Legislacja wykład z dnia 26.02.2006r. i dalej
Komunikatywne a zarazem precyzyjne formułowanie tekstów prawnych jest warunkiem należytego porozumienia się prawodawcy z adresatami stanowionych przez niego norm. Dzięki komunikatywności aktu normatywnego łagodzi się także drastyczne, zwłaszcza wobec współczesnego zalewu aktów prawnych, następstwa przyjmowania zasady ignora iuris nocet .
Starannie zredagowany tekst prawny pozwala ponadto podmiotom stosującym prawo skoncentrować wysiłek na stronie merytorycznej
podejmowania decyzji, eliminuje bowiem w jakimś stopniu trudności, które trzeba by pokonywać już w fazie interpretacji tego tekstu. Staranne opracowane teksty bardziej wiążą interpretatora, zapewniając w większym stopniu jednolitość interpretacji, a w konsekwencji także większą jednolitość stosowania prawa.
Przedmiotem wykładów będą zagadnienia związane z redagowaniem wypowiedzi języka tekstów prawnych. Interesować nas będzie język, w którym faktycznie prawodawca formułuje teksty prawne.
Tekst prawny składa się z przepisów, a więc poszczególnych zdań (a czasem ich zespołów) wyraźnie oddzielonych od innych i opatrzonych własnymi idnywidualizującymi nazwami, zawierającymi elementy słowne i cyfrowe (np. artykuł lub paragraf czy cyfrowe np. ustęp).
Jednostkę redakcyjną tekstu prawnego, będącą zdaniem w sensie gramatycznym, zazwyczaj wyróżnioną graficznie przez opatrzenie jej nazwą indywidualizującą nazywamy przepisem prawnym.
Ze względu na sposób określenia języka tekstów prawnych bezpośrednie poszukiwanie czy identyfikowanie jego cech charakterystycznych sprowadza się do rozpoznania cech poszczególnych wypowiedzi tego języka, zarówno wypowiedzi prostych (wyrazów) i wypowiedzi złożonych (wyrażeń). Tekst prawny nie jest pisany w jakimś języku uniwersalnym lecz w jakimś określonym języku etnicznym. Język tekstów prawnych przejawia cechy języka etnicznego, bo w większości wykorzystuje słownictwo języka etnicznego oraz wypowiedzi złożone języka tekstów prawnych budowane wedle zasad składniowych właściwych językowi etnicznemu.
Różnice między językiem tekstów prawnych a językiem etnicznym dotyczą słownictwa i tak:
1. w języku tekstów prawnych występują zwroty nieznane powszechnemu, klasycznemu językowi etnicznemu (np. pozew, powództwo)
2. w języku tekstów prawnych występują prawdziwe terminy zaczerpnięte z języka etnicznego, ale w innym znaczeniu niż to, które jest im nadawane w języku etnicznym:
- może to być znaczenie radykalnie odmienne od znaczenia w języku etnicznym (np. słowo „ryba”, które na użytek określonego aktu prawnego odnosi się także do raków),
- może to być znaczenie szersze lub węższe niż to, które dany wyraz ma w języku etnicznym (np. sprzedaż, opiekun, wywóz, bliski)
3. w języku tekstów prawnych występują wprawdzie wyrazy należące do języka
etnicznego, ale znaczenie im nadawane jest znacznie bardziej precyzyjne niż w języku
etnicznym bądź też dany wyraz w języku tekstu prawnego jest jednoznaczny, podczas
gdy w języku etnicznym występuje w kilku znaczeniach.
Znaczenie zwrotów złożonych nie dotyczą samego sposobu posługiwania się zasadami budowy sensownych wyrażeń złożonych. Wyrażenia języka tekstów prawnych budowane są wedle tych samych zasad składni, co wyrażenia powszechnego języka etnicznego. Poprawność składniowa w obu językach jest takim samym warunkiem sensowności zwrotów złożonych i przesądza, że dane wyrażenie należy do danego języka.
Nie oznacza to jednak, że sens takich samych wyrażeń będzie w obu językach jednakowy. I tak np. „Minister, wobec którego Sejm uchwalił wotum nieufności, składa dymisję , a Prezydent ją przyjmuje”. Na gruncie powszechnego języka etnicznego byłby opisem zachowania się ministra i Prezydenta a na gruncie języka tekstów prawnych ma charakter normatywny i znaczy co najmniej tyle że „ministrowi, wobec którego sejm uchwalił wotum nieufności, nakazane jest złożenie dymisji a Prezydentowi, w takiej sytuacji, nakazane jest przyjęcie dymisji ministra”.
Koniecznym jest rozróżnienie „przepisów prawnych” i „norm prawnych” (jako szczególnych norm postępowania).
Norma prawna to szczególna norma postępowania (wypowiedź, która określonym podmiotom jako jej adresatom nakazuje albo zakazuje, aby w określonych okolicznościach postąpiły albo postępowały w określony sposób czyli: określenie adresata-określenie okoliczności-nakaz lub zakaz zachowania się.), która została ustanowiona albo uznana przez upoważniony organ państwa.
Norma prawna ma określoną budowę:
Hipoteza-część normy, która określa adresata oraz okoliczności w jakich wyznacza mu się obowiązek określonego postępowania przez dyspozycję - część, która wyznacza nakaz albo zakaz postępowania a przez sankcję – element normy wskazujący, jakie konsekwencje nastąpią, gdy adresat normy ją przekroczy, a więc zachowa się niezgodnie z tą normą. Te konsekwencje, będące dolegliwością dla adresata normy, nazywa się sankcją za jej niezrealizowanie (np. pozbawienie wolności, grzywna).
Czyli z wykładów norma prawna to:
Norma prawna, która nakazuje organowi państwa (np.sądowi) dokonanie czynności konwencjonalnej – warunkuje zastosowanie innych norm tj. nakazuje przeprowadzenie postępowania – jest normą sankcjonującą tzn. co się ma stać, kiedy łamie się normę sankcjonowaną, która nakazuje określone zachowanie.
Norma prawna, która – warunkuje zrealizowanie, zastosowanie innych norm,
Norma prawna, która nakazuje dokonanie określonych czynności realnych (określone zachowanie). Dokonanie czynności konwencjonalnej (normy kompetencyjnej, czyli takiej normy postępowania, która pewnym podmiotom (A) jako jej adresatom nakazuje pewne zachowanie się (C) w okolicznościach, gdy jakiś określony podmiot (B) dokona jakieś czynności konwencjonalnej (K)), czyli nałożenie na kogoś obowiązków. Akt prawotwórczy jest czynnością konwencjonalną. Norma kompetencyjna adresowana jest do tego, kogo ta czynność ma dotyczyć.
Co zrobić aby język prawny był czytelny.
Grupujemy jednostki, graficznie wyróżnione przepisy, poszczególne jednostki redakcyjne
Rozczłonkowanie elementów norm w tekście prawnym:
syntaktyczne lub treściowe
Syntaktyczne – w jakimś jednym przepisie (zrębowym) zawarty został co najmniej nakaz(zakaz) jakiegoś zachowania się a inne elementy norm (określenie adresata lub określenie okoliczności) umieszcza się w innych przepisach tego samego aktu (np. w jego części ogólnej) lub w przepisach innych aktów prawnych, czyli różne elementy rozsiane są po różnych przepisach.
Treściowe – w tekście prawnym wprowadza się przepisy modyfikujące treść normy wysłowionej jakimś przepisie zrębowym czyli poszczególna treść jest dopasowywana do przepisów zrębowych.
Formy prawne działania administracji.
Indywidualny akt administracyjny jako forma działania administracji.
Sposoby działania administracji są uregulowane prawem (utrwalane prawem cechy) do załatwiania spraw rodzajowych, do wielokrotnego powielenia.
Czynności prawne i czynności faktyczne.
Czynności prawne – wywołują określone skutki prawne i są podejmowane w celu wywołania bezpośredniego (zamierzonego) celu, skutku prawnego.
Akty prawne to sposoby działań administracji (mające uzasadnienie prawne) uregulowane prawem, utrwalone cechy i nadawać się mogą do załatwienia spraw podobnych.
Występują czynności prawne dokonywane w sferze zewnętrznej działania administracji oraz w sferze wewnętrznej działania administracji.
W sferze zewnętrznej administracja realizuje:
działania o charakterze publiczno-prawnym (wywołują bezpośrednie skutki w sferze prawa publicznego) oraz
działania o charakterze prywatno-prawnym (wywołują bezpośrednie skutki w sferze prawa prywatnego).
W sferze zewnętrznej działania o charakterze publiczno-prawnym występuje forma: a/jednostronna: - są to działania o charakterze władczym czyli na mocy obowiązującego prawa
jednemu podmiotowi z racji wykonywanych zadań przyznano możliwość
podpierania się autorytetem państwa. Władczość jednostronna to np. decyzja
administracyjna
- podmiot może jednostronnie kształtować sytuację prawną
- domniemanie prawidłowości działań występuje w jeżeli podjęto działanie
władcze ze strony organu publiczno-prawnego to jest ono prawidłowe, do
czasu stwierdzenia jego nieważności czyli wyeliminowania z obrotu
prawnego
- możliwość zastosowania środków przymusu. Istnieją sytuacje, gdzie
przymusu się nie stosuje np. przyznanie prawa podmiotowości
nie musi z niego skorzystać, brak norm sankcjonujących
- potencjalna możliwość stosowania przymusu poprzez udzielenie uprawnień
(nie ma potrzeby zastosowania przymusu)
Przykłady działań o charakterze publiczo-prawnym w sferze zewnętrznej formie jednostronnej: władcze forma aktu generalnego, akt indywidualny.
Akt generalny to taki, który ma dwie cechy:
- skierowany jest do generalnie określonego adresata, jest abstrakcyjny
dot. określonych zachowań w sytuacjach mogących występować wielokrotnie.
Akt generalny - adresat wskazany jest poprzez jakąś cechę – klasa pustospełniona, jeżeli będzie posiadał tę cechę, którą ustawodawca przewidział to jest on tym adresatem bo w chwili wydania aktu nie ma jeszcze adresata , w przyszłości jeżeli będzie te cechy posiadał to będzie adresatem.
Rodzaje aktów generalnych:
- akty prawa powszechnie obowiązującego, obowiązują na obszarze całego kraju
- akty prawa miejscowego, wewnętrznie obowiązujące oraz tych, którzy są podporządkowani
ww. skuteczne wobec wszystkich.
Akt indywidualny to taki gdzie adresat wskazany jest indywidualnie
- sytuacje w jakich ma się zachować są skonkretyzowane, wskazujemy na konkretny podmiot, na adresata, nie ma wątpliwości kto jest tym adresatem – musi istnieć adresat – jeżeli w momencie wydania aktu adresata nie ma to akt jest nieważny.
Rodzaje aktów indywidualnych:
- decyzje administracyjne (kpa)
- postanowienia (kpa i np.ordynacja wyborcza), rodzaj aktu administracyjnego (egzekucyjne, zabezpieczające)
- akty nadzoru to także indywidualne akty administracyjne stosowane do rozstrzygnięć innych organów np. wstrzymanie wykonania uchwały, wojewoda może nakazać wprowadzenie zmian, może wydać zarządzenie zastępcze, wojewoda może stwierdzić nieważność kiedy rozstrzygnięcie narusza prawo
- opinia (106 kpa) zajęcie stanowiska przez inny organ tzn. działanie organu zależy od zajęcia stanowiska innego organu (informacje). Organ rozstrzyga poprzez decyzję ale dopiero po otrzymaniu opinii, jest to współdziałanie.
Akt generalny o charakterze indywidualnym – dotyczy konkretnego działania jednego podmiotu.
b/dwustronna: - zawarcie związku komunalnego gmina-gmina lub wiele gmin, podstawową formą jest umowa np. spółki, stowarzyszenie.
Występuje dwie lub więcej stron-wielostronne (niewładcze) np:
porozumienie – zgodne oświadczenie podmiotów prawa publicznego; przekazanie zadań (kompetencji) z upoważnienia innego organu i przekazanie środków w celu wykonywania tych zadań. Przekazanie kompetencji musi zawierać jakie zadania i środki przekazuje.
związki komunalne – samorząd gminy przewiduje utworzenie związku komunalnego, przekazania zadań publicznych innemu podmiotowi (tutaj tworzy się nowy podmiot prawa publicznego, nabywa osobowość prawną, wykonuje zadania we własnym imieniu).
umowa prawa publicznego- podmiot prawa publicznego przekazuje swoje umocowanie podmiotowi prawa prywatnego (obowiązki z zakresu oświaty, służby zdrowia).
W sferze zewnętrznej działania o charakterze prywatno-prawnym występuje też forma:
a/jednostronna: - nie mają przymiotu władczości
- nie mają możliwości zastosowania przymusu, podmiot zwraca się do organu
uprawnionego.
Przykłady działania w sferze jednostronnej to np.:
sporządzenie testamentu,
jedna ze stron może kształtować treść stosunku prawnego oświadczenie woli (rozwiązanie umowy najmu)
umowa prawa publicznego – podmiot prawa publicznego przekazuje zadania podmiotowi prawa prywatnego
b/dwustronne (wielostronne): np. umowa – zgodne oświadczenie woli stron celem zawarcia jakiegoś kontraktu, musi dojść do consensusu.
W sferze wewnętrznej administracji – formy działania to:
Akt generalny –dotyczą tylko i wyłącznie podmiotów organizacyjnie podporządkowanych i w zakresie jak to podporządkowanie istnieje, są to zależności organizacyjno-prawne np. organ założycielski. Kierownik urzędu - w ramach stosunku służbowego – członkowie tego urzędu.
Akt indywidualny – tzw. polecenie służbowe (skierowane do konkretnej osoby), określone działanie przekazane lub możliwość wydania rozkazu (policja, wojsko) nie tylko ze względu na formę ale też treść. Jest to dalece posunięta zależność.
Akt zakładowy – akt władztwa zakładowego są to akty szczególnego rodzaju w stosunku do użytkowników zakładu.
Zależności organizacyjne - użytkownik zakładu (destynotariusz) – powstają akty o charakterze generalnym, akty indywidualne.
Akty policji zakładowej ( nie tylko destynotariusz musi się podporządkować lecz także osoby, które na terenie zakładu się znajdują np. szpitale).
Czynności faktyczne
Odbywają się też w sferze zewnętrznej i wewnętrznej.
Mogą różnić się procedurą, w zależności gdzie są wykonywane.
Podejmowane są w celu wywołania skutku o charakterze faktycznym ale skutkiem ubocznym może być jednocześnie wywołanie skutku prawnego. Nie wyrażają rozstrzygnięcia prawnego (co do zagadnienia prawnego), bo przepisy prawa nie przewidują wydania tego typu czynności.
W sferze zewnętrznej czynności odbywają się:
- pomiędzy podmiotami administracji publicznej a innymi podmiotami publicznymi
- administracja występuje do obywatela.
Np. Wezwanie (kpa) – do stawienia się w urzędzie. Musi zawierać kogo dotyczy, gdzie i w jakiej sprawie czy charakterze.
Sporządzenie protokołu (w sferze zewnętrznej i wewnętrznej w zależności gdzie jest sporządzony), czynności kontrolne – musi określać jakiej czynności dotyczy, kto sporządza, co ustalono, przebieg np. kontroli.
Zatrzymanie samochodu przez policjanta, komornik przeprowadza czynności egzekucyjne, dokonanie obdukcji osoby – czynności materialno-techniczne.
W sferze wewnętrznej.
- występują dwa podmioty administracji publicznej
- pomiędzy strukturami powiązanymi organizacyjnie
- układ wzajemnych zależności.
Źródła prawa powszechnie obowiązującego.
Zamknięty system źródeł prawa:
Konstytucja
Ustawy
Ratyfikowane umowy międzynarodowe
Rozporządzenia.
Akty prawa miejscowego (lokalnego), obowiązujące na części terytorium państwa, na obszarze działania organów terenowych, które je ustanowiły – mogą stanowić źródło prawa powszechnie obowiązującego.
Akty prawa miejscowego mogą być wydawane przez:
gminę, powiat, województwo – akty te mogą się sporadycznie krzyżować. Nie ma nadrzędności (kto ma wydać akt lub kto pierwszy powinien poinformować, że taki akt wydaje).
Województwo to adm. rządowa i adm. samorządowa.
Adm. rządowa – wojewoda + nadzór nad działalnością prawotwórczą gminy i powiatu oraz kompetencja koordynacji działalności administracji zespolonej + specjalnej.
Adm. samorządowa – rada gminy ma również kompetencje tworzenia prawa miejscowego.
Gminne akty prawa miejscowego.
Reguluje ustawa o samorządzie gminnym.
rozdz. 4 – prawo miejscowe stanowione przez radę gminy.
Art. 40 - wykonawcze – na podstawie kompetencji blankietowej dotyczy wewnętrznego ustroju gminy (statutu), organizacji urzędów gminnych, sposoby zarządzania. Są to akty powszechnie i wewnętrznie obowiązujące.
Porządkowe – mają charakter przepisów prawa powszechnie obowiązującego, mogą mieć charakter wyjątkowy w sytuacji stanu zagrożenia dóbr;
musi zatem wystąpić:
- luka w prawie (wydanie ich nie jest zastrzeżone dla materii ustawowej)
- zagrożenie pewnych dóbr, życia, zdrowia, zapewnienie porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego – zagrożenie to nie musi być bezpośrednie ale realne.
Z wprowadzeniem tych przepisów nie należy czekać aż zagrożenie będzie bezpośrednie ale jeszcze potencjalne. Przepisy porządkowe mogą wprowadzić nakazy lub zakazy określonego zachowania, ich przekroczenie jest zagrożone karą grzywny i postępowaniem o wykroczenie. Może je wydawać rada gminy oraz w nagłych przypadkach organy wykonawcze tj. wójt, burmistrz, prezydent miasta. Należy je jednak przedłożyć radzie gminy na najbliższym posiedzeniu celem zatwierdzenia, która może zatwierdzić albo odmówić zatwierdzenia z mocą wsteczną.
Jeśli wójt nie przedłoży na najbliższej sesji zarządzenia do zatwierdzenia radzie gminy – tracą moc obowiązującą z ostatnim dniem sesji rady.
W odniesieniu do tych przepisów istnieje obowiązek komunikowania przez obwieszczenia lub środki masowego przekazu (te dwa elementy można łączyć). Możliwe jest przyjęcie zwyczajowej formy obwieszczenia. Wchodzą w życie w ciągu 3 dni od daty obwieszczenia. Można zaznaczyć, że wcześniej np. wchodzi w życie z dniem opublikowania (momentem), w akcie trzeba to zawrzeć.
Wszystkie te przepisy w ciągu 7 dni są przekazywane organom nadzoru – wojewodzie.
Akty porządkowe 3 dni.
Opublikowane są także w wojewódzkim Dzienniku Urzędowym.
Powiat – akty prawa miejscowego.
Są stanowione przez powiat – ustawa o samorządzie powiatowym
Tutaj również mogą być stanowione akty prawa miejscowego: wykonawcze, porządkowe.
Wykonawcze – na mocy szczegółowego umocowania ustawowego oraz statutu, zarządzanie mieniem powiatu, zakres korzystania z urządzeń użyteczności publicznej. Są to akty na mocy ustawy lub innych aktów szczegółowych.
Porządkowe – przesłanki do wydawania przepisów porządkowych: zagrożenie życia, zagrożenie zdrowia, zagrożenie ochrony środowiska naturalnego, dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.
Akty te wydaje rada powiatu, w szczególnych sytuacjach zarząd powiatu.
Publikacja w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Wchodzą w życie po 3 dniach, może być wcześniej, ale nie wcześniej niż opublikowane, musi być zawarte w akcie.
Przedłożone do zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu radzie powiatu - tak jak przy gminach. W przypadku nie przestrzegania przepisów; kara grzywny lub postępowanie o wykroczenie.
Wojewoda.
Na szczeblu województwa przepisy porządkowe wydaje wyłącznie wojewoda (adm.rządowa).
Wojewoda wydaje akty prawa miejscowego: wykonawcze, porządkowe.
Wykonawcze – na mocy szczególnych upoważnień lub na mocy ustawy. Kryterium terytorialne – na terenie całego kraju, województwa lub jego części.
Publikacja w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Vacatio legis 14 dni chyba, że wcześniej zaznaczone.
Porządkowe – przesłanki do wydania: stan zagrożenia określonych dóbr (życie, zdrowie jednostki, mienie publiczne, porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego).
Luka w prawie nie może być uregulowana.
Sejmik wojewódzki.
Wyłącznie akty wykonawcze. Kryteria jak dla rozporządzeń, publikowane w wojewódzkim Dz. Urzędowym.
Co w sytuacji, gdy dana sprawa uregulowana jest jednocześnie na szczeblu powiatu, gminy i województwa. Zasada „kto pierwszy ten lepszy”.
...
ulcik99