Zmiany w organizmie kobiety podczas ciąży
Zmiany ciążowe w narządach płciowych -macica:
Ciężar macicy zwiększa się 20-krotnie i pod koniec ciąży osiąga 1 kg.
Pojemność macicy zwiększa się do kilku, a nawet kilkunastu litrów (w ciąży wielopłodowej).
We wczesnej ciąży kształt macicy na kształt gruszkowaty, w 3-m m-cu - zaś spłaszczonej kuli.
W ostatnim okresie ciąży formuje się strefa przejściowa między trzonem a szyjką macicy - dolny odcinek, którego szerokość w terminie porodu wynosi 6-9 cm.
Zmiany ciążowe w narządach płciowych - szyjka macicy:
Przed ciążą szyjka macicy stanowi ok. 1/3 masy i długości macicy. W czasie ciąży ten stosunek zmienia się znacząco na korzyść trzonu macicy
Pod koniec ciąży długość szyjki macicy wynosi 2-3 cm (długość trzonu macicy dochodzi w tym czasie do 30cm).
W miarę rozwoju ciąży szyjka dojrzewa: staje się rozpulchniona, zmienia swoje położenie, skraca się, udrażnia się jej kanał
Zmiany ciążowe w narządach płciowych - pochwa i srom:
Następuje zmiana środowiska biochemicznego pochwy
Zwiększa się pojemność pochwy, jej rozciągliwość i elastyczność.
Zwiększa się ilość wydzieliny pochwowej oraz zmienia się jej wygląd.
Srom ciężarnej staje się obrzęknięty, i przebarwiony, mogą pojawić się żylaki sromu.
Zmiany ciążowe w narządach płciowych - jajnik:
Zwiększa swoją objętość
Ciałko żółte miesiączkowe zmienia się w żółte ciałko ciążowe, które powiększa się aż do 8 t.c.
Żółte ciałko ciążowe zanika po 12 t.c. Jego hormonalną funkcję przejmuje stopniowo łożysko.
Zmiany ciążowe w gruczołach sutkowych:
Pojawia się uczucie obrzmienia gruczołów sutkowych
Zwiększa się objętości sutków (przyrost masy utkania gruczołowego w I-m trymestrze ciąży)
Na początku II-go trymestru - następuje rozrost komórkowy, przekrwienie sutków, wstępna laktogeneza
W III-m trymestrze - miejscowe wydzielanie młodziwa (siary)
Zmiany ciążowe w obrębie skóry:
W wyniku podwyższonego poziomu estrogenów i progesteronu w osoczu następuje wzmożone wydzielania melanotropiny warunkujące zwiększenie ilości oraz objętości melanocytów
Zwiększa się przebarwienie skóry -
w obrębie brodawek sutkowych,
w okolicach sromu i krocza,
w linii środkowej ciała na skórze brzucha
Skóra zwiększa swą elastyczność
Zmiany naczyniowe - następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych (wskutek podwyższonego stężenia estrogenów)
Rozstępy skórne - pojawiają się w drugiej połowie ciąży na skórze brzucha, sutków, bioder oraz ud (powstają z powodu zmian ilościowych w obrębie włókien kolagenowych)
Zasadnicze zmiany w układzie oddechowym podczas ciąży:
Zmiana toru oddychania z żebrowego na przeponowy
Zwiększona wentylacja (ok. 40%) - zwiększona pojemność płuc i zwiększona wymiana gazowa (na skutek obniżenia progu wrażliwości ośrodka oddechowego i zwiększenia jego czułości na podwyższenie pCO2 - zależne od progesteronu)
Wzrost wentylacji minutowej, zużycia tlenu, wdechowej pojemności płuc, zmniejszenie oporu dróg oddechowych
Nie zmienia się pojemność życiowa i pojemność całkowita płuc
W wyniku tych zmian dochodzi u ciężarnej do łagodnej wyrównawczej zasadowicy oddechowej
Zmiany w układzie krążenia zachodzące podczas ciąży:
Zwiększenie objętości krwi krążącej rozpoczyna się już od 12 t.c. i osiąga swój szczyt ok. 32 t.c., w tym czasie ilość krwi krążącej zwiększa się mniej więcej o 40%.
Objętość wyrzutowa serca zwiększa się do 6 l/min i jest największa ok. 32 t.c.
Częstotliwość uderzeń serca zwiększa się o około 20 uderzeń/min.
Całkowity opór obwodowy zmniejsza się do 32 t.c., po czym następuje jego zwiększenie.
Wzrost kurczliwości mięśnia sercowego i powiększenie lewej komory
Wzrost średniej prędkości skracania włókien mięśnia sercowego
Wzrost pracy serca związany ze spadkiem pojemności życiowej płuc przy jednoczesnym wzroście zapotrzebowania na tlen
Nasilenie procesów metabolicznych i wzrost zapotrzebowania na tlen samego mięśnia sercowego
Powiększająca się macica uciska żyłę główną dolną doprowadzając do wzrosty ciśnienia w układzie żylnym kończyn dolnych i zmniejszając powrót żylny do serca
Mechanizm ten jest największy w pozycji leżącej na plecach, mniejszy w pozycji stojącej i siedzącej, a najmniejszy w pozycji leżącej na lewym boku
Dodatkowe zmiany w układzie krążenia związane z porodem i połogiem
W czasie porodu:
Podczas skurczu macicy do krwioobiegu zostaje wtłoczone 300-500 ml krwi zwiększa to powrót żylny
Wzrost objętości wyrzutowej serca o 10%
Wzrost objętości minutowej serca o 25% w I i 50% w II okresie porodu
Wzrost ciśnienia tętniczego krwi o 10%
Wzrost ciśnienia żylnego i powrotu krwi do prawej komory
Gwałtowny napływ krwi do prawego przedsionka i płuc po urodzeniu się płodu i popłodu wskutek zmniejszenia ucisku macicy na ż.g.d.
W czasie połogu:
Przemieszczenie krwi do naczyń trzewnych po urodzeniu płodu i objawy względnej hypowolemii.
Zwiększenie objętości krwi krążącej wskutek wchłanianie płynu pozakomórkowego
We wczesnym połogu dochodzi do normalizacji rzutu serca głównie przez zwolnienie akcji serca oraz zwiększenie diurezy. Do całkowitej normalizacji w układzie krążenia dochodzi w ciągu 4-6 tygodni po odbytym porodzie
Hyperwolemia:
Rozpoczyna się w 6 tygodniu ciąży, wartość maksymalną osiąga w 24-36 tygodniu ciąży
Związana jest ze wzrostem objętości osocza pod wpływem:
działania układu renina-angiotensyna-aldosteron
zwiększonej aktywności hormonów płciowych
zwiększonej aktywności somatotropiny kosmówkowej
zwiększonej aktywności przedsionkowego hormonu natiuretycznego
zwiększonej aktywności pro
Retencja jonów sodu w ciąży wynosi 500 do 900 mEq co pociąga za sobą zatrzymanie wody w ustroju w ilości 6 do 8 litrów.
Wzrost objętości koreluje z masą płodu, masą łożyska oraz masą ciężarnej
Większy przyrost występuje u wieloródek oraz w ciąży mnogiej
Mniejszy o 10% przyrost erytrocytów w stosunku do objętości osocza powoduje umiarkowaną niedokrwistość kobiet ciężarnych
Obserwuje się:
obniżenie wartości hematokrytu do 33-38% (24-36 t.c.)
obniżenie wartości hemoglobiny do 11-12g/dl (24-36 t.c.)
Zmiany zachodzące pod czas prawidłowej ciąży, mogące sugerować chorobę serca
Objawy podmiotowe:
Duszność, skrócenie oddechu, ortopnoe, które może być przyczyną hyperwentylacji spowodowana hyperprogesteronizmem, niskim poziomem dwutlenku węgla w pęcherzykach płucnych lub uniesieniem przepony
Zmniejszeniem tolerancji wysiłku fizycznego spowodowaną wzrostem masy ciała, zmniejszoną aktywnością fizyczną
Zawroty głowy, omdlenia, zaburzenia widzenia, mroczki spowodowane spadkiem powroty żylnego i spadkiem RR
Bóle w nadbrzuszu lub za mostkiem, wzdęcia, zgaga, spowodowane uniesieniem przepony, żołądka i wątroby przez powiększoną macicę oraz zmniejszenie motoryki przewodu pokarmowego
Zmniejszenie tolerancji wysokich temperatur, otoczenia pocenie się, flush spowodowany wzrostem przepływu krwi przez skórę i wzrostem przemian metabolicznych
Trudności w oddychaniu przez nos wywołane rozszerzeniem naczyń krwionośnych oraz wzrostem przepływu krwi przez błony śluzowe
Kołatania serca spowodowane przez wzrost tętna, nasilenie uderzenia koniuszkowego lub wzrost pobudzenia ektopowego serca
Objawy przedmiotowe:
Rzężenie u podstawy płuc, które są skutkiem atelektazji spowodowanej gorszą wentylacją dolnych płatów płuc w wyniku wysokiego ustawienia przepony
Obrzęki kończyn dolnych spowodowane przez mechaniczny ucisk żyły głównej dolnej, wzrost ciśnienia krwi w układzie żylnym kończyn, retencję sodu i wody
Pobudzenia ektopowe, tachykardia nadkomorowa pojawiające się wskutek obniżenia progu pobudliwości dla pobudzeń dodatkowych i arytmii.
Objawy w badaniach dodatkowych
w EKG:
ulega przemieszczeniu oś elektryczna serca
spotyka się niespecyficzne zmiany w odcinku S-T i załamku T
widoczna jest umiarkowana tachykardia
widoczne są dodatkowe pobudzenia nadkomorowe i komorowe
Zmiany te wywołane są przez wysokie ustawienie przepony, powiększenie objętości prawej komory, zmianą napięcia układu sympatycznego oraz zmianą kolejności repolaryzacji
w echokardiografii:
powiększenie objętości końcoworozkurczowej prawej i lewej komory
wzrost średniej prędkości skracania włókien okrężnych mięśnia sercowego
wzrost frakcji wyrzutowej
krążenie hyperergiczne
Zmiany te wywołane są przez zwiększoną kurczliwość mięśnia sercowego oraz zwiększoną aktywność układu sympatycznego
Zmiany ciążowe w układzie krwiotwórczym:
Powiększenie ogólnej liczby erytrocytów o 15-20%.
Spadek stężenia Hb i obniżenia się wartości Ht (względna niedokrwistość, której przyczyną jest wzrost objętości osocza).
Wzrost liczby leukocytów do 10-15 tys. z „przesunięciem w lewo” wzoru odsetkowego.
Istnieje tendencja do nadkrzepliwości krwi
Zmiana stosunku albumin do globulin
Zmiany ciążowe w układzie immunologicznym:
Obniżenie odpowiedzi komórkowej
Wzrost odpowiedzi humoralnej
Zmiany funkcji cytokin Th1/Th2
Spadek odporności przeciw wirusom i pasożytom wewnątrzkomórkowym
Wzrost tolerancji przeszczepów
Zaostrzenie chorób autoagresyjnych uwarunkowanych Th2 (SLE), remisja chorób uwarunkowanych Th1 (RZS)
Zmiany ciążowe w układzie pokarmowym:
Przesunięcie ku górze i na boki jelit i żołądka poprzez rosnącą macicę
Spowolnienie motoryki błony mięśniowej przewodu pokarmowego > zaburzenia czynności zwieraczy i cofanie się treści żołądka do przełyku
Zwiększone wydzielanie gruczołów ślinowych i spowolnienie ruchów robaczkowych > lepsze trawienie i wchłanianie treści pokarmowej
Jama ustna - częsta skłonność do obrzęku i krwawień z dziąseł
Ograniczona czynność perystaltyczna jelita grubego prowadzi do wystąpienia zaparć
Zwiotczenie ścian pęcherzyka żółciowego i zagęszczenie żółci może prowadzić do powstawania kamieni żółciowych
Wątroba w czasie ciąży wytwarza większą ilość globulin i czynników krzepnięcia
Podwyższone stężenie estrogenów może powodować zastój żółci w przewodach wewnątrzwątrobowych (cholestaza)
Zmiany ciążowe w czynności nerek i dróg moczowych:
Zwiększony przepływ krwi
Zwiększone przesączanie kłębkowe
Zwiększona resorpcja zwrotna sodu i wody
Częstsze oddawanie moczu
Fizjologiczna glukozuria (lecz każda glukozuria w ciąży wymaga diagnostyki)
Poszerzenie kielichów i miedniczek nerkowych oraz moczowodów od 10 t.c., bardziej po stronie prawej (wskutek działania progesteronu oraz ucisku rosnącej macicy)
Przemiana materii w ciąży:
Zasadniczą cechą metabolizmu ciążowego kobiety jest konieczność zapewnienia płodowi podstawowych substratów, niezbędnych do systematycznego wzrostu jego ciała. Zapoczątkowane ciążą zamiany mają charakter zarówno jakościowy jak i ilościowy
Wiele parametrów metabolizmu kobiety ciężarnej znajduje się jednak w granicach, które oceniamy jako typowe dla kobiet poza ciążą.
Ciężar ciała kobiety ciężarnej wzrasta mniej więcej o 15%. Nieprawidłowa krzywa przyrostu ciężaru ciała może być dowodem nieprawidłowego przebiegu ciąży.
Potrzeby energetyczne ciężarnej stopniowo zwiększają się: dzienne zapotrzebowanie kaloryczne pod koniec ciąży jest o ok. 500 kcal większe niż na początku.
Metabolizm kobiety ciężarnej zostaje szybciej przestrojony na zużycie tłuszczów oraz „oszczędzanie” glukozy i aminokwasów w odpowiedzi na stale zwiększające się zapotrzebowania płodowego na te substancje.
Mechanizmy regulujące gospodarkę substancjami odżywczymi u płodu usytuowane są między innymi w łożysku.
Istotne zmiany zachodzą w gospodarce węglowodanowej
Ciąża nieznacznie zmniejsza tolerancja glukozy przez ciężarną.
W czasie trwania ciąży zmianie ulega insulinowrażliwość cięzarnej:
- we wczesnej ciąży - obserwuje się podwyższoną wrażliwość na insulinę oraz zwiększone jej wydzielanie (może być obniżony poziom glukozy we krwi)
- w zaawansowanej ciąży - zwiększa się oporność na insulinę (wskutek działanie jej antagonistów - hormonów łożyskowych-ludzkiej somatomammotropiny kosmówkowej, estrogenów i progesteronu)
Wzrasta ogólne stężenie lipidów - na skutek przesunięcia rezerw lipidowych z tkanki tłuszczowej do krążenia oraz selektywnej kontroli miejsc pobierania trójglicerydów i kwasów tłuszczowych.
Stężenie trójglicerydów w ciąży może wzrastać dwa i więcej razy
Zmiany w narządach wydzielania wewnętrznego:
Przysadka:
rozrasta się część gruczołowa przysadki w wyniku namnożenia się komórek wydzielających prolaktynę.
Wzrasta stężenie prolaktyny we krwi,
Obniża się stężenie gonadotropin FSH i LH we krwi na skutek hamowania wydzielania tych gonadotropin poprzez zwiększony poziom sterydów płciowych wytwarzanych przez łożysko,
Nieco zwiększa się stężenie kortykotropiny (ACTH) i tyreotropiny (TSH)
Gruczoł tarczycowy:
Tarczyca powiększa się (czynnościowa hyperplasia)
Obserwuje się wzmożone wychwytywanie jodu
zwiększenie o 50-100% stężenia jodu związanego z białkiem
zwiększenie o 50-100% stężenia jodu hormonalnego
zwiększenie stężenia globuliny transportującej tyroksynę.
Kora nadnerczy:
Cechy przerostu kory nadnerczy
Wzmożone wydzielania kortyzolu
Zwiększone prawie o 100% wytwarzanie glikokortykoidów
Mierne zwiększenie wytwarzania mineralokortykosteroidów
Zwiększenie rezerwy czynnościowej kory nadnerczy
Zwiększone stężenie transkortyny (ochrania to ciężarną kobietę przed nadmiarem lub niedoborem kortyzolu)
Zmiany zachodzące w psychice ciężarnych
Pierwsze, odczuwane przez matkę ruchy dziecka, powodują, że wyobrażenie o nim zaczyna nabierać konkretnych cech odrębnej osoby. Dziecko przestaje być odczuwane wyłącznie jako cząstka własnego ciała
Duży wpływ na urealnienie obrazu dziecka i związane z tym uczucia macierzyńskie mają badania obrazowe wykonywane w obecnośći obojga rodziców.
Zespół żyły głównej dolnej
spodpowieki