Zesp� Nadpobudliwo�ci Psychoruchowej (ADHD) Zesp� Nadpobudliwo�ci Psychoruchowej jest najcz�ciej wyst�puj�cym zaburzeniem psychicznym okresu dzieci�stwa. Choroba objawia si� zaburzeniami koncentracji, nadmiern� impulsywno�ci� i nadruchliwo�ci�. Cz�sto�� jej wyst�powania na �wiecie wynosi od 3% do 5 %. U 60% pacjent�w objawy utrzymuj� si� te� w okresie doros�o�ci (z regu�y wyst�puje u nich tylko cz�� objaw�w). Niestety w Polsce tylko oko�o 20% pacjent�w obj�tych jest specjalistycznym leczeniem. Dzieje si� tak z powodu niskiej �wiadomo�ci choroby, problem�w z diagnostyk� i brakiem dost�pu do leczenia i specjalist�w. W obliczu braku tolerancji i zrozumienia przez nauczycieli, b��dnego diagnozowania i bezradno�ci rodzic�w, �ycie dzieci z ADHD cz�sto staje si� bardzo ci�kie. Sytuacj� pogarsza jeszcze fakt, �e choroba powoduje dodatkowe powik�ania w postaci niskiej samooceny, depresji, k�opot�w szkolnych. Nieleczone lub zaniedbane ADHD prowadzi do odleg�ych konsekwencji spo�ecznych i ekonomicznych. Ludzie z ADHD nie radz� sobie w doros�ym �yciu, cz�sto popadaj� w konflikt z prawem, s� bardziej podatni na uzale�nienia, uzyskuj� gorsze wykszta�cenie, cz�sto powoduj� wypadki drogowe, nierzadko s� bezrobotni i skazani na opiek� rodziny lub pa�stwa. Aby unikn�� negatywnych skutk�w spo�eczno-ekonomicznych ADHD, obci��aj�cych ca�e spo�ecze�stwo, nale�y podejmowa� odpowiednie �rodki zapobiegawcze ju� w okresie dzieci�stwa. ADHD powinno leczy� si� kompleksowo przy wykorzystaniu psychoterapii, oddzia�ywania psychospo�ecznego i farmakoterapii. Terapia jest bardzo trudna i trwa zazwyczaj wiele lat - anga�uje lekarza, rodzin� oraz szko�� dziecka. Daje jednak szans� � szans� na normalne �ycie. Definicja Zesp� nadruchliwo�ci psychoruchowej jest zaburzeniem psychicznym okresu dzieci�stwa, prowadz�cym do istotnego upo�ledzenia funkcjonowania oraz zwi�kszaj�cym ryzyko wyst�pienia innych zaburze� psychicznych, takich jak zaburzenia zachowania i nadu�ywanie substancji psychoaktywnych. W polskim pi�miennictwie medycznym, na okre�lenie zespo�u nadpobudliwo�ci psychoruchowej u dzieci, u�ywa si� obecnie dwu nazw: ameryka�skiej - Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD), czyli zesp� nadpobudliwo�ci psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi, oraz europejskiej - Hyperkinetic Disorder, czyli zesp� hiperkinetyczny lub zaburzenia hiperkinetyczne. Etiologia Przyczyny ADHD nie s� do ko�ca znane. Uwa�a si�, �e najwi�ksze znaczenie w jej rozwoju maj� czynniki genetyczne. Badacze m�wi� r�wnie� o zale�no�ci mi�dzy budow� i funkcjonowaniem o�rodkowego uk�adu nerwowego, a wyst�pieniem nadpobudliwo�ci. Wymienia si� tak�e wiele czynnik�w �rodowiskowych, kt�re mog� nasila� objawy ADHD � np. ekspozycja dziecka na szkodliwe czynniki w czasie ci��y jak np. dym papierosowy, czy problemy oko�oporodowe. Obecnie, inaczej ni� jeszcze kilkana�cie lat temu, uwa�a si�, �e ADHD nie jest wynikiem uszkodzenia uk�adu nerwowego, lecz op�nionym dojrzewaniem niekt�rych struktur m�zgu. Za takim wyja�nieniem przemawia zmniejszanie si� nasilenia lub ust�powanie objaw�w wraz z wiekiem u znacznej liczby pacjent�w. Na poziomie biochemicznym, u os�b z ADHD dochodzi prawdopodobnie do os�abienia dzia�ania dwu substancji (dopaminy i noradrenaliny) uczestnicz�cych w przekazywaniu pobudze� w uk�adnie nerwowym. Leki stosowane w farmakoterapii ADHD zwi�kszaj� aktywno�� tych substancji w m�zgu. Objawy Dla ADHD charakterystyczne jest wyst�powanie trzech grup objaw�w: zaburze� koncentracji uwagi, nadmiernej impulsywno�ci i nadruchliwo�ci. Zwykle objawy s� wyra�nie widoczne ju� mi�dzy 5 a 7 rokiem �ycia. Cech� charakterystyczn� ADHD jest wyst�powanie trwa�ych wzorc�w zachowania, utrzymuj�cych si� przynajmniej przez 6 miesi�cy. Objawy mo�na scharakteryzowa� w nast�puj�cy spos�b: zaburzenia koncentracji uwagi (kr�tki czas skupienia si�, brak umiej�tno�ci skupienia na jednej rzeczy, �atwe rozpraszanie pod wp�ywem zewn�trznych bod�c�w, brak umiej�tno�ci d�ugotrwa�ej pracy nad jednym zadaniem, gubienie i zapominanie rzeczy); Spokojna osoba: Pomys� -> STOP -> Decyzja -> Realizacja Osoba z ADHD: Pomys� -> brak zahamowania -> Realizacja Kiedy zdrowi ludzie wpadaj� na jaki� pomys� zastanawiaj� si�, czy warto go realizowa�, a nast�pnie, w zale�no�ci od wyci�gni�tych wniosk�w, wykonuj� go lub nie. U dziecka z ADHD, z powodu k�opot�w z zahamowaniem reakcji proces ten przebiega odmiennie � pojawia si� pomys� i natychmiast jego realizacja. nadmierna impulsywno�� (cz�ste wtr�canie si� do rozmowy, przypadkowe i nieumy�lne niszczenie rzeczy, brak umiej�tno�ci zaplanowania swoich dzia�a� na przysz�o��); nadruchliwo�� (niepok�j w obr�bie miejsca siedzenia � machanie nogami, r�kami, wiercenie si�; nadmierna gadatliwo��, przymus chodzenia) Nasilenie tych objaw�w jest niewsp�mierne do wieku i poziomu rozwoju oraz utrudnia funkcjonowanie dziecka w otoczeniu, w co najmniej dw�ch �rodowiskach (np. szko�a, dom). Konsekwencjami nie leczonego ADHD s� zazwyczaj: wypadki (dzieci z ADHD znacznie cz�ciej ni� ich r�wie�nicy trafiaj� do szpitali z urazem g�owy, cz�ciej maj� te� wypadki rowerowe), uzale�nienia (potencjalni alkoholicy, narkomani), ni�sze wykszta�cenie, konflikty z prawem, wypadki samochodowe. Epidemiologia Zesp� nadpobudliwo�ci psychoruchowej wyst�puje na ca�ym �wiecie i we wszystkich kulturach. Jego cz�sto�� w�r�d dzieci w wieku 7-13 lat jest oceniana na 3-5%, z przewag� wyst�powania u ch�opc�w. Szacuje si�, �e w Polsce rozpowszechnienie zespo�u nadpobudliwo�ci jest podobne jak w innych krajach Europy i �wiata. U 60% pacjent�w objawy utrzymuj� si� te� w okresie doros�o�ci. Niestety, tylko ok. 20% pacjent�w jest obj�tych specjalistycznym leczeniem. Rozpoznanie Rozpoznanie ADHD jest trudne, poniewa� prawie ca�kowicie opiera si� na obserwacji dziecka. Diagnostyka w kierunku ADHD powinna obejmowa�: 1. informacje zebrane od rodzic�w na temat rozwoju dziecka i obecnego jego zachowania, 2. informacje uzyskane od nauczyciela na temat zachowania dziecka w szkole lub w przedszkolu, 3. badanie pediatryczne, 4. badanie neurologiczne i EEG, 5. obserwacj� zachowania dziecka, 6. rozmow� z dzieckiem, 7. ocen� nasilenia problemu nadpobudliwo�ci psychoruchowej i zaburze� koncentracji uwagi oraz zachowa� problemowych przy pomocy skali kwestionariuszy diagnostycznych, 8. ocen� aktywno�ci ruchowej dziecka, 9. badanie psychologiczne, 10. ocen� ilorazu inteligencji. Leczenie W 2004 r. Ameryka�skie Towarzystwo Psychiatryczne oraz Europejskie Towarzystwo Psychiatrii Dzieci i M�odzie�y uzna�y, �e leczenie ADHD powinno obejmowa� kilka metod terapeutycznych, w tym oddzia�ywania psychospo�eczne, psychoterapi� i farmakoterapi�. W Polsce nie ma opublikowanych standard�w leczenia ADHD. W ramach dzia�alno�ci resort�w zdrowia i edukacji przygotowywany jest jednak odpowiedni program. Oddzia�ywania psychospo�eczne Pomoc, jak� uzyskuje dziecko z ADHD powinna by� dostosowana nie tylko do jego potrzeb, ale i do potrzeb rodziny i opiekun�w. Dlatego, jednym z najwa�niejszych element�w leczenia s� nast�puj�ce oddzia�ywania psychospo�eczne: wyja�nianie rodzicom i innym cz�onkom rodziny czym objawia si� ADHD, wyja�nianie istoty zaburzenia dziecku, omawianie z nim zachowa�, nak�anianie do obserwacji swojego zachowania, wyja�nianie istoty zaburzenia nauczycielom, wsp�praca ze szko�� i poradni� psychologiczno-pedagogiczn�. Psychoterapia W chwili obecnej, jedn� z najskuteczniejszych form pomocy dziecku z ADHD i jego rodzinie s� warsztaty. Ucz� one, jak radzi� sobie z objawami zespo�u nadpobudliwo�ci psychoruchowej (np. trudnymi zachowaniami wynikaj�cymi z celowego �amania zasad i niewykonywaniem polece�). Podczas zaj�� rodzice ucz� si� m.in. skutecznego stosowania pochwa�, nagr�d, tzw. system�w �etonowych, zasad, konsekwencji. Zdarza si�, �e u dziecka z ADHD i w rodzinie pojawiaj� si� problemy wykraczaj�ce poza ramy takiego sposobu oddzia�ywania terapeutycznego. W takiej sytuacji mo�na zastosowa�: terapi� rodzin (je�li rodzina ma trudno�ci w funkcjonowaniu jako ca�o��), terapi� indywidualn� lub grupow� dziecka (przeciwdzia�a niskiej samoocenie dziecka, pomaga rozwi�zywa� problemy z r�wie�nikami), trening umiej�tno�ci spo�ecznych lub trening zast�powania agresji. Farmakoterapia Leczenie farmakologiczne zespo�u nadpobudliwo�ci psychoruchowej mo�e pom�c zmniejszy� nasilenie podstawowych objaw�w tego zespo�u. Metoda ta stosowana jest cz�sto w przypadku masywnych zaburze� koncentracji uwagi. Leki stosowane w leczeniu ADHD zwi�kszaj� ilo�� noradrenaliny lub/i dopaminy, czyli substancji, kt�rych poziom w m�zgu dziecka nadpobudliwego jest obni�ony. Poniewa� obni�ona aktywno�� noradrenaliny i dopaminy jest przyczyn� wyst�powania objaw�w nadpobudliwo�ci, leki te �agodz� objawy ADHD. Nie usuwaj� jednak przyczyn nadpobudliwo�ci i dzia�aj� tak d�ugo, jak d�ugo s� podawane. Mo�na tutaj por�wna� podawanie lek�w do noszenia okular�w. U osoby z wad� wzroku okulary u�atwiaj� �ycie pod warunkiem, �e s� za�o�one - gdy le�� na p�ce nie s� pomocne. Warto zauwa�y�, �e badania naukowe wskazuj�, �e d�ugotrwa�e stosowanie lek�w (2 � 3 letnie) opr�cz zmniejszania nasilenia zaburze� koncentracji uwagi, nadruchliwo�ci i impulsywno�ci daje dodatkowe korzy�ci. Leki mog� zapobiec wyst�pieniu wielu niepo��danych nast�pstw nadpobudliwo�ci takich, jak niech�� do szko�y, bardzo s�abe wyniki w nauce, niska samoocena oraz uleganie wypadkom i kontuzjom. Mog� te� pom�c dziecku nadpobudliwemu nadrobi� zaleg�o�ci w nauce i poprawi� relacje z kolegami. W leczeniu zespo�u nadpobudliwo�ci nie nale�y ogranicza� si� do samego podawania lek�w, poniewa� nie s� one w stanie zmieni� wszystkich aspekt�w funkcjonowania dziecka z ADHD. Niemniej d�ugotrwa�a, bezpieczna i skuteczna farmakoterapia przynosi znaczne korzy�ci. Powinno si� j� stosowa� u dzieci, u kt�rych sama korekta metod wychowawczych, a tak�e inne oddzia�...
kuciNEO