykaz, na-

leży zwrócić szczególną uwagę na te

Uwaga! Wykonanie oceny ryzyka

zawodowego dla jednego ze stano-

Charakterystyka stanowisk pracy, czyli ustalenie,

które z nich są niebezpieczne

Po sporządzeniu wykazu stanowisk

pracy powinieneś dokonać ich ana-

lizy. Pierwszym elementem takiej

czynności jest scharakteryzowanie

obiektu oceny ryzyka zawodowego (da-

nego stanowiska pracy), czyli zebranie

wszystkich niezbędnych informacji.

y (obiektu), czyli prac na nim wy-

konywanych (np. fazę produkcji,

regulacji, remontu),

granice i usytuowanie stanowiska

fazę użytkowania stanowiska pracy

zatrudnionego na stanowisku pra-

cownika,

niedogodności wykryte w czasie

y dotychczasowego użytkowania

stanowiska pracy (obiektu),

inne osoby, które mogą być narażo-

y pracy (obiektu),

wykonywane na stanowisku czyn-

y ne na ryzyko związane z charakte-

ryzowanym stanowiskiem pracy.

Zobacz, jak może wyglądać cha-

rakterystyka konkretnego stanowiska

pracy.

y ności,

poziom wykształcenia i przygoto-

W charakterystyce stanowiska pra-

cy (obiektu) powinieneś w szczegól-

ności uwzględnić:

y wania zawodowego oraz wyma-

gane uprawnienia i predyspozycje



Opis stanowiska pracy w biurze – przykład

Faza użytkowania (obiektu)

Wykonywanie prac pracownika administracyjno-biurowego

Granice i usytuowanie stanowiska pracy

(obiektu)

Pomieszczenie biurowe, w którym wykonywana jest praca, i inne pomieszcze-

nia, takie jak kserokopiarnia, archiwum oraz drogi przejścia między nimi

Opis stanowiska pracy

Pomieszczenie spełniające wymagania pomieszczenia stałego pobytu ludzi,

nadmiernie zagęszczone meblami i urządzeniami biurowymi

Wykonywane czynności

Obsługa: komputera, faksu, niszczarki dokumentów, innych typowych

narzędzi pracy biurowej, kserokopiarki umieszczonej w wydzielonym po-

mieszczeniu (okresowo)

Niedogodności wykryte w czasie dotychczasowego

użytkowania stanowiska pracy (obiektu)

Zbyt mała wolna przestrzeń między meblami i urządzeniami biurowymi oraz

leżące na podłodze przewody elektryczne zasilające te urządzenia

Poziom wykształcenia i przygotowania zawodo-

wego oraz wymagane uprawnienia i predyspozy-

cje zatrudnionego na stanowisku pracownika

Wykształcenie średnie lub wyższe, ogólne lub o kierunku

odpowiednim do wykonywanej pracy

Inne osoby, które mogą być narażone na ryzyko zwią-

zane z charakteryzowanym stanowiskiem pracy

Współpracownik oraz klienci wewnętrzni i zewnętrzni

2 yy Numer Specjalny 5

www.specjalistadsbhp.pl

Przygotowanie oceny ryzyka zawodowego

Zespół do oceny ryzyka zawodowego

Ponieważ ocena ryzyka zawodo-

wego to wymagające dużej wiedzy

i doświadczenia zadanie, nie można

jej powierzyć przypadkowej osobie.

Najbezpieczniejszym rozwiązaniem

jest stworzenie w firmie zespołu do

oceny ryzyka zawodowego. Jak go po-

wołać i kto miałby wchodzić w jego

skład, przeczytasz poniżej.

Kwalifikacje powołanych osób

Często konieczne jest, aby osoby

wchodzące w skład zespołu do oceny

ryzyka zawodowego posiadały wiedzę

z różnych specjalności. W takich przy-

padkach należy osoby takie powoły-

wać do zespołu okresowo lub w celu

udzielenia przez nie konsultacji. 

KROK 1

Określenie charakterystyki

stabowiska pracy/wykonywanej pracy

Analiza

ryzyka

KROK 2

Identyfikacja zagrożeń

KROK 3

Szacowanie ryzyka

Zespół do oceny ryzyka zawodo-

wego w firmie powołuje pracodawca

w trybie przyjętym w danym zakła-

dzie pracy. Wskazane jest, aby zespół

ten składał się z:

1) pracodawcy lub jego przedstawiciela,

2) pracowników wyznaczonych przez

pracodawcę (w tym osób kierują-

cych pracownikami),

3) ekspertów zewnętrznych (jeżeli

zachodzi taka potrzeba).

Ocena

ryzyka

KROK 4

Warościowanie ryzyka

Zarządzanie

ryzykiem

zawodowym

Czy wymagane są działania

ograniczające lub eliminujące ryzyko?

NIE

Okresowa

ocena ryzyka

TAK

KROK 5

Wybór działań ograniczających

lub eliminujących ryzyko

Realizacja działań ograniczających

lub eliminujących ryzyko

Ograniczanie

lub eliminowanie

ryzyka

Uwaga!

1. Poza wiedzą z zakresu dokony-

wania oceny ryzyka zawodowego

od pracodawcy nie są wymagane

żadne dodatkowe kwalifikacje,

w sensie dodatkowych upraw-

nień do oceny ryzyka.

2. Przedstawicielem pracodawcy

może być każda osoba, w tym

również specjalista ds. bhp, gdyż

przepisy tego nie zabraniają, a ze

względu na ogólną wiedzę w za-

kresie ochrony pracy pracownika

służby bhp jest to nawet wskazane.

Algorytm oceny ryzyka zawodowego

Informowanie o ryzyku

zawodowym

Po wykonaniu oceny ryzyka zawo-

dowego pracodawca ma obowiązek

poinformować pracowników o usta-

lonym poziomie ryzyka, jego skutkach

i przyjętych środkach obniżenia tego

ryzyka.

y wierać:

− dane o występujących zagroże-

niach i ich źródłach,

− charakterystyki zagrożeń,

− skutki ryzyka,

− skalę ryzyka,

− zasady ochrony przed zagroże-

niami,

− sposoby i środki obniżenia ry-

zyka.

informacja o ryzyku powinna za-

Pracownicy nadzoru

– kierownicy i majstrowie

Szczegółową wiedzę dotyczącą np.

zagrożeń związanych z maszynami lub

technologią na konkretnych odcinkach

organizacji pracy posiadają pracowni-

cy nadzoru – kierownicy i majstrowie.

Z tego powodu powinni oni wchodzić

okresowo w skład zespołu do oceny

ryzyka zawodowego w wydziałach ich

dotyczących. Ponadto wiedzę o zagro-

żeniach, a bardzo często postępowaniu

realizowanym w praktyce, mają społeczni

inspektorzy pracy i inni pracownicy inte-

resujący się ochroną pracy, np. specjaliści

organizacji, normowania, ds. jakości itp.

Sposób przekazywania odpowied-

nich informacji związanych z oceną

ryzyka powinien być ustalony przez

pracodawcę. Informując o ryzyku

zawodowym, należy pamiętać, że:

informowanie jest obowiązkiem

y pracodawcy,

poinformować należy wszystkich

Podstawa prawna

1. Art. 226 pkt 2 Kodeksu pracy.

2. § 39c rozp orządzeni a MPiPS

z 26 września 1997 r. w sprawie ogól-

nych przepisów bezpieczeństwa i hi-

gieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169,

poz. 1650 z późn. zm.). 

y zatrudnionych,

pracownicy powinni potwierdzić

y fakt poinformowania ich o ryzyku

zawodowym (np. na piśmie),

SPECJALISTA ds. BHP

Numer Specjalny 5 yy 3

Metody oceny ryzyka zawodowego

Metoda matrycy ryzyka dla niemierzalnych

czynników środowiska pracy

Metod oceny ryzyka jest wiele. Jej

wybór należy do osób ją przeprowa-

dzających. Poniżej przedstawimy Ci

jedną ze sprawdzonych metod na wy-

konanie prawidłowej oceny ryzyka

zawodowego.

Szacowanie ciężkości następstw – metoda matrycy ryzyka dla niemierzalnych

czynników środowiska pracy wg Polskiej Normy PN-N-18002:2000

Następstwa

Charakterystyka

O małej

szkodliwości

Urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości

oraz absencji w pracy, na przykład czasowe pogorszenie stanu

zdrowia, takie jak:

niewielkie stłuczenia i zranienia,

y podrażnienie oczu,

Przedstawiona w Polskiej Normie

PN-N-18002: 2000 System zarządza-

nia bezpieczeństwem i higieną pracy

– Ogólne wytyczne do oceny ryzyka za-

wodowego metoda matrycy ryzyka dla

niemierzalnych czynników środowi-

ska pracy jest metodą 2-parametrową,

w której parametrami ryzyka są:

1) możliwe spowodowane zdarzeniem

ciężkości następstw (skutki),

2) prawdopodobieństwo, z jakim

następstwa te (skutki) mogą wy-

stąpić.

y objawy niewielkiego zatrucia,

y bóle głowy

O średniej

dolegliwości

Urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub

nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami

absencji, na przykład:

zranienia,

y oparzenia drugiego stopnia na niewielkiej powierzchni ciała,

y alergie skórne,

y nieskomplikowane złamania,

y zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np.

y zapalenie ścięgna)

O dużej

szkodliwości

Urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości

oraz (lub) nawet śmierć, na przykład:

oparzenia trzeciego stopnia,

Szacowanie parametrów ryzyka

W metodzie tej szacowanie ryzyka

to określenie:

ciężkości następstw (skutków),

y oparzenia drugiego stopnia o dużej powierzchni ciała,

y amputacje,

y skomplikowane złamania z następową dysfunkcją,

y prawdopodobieństwa następstw,

y choroby nowotworowe,

y z jakim mogą one wystąpić.

y toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu

y nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne,

zespół wibracyjny,

y zawodowe uszkodzenia słuchu,

Szacowanie ciężkości i prawdopo-

dobieństw następstw może odbywać

się w skali 3- lub 5-stopniowej dla

każdego zidentyfikowanego zagro-

żenia.

y astma,

y zaćma

Wartościowanie ryzyka w skali 3-stopniowej – metoda matrycy ryzyka dla nie-

mierzalnych czynników środowiska pracy wg Polskiej Normy PN-N-18002:2000

Wartościowanie ryzyka

Wartościowanie ryzyka możesz

w tym przypadku przeprowadzić

przez odczytanie jego wartości z ma-

trycy w skali 3- lub 5-stopniowej. 

Ciężkość następstw

Prawdopodobieństwo

Mała

Średnia

Duża

Mało prawdopodobne

Małe – 1

Średnie – 2

Prawdopodobne

Małe – 1

Średnie – 2

Duże – 4

Wysoce prawdopodobne

Średnie – 2

Duże – 3

Z achęcam Cię do odwiedzenia

naszej strony internetowej

Wartościowanie ryzyka w skali 5-stopniowej – metoda matrycy ryzyka dla nie-

mierzalnych czynników środowiska pracy wg Polskiej Normy PN-N-18002:2000

www.specjalistadsbhp.pl

Możesz korzystać w nim m.in. z nie-

zwykle praktycznego elektronicznego

Spisu treści!

Dzięki niemu łatwo i szybko odnaj-

dziesz każde zagadnienie omówione

na łamach naszego miesięcznika.

Ciężkość następstw

Prawdopodobieństwo

Mała

Średnia

Duża

Mało prawdopodobne

Bardzo małe – 1 Małe – 2

Średnie – 3

Prawdopodobne

Małe – 2

Średnie – 3

Duże – 4

Wysoce prawdopodobne

Średnie – 3

Duże – 4

Bardzo duże – 5

4 yy Numer Specjalny 5

www.specjalistadsbhp.pl

Metody oceny ryzyka zawodowego

Metoda oceny ryzyka dla mierzalnych czynników

środowiska pracy

Jeżeli chcesz wykonać ocenę ryzyka

zawodowego na stanowisku pracy,

na którym w ystępują zagrożenia

mierzalnymi czynnikami szkodliwy-

mi, uciążliwymi lub niebezpiecznymi,

najkorzystniej jest zastosować me-

todę oceny ryzyka dla tych właśnie

czynników.

y darki z 20 kwietnia 2005 r. w spra-

wie badań i pomiarów czynników

szkodliwych dla zdrowia w środo-

wisku pracy (Dz.U. nr 73, poz. 645

z późn. zm.).

ściowane według omawianej metody

ryzyko zawodowe można zmniejszyć

o jeden poziom (np. z dużego na

średnie). Warunkiem tego jest pra-

widłowe dobranie środków ochrony

indywidualnej i egzekwowanie ich

stosowania.

Zwiększenie poziomu ryzyka

Przy wartościowaniu ryzyka za-

wodowego dla grup pracowników

podlegających szczególnej ochronie

(kobiet w ciąży, młodocianych) war-

tościowane ryzyko zawodowe trzeba

podwyższyć o jeden poziom (np. ze

średniego na duże).

W metodzie wg Polskiej Normy

PN-N-18002:2000 System zarządza-

nia bezpieczeństwem i higieną pracy

– Ogólne wytyczne do oceny ryzyka

zawodowego szacowanie ryzyka na-

stępuje na podstawie zmierzonych

wartości wspomnianych czynników

środowiska pracy występujących na

danym stanowisku pracy.

Wartościowanie ryzyka

W metodzie oceny ryzyka dla

mierzalnych czynników środowi-

ska pracy podstawowym kryterium

wartościowania ryzyka zawodowego

są wymagania przepisów wspomnia-

nych rozporządzeń. Wartościowanie

ryzyka zawodowego polega tu na

oszacowaniu zmierzonej w środo-

wisku pracy wielkości charaktery-

zującej narażenie i porównaniu jej

z wartościami dopuszczalnymi (np.

określonymi w przepisach).



Więcej o metodach

oceny ryzyka zawodowego prze-

czytasz na stronie internetowej

www.specjalistadsbhp.pl

Uwaga! Przeprowadzona za po-

mocą metody oceny ryzyka dla

mierzalnych czynników środo-

wiska pracy wg Polskiej Normy

PN-N-18002:2000 ocena ryzyka

zawodowego jest ilościowa, a okre-

ślona w niej wartość nie podlega

żadnej dyskusji!

Wartościowanie ryzyka – metoda oceny ryzyka dla mierzalnych czynników

środowiska pracy wg Polskiej Normy PN-N-18002:2000

Wielkość charakteryzująca narażenie

Wartość ryzyka

Czynniki mierzalne

Wśród czynników występujących

w środowisku pracy możesz rozróż-

nić takie, których oddziaływanie na

pracownika można określać wielko-

ściami mierzalnymi, na przykład:

hałas (charakteryzowany swoim

P > P max

Duże

P max ≥ P ≥ 0,5 P max

Średnie

P < 0,5 P max

Małe

y natężeniem),

zapylenie (charakteryzowane swo-

P max – wartość dopuszczalnej wielkości charakteryzującej narażenie, ustalona

na podstawie odpowiednich przepisów i Polskich Norm lub – jeżeli przepisy

takie oraz Polskie Normy nie istnieją – innych wymagań, wytycznych, opinii

ekspertów itp. (np. najwyższe dopuszczalne stężenie – NDS, najwyższe

dopuszczalne natężenie – NDN).

y im stężeniem).

W związku z tym, iż działanie

czynników środowiska pracy na

organizm pracownika określane

jest przez ich dopuszczalne stężenia

i natężenia oraz stężenia i natęże-

nia chwilowe, jak również pułapo-

we, analiza wartościowania ryzyka

powinna uwzględniać wszystkie te

wielkości.

Ocenę ryzyka zawodowego dla

czynników mierzalnych można prze-

prowadzać ilościowo, na podstawie

wyników pomiarów czynników śro-

dowiska pracy i dopuszczalnych ich

wartości określonych w:

rozporządzeniu Ministra Pracy i

Zamów

gotowe

INSTRUKCJE

BHP

Zmniejszenie poziomu ryzyka

Przy zastosowaniu w firmie środ-

ków ochrony indywidualnej, warto-

Wejdź na stronę

www.instrukcje bhp.pl

SPECJALISTA ds. BHP

Numer Specjalny 5 yy 5

wia w środowisku pracy (Dz.U.

nr 217, poz. 1833 z późn. zm.),

rozporządzeniu Ministra Gospo-

y Polityki Społecznej z 29 listopa-

da 2002 r. w sprawie najwyższych

dopuszczalnych stężeń i natężeń

czynników szkodliwych dla zdro-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: