METODA I TECHNIKI DRAMY
1. Istota dramy.
a) zalety metody
Termin „drama” pochodzi od gr. drao - działam, usiłuję.
Nazwa nie jest przypadkowa. W metodzie tej bowiem chodzi o maksymalne zaangażowanie ucznia, który nie ma być nastawiony na odbiór, lecz na działanie. Od wielu lat mówi się o konieczności stosowania metod aktywizujących w procesie nauczania. Bardzo często jednak wybieramy takie sposoby pracy, które angażują głównie zdolności intelektualne dziecka. W metodzie dramy oczywiście również mamy do czynienia z aktywnością umysłu, ale nie tylko. Tutaj rodzi się możliwość wykorzystywania wszystkich zmysłów, a także, a może nawet przede wszystkim, sfery uczuciowej. Jak ważną rolę spełniają uczucia w naszym życiu, o tym nikogo chyba nie trzeba przekonywać. Żadne nasze działanie nie jest nigdy wynikiem przemyśleń czysto rozumowych. Cała nasza egzystencja jest nierozerwalnym splotem i nieustannym wzajemnym przenikaniem się rozumu i uczuć. I chociaż doświadczamy tego, że wszystko, co wywołało w nas przeżycia emocjonalne, zostaje nam w pamięci na bardzo długo, czasem nawet na całe życie, jednak w nauczaniu dzieci ciągle preferujemy intelektualizowanie. Wystarczy spojrzeć na siebie i zadać sobie pytanie, ile pamiętam z całej wiedzy mozolnie zdobywanej przez długie lata w różnych szkołach. Zaletą metody dramy jest nie tylko to, że wiedza pozostanie na dłużej w pamięci. Uczy ona również samodzielności myślenia i działania, aktywności i otwartości, rozwija emocje, wyobraźnię, także elokwencję i plastykę ciała, wyrabia umiejętność życia we wspólnocie i pracy w grupie. Na lekcjach humanistycznych oraz na katechezie pomaga w zrozumieniu zachowań różnych bohaterów, postaci, przybliża to, co abstrakcyjne, niezrozumiałe i niedostępne dla umysłu.
b) na czym polega metoda dramy
Najkrócej mówiąc, drama to wejście w rolę. Słowo „rola” kojarzy się nam ze sztuką teatralną. I rzeczywiście drama ma coś z teatru. Różnice jednak są zasadnicze:
1. W teatrze aktor odgrywa rolę, aby wzbudzić uczucia i refleksję w widzach. W dramie zadaniem ucznia nie jest granie dla innych, ale wczucie się w jakąś postać albo osobiste przeżycie określonej sytuacji.
2. W teatrze mamy najczęściej do czynienia z podziałem na widzów i aktorów. W dramie nie ma takiego podziału, zaangażowani powinni być wszyscy uczniowie.
3. Aktor otrzymuje gotowy scenariusz. W dramie ściśle określona jest tylko sytuacja wyjściowa. Dalej jest sporo miejsca na improwizację.
4. Aktor musi posiadać umiejętność posługiwania się różnymi środkami wyrazu ( gesty, modulacja głosu, kostium, dykcja itd.). W dramie koncentrujemy się na samej sytuacji, a nie na wyrazie zewnętrznym. Uczeń musi zachować się naturalnie, aby dana „rola” nie stała się groteskowa.
Wejście w rolę może przybierać dwie formy. Albo uczeń pozostaje sobą w nowej sytuacji, albo stara się być w sytuacji jakiejś postaci.
Przykład:
1. Jeden z waszych kolegów postanowił zrezygnować z chodzenia do szkoły, ponieważ jest przekonany, że i tak nie otrzyma promocji do następnej klasy. Postanowiliście wpłynąć na zmianę jego decyzji (tutaj uczniowie pozostają sobą; wprowadziliśmy ich tylko w pewną sytuację).
2. Jesteście rodzicami dzieci, które postanowiły wymusić na was zgodę na pójście na dyskotekę do mocno, waszym zdaniem, podejrzanego lokalu (w tym przypadku dzieci muszą wczuć się w sytuację osób, którymi nie są).
2. Przygotowanie dramy.
a) Przygotowanie nauczyciela:
określenie celów lekcji - co powinny osiągnąć dzieci, co zrozumieć, co zapamiętać, co utrwalić itp.
przemyślenie poszczególnych etapów lekcji - jakimi krokami chcę zrealizować cele,
zastanowienie się, którą część lekcji można przeprowadzić posługując się dramą,
opracowanie sytuacji wyjściowej, obmyślenie ról.
b) przygotowanie uczniów podczas lekcji:
wprowadzenie w sytuację wyjściową,
rozdanie ról i przygotowanie się uczestników do jej odegrania,
odegranie ról,
omówienie pracy - uczniowie opowiadają, jak przebiegała ich praca, kto kim był, jak się zachowywał, co i dlaczego zrobił, czy powiedział. Bardzo ważne są też relacje uczestników o tym, jakie uczucia towarzyszyły im podczas pracy, jakie stany emocjonalne wywoływały poszczególne zachowania.
3. Techniki dramy.
Rozmowa
Jest to najprostszy sposób bycia w roli. Może ona odbywać się na forum całej klasy, w grupach albo w parach. Przy stosowaniu tej techniki koniecznością staje się wprowadzenie konfliktu.
W wydanej przeze mnie książce „Drama w katechezie” (Leszno 1998) znajduje się temat poświęcony ojcu Beyzymowi. Jednym z celów tej lekcji jest poznanie potęgi miłości, tego jak wiele może zdziałać jeden człowiek, jeśli jego współczucie dla nędzy ludzkiej przeradza się w konkretne działanie. Sytuacją wyjściową dla zrozumienia zagadnienia jest rozmowa na temat możliwości niesienia realnej pomocy trędowatym na Madagaskarze. Gdybym zaczęła tę rozmowę od poinformowania uczniów, że na Madagaskarze są ludzie potrzebujący pomocy i zadania pytania, czy ktoś nie zechciałby tam pojechać, wówczas rozmowa mogłaby się zakończyć stwierdzeniem „tak” albo „nie”. Trzeba było wprowadzić konflikt. Zrobiłam to w ten sposób, że opowiedziałam, w jakich warunkach żyją trędowaci na Madagaskarze (przy czym opis dotyczył warunków z XIX wieku) i nie spytałam, czy ktoś chciałby pojechać, tylko czy moglibyśmy coś zrobić dla tych ludzi i jak te pomysły zrealizować. To pozwoliło uczniom podjąć dyskusję. Konflikt można by tutaj wprowadzić jeszcze w inny sposób - podzielić klasę na dwie grupy; jedna z nich starałaby się przekonać drugą, że trzeba pojechać na Madagaskar, druga zaś próbowałaby się wykazać, że to szalony pomysł.
O konflikcie, jako naturalnej cesze dramy należy pamiętać przy stosowaniu wszystkich technik.
Zaletą metody rozmowy jest to, że można ją przeprowadzić w każdych warunkach, nie wymaga ona wiele miejsca, łatwo zaangażować wszystkich uczniów, nawet w licznych klasach, nie wymaga od uczestników umiejętności aktorskich; natomiast doskonale rozwija wyobraźnię, myślenie, bardzo angażuje emocjonalnie.
Podobnie jest z następną techniką.
wywiad
Może być on przeprowadzany w parach albo w grupach, a nawet jako praca całego zespołu klasowego, jeśli będzie to forma konferencji prasowej lub sondy ulicznej. Uczniowie mogą pozostać sobą albo przyjmują jakieś role. Role mogą przyjmować zarówno ci, którzy przeprowadzają wywiad (np. dziennikarza), jak i ci, którzy wywiadu udzielają.
Rzeźba
Najłatwiej jest stosować tę technikę w ćwiczeniach w parach. Wówczas jeden uczeń jest rzeźbiarzem, a drugi materiałem plastycznym. Rzeźbiarz może wykonywać swoje dzieło na kilka sposobów: może rzeźbić poprzez wydawanie poleceń albo w milczeniu dotykiem ustawiając odpowiednio partnera. Najłatwiej i najkorzystniej jest połączyć słowo z dotykiem.
Stop - klatka
Jest to nazwa ćwiczenia polegającego na tym, że uczeń zamiera w bezruchu, jednocześnie ekspresyjnie i komunikatywnie wyrażając swoje uczucia, przekonania, czy jakąś sytuację. Inną wersją stop - klatki jest wykonywanie jakiegoś ruchu przez ucznia i zatrzymanie się w kulminacyjnym momencie.
Jeśli uczniowie pracują tą metodą po raz pierwszy, mogą czuć się nieco zażenowani. Warto byłoby więc przygotować ich do ćwiczenia poprzez jakąś zabawę, np. w parach na zmianę przekazują sobie różne komunikaty posługując się jedynie gestem i mimiką twarzy. Starają się robić to na tyle dobrze, by odbiorca był w stanie odczytać komunikat.
Zabawy
Metody zabawowe stosujemy najczęściej jako rozgrzewkę do innych technik dramowych, ale nie tylko. Mogą one same w sobie być sposobem zrealizowania wytyczonych celów.
Można wprowadzać je na zajęciach ze wszystkimi grupami wiekowymi, zwłaszcza gdy zauważamy u uczniów zmęczenie lub apatyczność. Zabawy są też doskonałym sposobem na integrację grupy, rozluźnienie atmosfery, zaangażowanie uczniów nieśmiałych i zamkniętych w sobie.
Ćwiczenia wykorzystujące zmysły
Na ogół wprowadza się je w celu wyciszenia wewnętrznego i skupienia grupy. Związane są ze zmysłami człowieka: wzrokiem, słuchem, dotykiem, węchem i smakiem. Np. uczniowie słuchają przez chwilę jakiegoś utworu muzycznego, a potem opowiadają o obrazach, jakie powstawały w ich wyobraźni pod wpływem tegoż utworu albo wyciszają się zupełnie i starają się wsłuchać w dźwięki dochodzące zza okna, zapamiętać jakie to były dźwięki oraz ich kolejność.
Opowiadanie odtwórcze
Metoda ta jest jednym ze sposobów pracy z tekstem, na przykład biblijnym. Spełnia swoją rolę w przypadku, gdy zależy nam na szczególnym przeżyciu jakiegoś tekstu przez uczniów. Dzięki tej metodzie opowiadanie przestaje być czymś, co dociera tylko z zewnątrz, a zaczyna wypływać z wnętrza ucznia.
Rozpoczynamy od uroczystego czytania tekstu biblijnego. Następnie przydzielamy poszczególne wersety uczniom (każdemu po jednym), po czym starają się oni zapamiętać dany werset. Nie jest konieczne, aby zapamiętać zdanie bardzo dokładnie, wystarczy zapamiętać jego sens. Kolejnym krokiem jest chwila zastanowienia się nad interpretacją - jak uczeń chciałby swoje zdanie wypowiedzieć, gdyby to on był jego autorem. Potem ustawiają się jeden obok drugiego w odpowiedniej kolejności i następuje odtworzenie tekstu. Na koniec, tak jak po każdym ćwiczeniu przeprowadzonym metodą dramy, omawiamy z uczniami ich przeżycia i wyciągamy wnioski.
Jeżeli klasa jest bardzo liczna, można tę samą pracę wykonać w kilku zespołach. Wtedy jednak trzeba tak zorganizować pracę, aby grupy sobie wzajemnie nie przeszkadzały.
Opracowal: Piotr Ossowski- SOSW Starogard Gdański- absolwent studium dramy pedagogicznej
zabcia83