Teoria stosunków międzynarodowych - Marek Pietraś 2006.pdf - Polityka bezpieczeństwa - justysior

Teoria Stosunków Mi ę dzynarodowych

(2006, Prof. Marek Pietra ś )

Stosunki Mi ę dzynarodowe:

1. poj ę cie SM

a. sfera rzeczywisto ś ci społecznej (na zewn ą trz pa ń stwa)

b. sfera działalno ś ci badawczej, dziedzina naukowa z własnymi teoriami i

metodami badawczymi

c. James Rosenau : to dziedzina stosunków społecznych obejmuj ą ca szeroki

obszar działa ń , cyrkulacji idei i dóbr, które przekraczaj ą granice pa ń stw.

Dokonuj ą si ę one (SM) w sposób zinstytucjonalizowany, zorganizowany.

d. Pearson i Rochester to wszelkie transgraniczne interakcje społeczne i czynniki

je warunkuj ą ce.

2. zakres przedmiotowy SM (analiza tre ś ci przepływów, analiza płaszczyzn SM):

a. płaszczyzna polityczna: nadrz ę dna, oficjalne interakcje kanałami

dyplomatycznymi, podj ę te tu decyzje maja wpływ na wszystkie inne

płaszczyzny.

b. płaszczyzna gospodarcza: cyrkulacja dóbr, kapitału i technologii. Geopolityka

geoekonomika

c. płaszczyzna kulturowa: cyrkulacja idei i warto ś ci, wzorców zachowa ń

(konsumpcyjnych)

d. płaszczyzna wojskowa : wojny, pakty

e. płaszczyzna społeczna: bezpo ś rednie kontakty mi ę dzy społeczno ś ciami,

globalne społecze ń stwo obywatelskie

f. płaszczyzna ekologiczna, naukowa, sportowa, inne...

3. mechanizm internacjonalizacji w SM:

a. istota : przekształcenie tego co wewn ą trzpa ń stwowe w element ś rodowiska

mi ę dzynarodowego

b. zakresy: handel, obieg kapitału, przepływ siły roboczej, wzorców politycznej

organizacji społecze ń stwa (krucjaty, kolonizacja)

4. współzale Ŝ no ś ci jako skutki SM:

a. zespół wi ę zi mi ę dzy pa ń stwami, („pasy transmisyjne”) które sprawiaj ą Ŝ e

zmiany w jednym pa ń stwie s ą odczuwalne w innych.

b. Karl Deutsch: „kaskadowe współzale Ŝ no ś ci” – dynamika i siła narastania i

nakładania si ę współzale Ŝ no ś ci w ś rodowisku mi ę dzynarodowym.

c. Robert Keohane: „kompleksowe współzale Ŝ no ś ci” – dotycz ą wielu obszarów,

s ą zło Ŝ one i wzajemnie si ę warunkuj ą .

5. istota SM (wyja ś nianie sensu sedna SM):

a. J. Kukułka: o istocie SM stanowi ą procesy wzajemnych oddziaływa ń

podmiotów SM. Z natury oddziaływania pa ń stw: bezpiecze ń stwo i rozwój.

b. Bruck, Sapin, Snyder: SM to stosunki mi ę dzy oficjalnymi grupami decydentów

c. R. Ku ź niar: SM to wzajemne oddziaływanie wszystkich składników

rzeczywisto ś ci mi ę dzynarodowej (nie s ą tylko sum ą polityk zagranicznych,

SM to te Ŝ procesy cyrkulacji)

6. narodziny i ewolucja nowo Ŝ ytnych SM:

a. ok. 2400 p.n.e. staro Ŝ ytne polis zawierały pierwsze „umowy

mi ę dzynarodowe”, 1390 p.n.e. – pierwszy w dziejach sojusz, 653 p.n.e. –

pierwszy wysłannik (dyplomata). Jeremy Bentham – po raz pierwszy u Ŝ ył słów

„SM”.

Stosunki te były nieregularne, nie było suwerennej równo ś ci podmiotów ani

prawa mi ę dzynarodowego.

pobrano z www.umcs.net.pl

Ś redniowiecze – próby budowania społecze ń stwa uniwersalnego „republica

christiana” supremacja papie Ŝ y, ł ą czenie władzy ś wieckiej i duchowej

b. system westfalski (1648): scentralizowane pa ń stwa narodowe, suwerenne

pojedyncze o ś rodki władzy, rozwój kapitalizmu (zapotrzebowanie na wzrost

znaczenia pa ń stwa w kierowaniu społecze ń stwem)

Norbert Elias: wzrost współzale Ŝ no ś ci mi ę dzy grupami społecznymi w

wyniku upowszechnienia stosunków wymiany, monopolizacja prawomocnego

u Ŝ ycia siły fizycznej (centralizacja Ŝ ycia społecznego), zjawisko wojny jako

normalne działania pa ń stw (do 1928 wojny były legalnym ś rodkiem polityki

mi ę dzynarodowej)

Charles Teilly: wojny ‘zrobiły’ pa ń stwa, ale pa ń stwa ‘zrobiły’ wojny.

1648: scentralizowane pa ń stwa po u Ŝ yciu wojny jako instrumentu polityki

mi ę dzynarodowej zawarły umow ę mi ę dzynarodow ą zacz ę ło funkcjonowa ć

prawo mi ę dzynarodowe.

Cechy systemu westfalskiego:

istnienie scentralizowanego pa ń stwa narodowego, terytorialnego, nowa

organizacja Ŝ ycia społecznego

zasada suwerennej równo ś ci pa ń stw

zasada równowagi sił

rozwój i funkcjonowanie praw mi ę dzynarodowego

zasada terytorialno ś ci

c. system powestfalski (postwestfalski):

ju Ŝ w XIX wieku istniały organizacje mi ę dzynarodowe i pozarz ą dowe

globalizacja

demokratyzacja Ŝ ycia społecznego

organizacje, zjawiska i procesy nie przypisane do terytorium, wymykaj ą ce si ę

spod kontroli pa ń stw

hybrydowo ść zagro Ŝ e ń

brak klarownego podziału mi ę dzy tym co wewn ę trzne i zewn ę trzne w

pa ń stwie

7. specyfika SM:

a. poliarchiczno ść – cecha struktury ś rodowiska: decentralizacja, anarchiczno ść ,

istnienie wielu niezale Ŝ nych od siebie o ś rodków władzy, nikt nie ma monopolu

na przymus:

tworzy strukturalne ramy dla wszelkich zjawisk w SM

Aurelio Pecceli: ś wiatu grozi niedecyzyjno ść

bezpiecze ń stwo pa ń stw ma charakter wzgl ę dny

Kenneth Waltz: brak bezpiecze ń stwa jest zdeterminowany przez anarchiczno ść

ś rodowiska mi ę dzynarodowego

b. pot ę ga pa ń stw ma charakter wzgl ę dny:

brak zjawiska władzy

zjawisko wpływu

relacja nadrz ę dno ś ci i podrz ę dno ś ci nie wyst ę puje z powodu formalnego

suwerenna równo ść podmiotów

c. zło Ŝ ono ść Ś M:

heterogeniczno ść i zło Ŝ ono ść podmiotowej struktury (wielu ró Ŝ nych

uczestników)

jednoczesne oddziaływanie wielu zmiennych

tre ść decyzji jest wynikiem kompromisu

pobrano z www.umcs.net.pl

Kukułka: rzeczywisto ść mi ę dzynarodowa jest dynamicznym procesem, podlega

ci ą głym przeobra Ŝ eniom, post ę puje zło Ŝ ono ść SM

Adams: przy ś pieszenie historyczne – zmiana w funkcjonowaniu społecze ń stw

8. specyfika procesów decyzyjnych w SM:

a. o ś rodki decyzyjne s ą stałe (rz ą dy pa ń stw, organizacje mi ę dzynarodowe), ale i

dora ź ne (spotkania decydentów), brak o ś rodka centralnego

b. decyzje nie s ą produktem jednego naczelnego o ś rodka decyzyjnego ale s ą

wynikiem działania co najmniej dwóch suwerennie równych podmiotów

c. tre ść decyzji jest z reguły wynikiem kompromisu, decyzje nie s ą arbitralne

d. decyzje skierowane s ą do zdecentralizowanego Ś M, mo Ŝ liwe reakcje:

wspieranie, neutralno ść , przeciwdziałanie wykonaniu b ą d ź efektom

9. wzajemne przenikanie si ę wn ę trza pa ń stwa i Ś M:

a. globalizacja umi ę dzynarodowienie si ę roli pa ń stwa

10. dyplomatyczne formy (zewn ę trzny wyraz) SM i ich ewolucja

dora ź ne

stałe

stałe przedstawicielstwa

dyplomatyczne (republiki

włoskie w XIV w.)

dwustronne misje specjalne wysokiej rangi

organizacje mi ę dzynarodowe

(Centralna Komisja Nawigacji

na Renie 1815)

wielostronne

konferencje mi ę dzynarodowe

(zjazd Gnie ź nie ń ski)

Ewolucja w kierunku multilateralnych stosunków stałych.

SM jako dyscyplina naukowa

1. Geneza:

a. W XVII/XIX wieku ukazały si ę pierwsze prace, badaj ą ce SM z punktu

widzenia prawa i filozofii

b. Tukidydes: wojna peloponeska

c. Jako próba podej ś cia cało ś ciowego: po konferencji pokojowej w Wersalu

powołano specjalne instytuty SM w Wielkiej Brytanii i USA

d. 1925 – pierwsza katedra SM w Polsce – Uniwersytet Lwowski

e. NOSM zrodziła si ę i jest zdominowana przez USA

f. uznano, Ŝ e jest dyscyplin ą , która ma kształtowa ć pokój

2. poj ę cie TSM:

a. jako element NOSM: okre ś la przedmiot bada ń TSM, metody i techniki

badawcze, infrastruktur ę

b. definicja TSM: usystematyzowany zbiór warunkowo sformułowanych

twierdze ń wyja ś niaj ą cych odnosz ą cych si ę do struktury, ewolucji

funkcjonowania SM jako sfery rzeczywisto ś ci społecznej

c. teorie modeluj ą ce RM:

teorie wyja ś niaj ą ce : czyni ą SM zrozumiałymi, tworz ą intelektualny ład w

NOSM, pomagaj ą w konceptualizacji, dostarczaj ą sposobów interpretacji SM

t. modeluj ą ce RM : mówi ą o mo Ŝ liwo ś ciach i postulowanych kierunkach

działa ń

d. przedmioty refleksji:

interakcje: współzale Ŝ no ś ci ekonomiczne, re Ŝ imy mi ę dzynarodowe,

funkcjonowanie społeczno ś ci mi ę dzynarodowej, mechanizmy równowagi sił,

procesy interakcji regionalnej

podmioty

pobrano z www.umcs.net.pl

konkretne problemy: globalizacja, fragmentalizacja Ś M, interwencja a

suwerenno ść , ekologia, to Ŝ samo ść

problemy etyczne i filozoficzne: etyka, epistemologia, ontologia, metodologia,

debaty interparadygmatyczne

e. elementy teorii NOSM:

przedmiot analizy i jej zasi ę g przestrzenny: pa ń stwo i jego działania,

transnarodowe grupy nacisku, globalny system mi ę dzynarodowy

cele analizy: wyja ś nianie, zmienianie rzeczywisto ś ci

metodologia: behawioryzm (odwołanie si ę do analiz empirycznych),

dedukcyjno ść (odwołania do historii), analiza jako ś ciowa (politologiczna)

stopie ń postrzegania odr ę bno ś ci NOSM: czy NOSM jest odr ę bn ą nauk ą czy

subdziedzin ą politologii

f. kategorie NOSM : (budowane przez siatk ę poj ę ciow ą , aby j ę zyk naukowy była

precyzyjny) pa ń stwo, podmiot transnarodowy, polityka zagraniczna,

organizacja mi ę dzynarodowa, współzale Ŝ no ść , re Ŝ imy mi ę dzynarodowe,

procesy transarodowe, system mi ę dzynarodowy

3. etapy ewolucji westfalskich SM:

A. NURT IDEALISTYCZNY (LIBERALNY):

i. powstał na gruncie do ś wiadcze ń po II WW

ii. Kant: ‘Wieczny pokój’ 1795

iii. normatywizm

iv. my ś lenie postulatywne

v. W. Wilson: or ę downik liberalizmu

vi. zało Ŝ enia:

ograniczona rola pa ń stwa

wi ę zi

mo Ŝ liwo ść przeniesienia zachowa ń jednostek na grunt SM

dwubiegunowe widzenie ś wiata (równie Ŝ w kwestii moralno ś ci)

harmonia interesów

główne znaczenie ma ekonomia

społecze ń stwa i jednostki działaj ą za po ś rednictwem pa ń stw

pokój nadrz ę dn ą warto ś ci ą

rozwój wi ę zi i prawa mi ę dzynarodowego

rozwój organizacji mi ę dzynarodowych

vii. A. Moravcsik: t. liberalnego intergovernmentalizmu

’analiza procesów politycznych jest postawiona na głowie’

racjonalno ść = ekonomia (korzy ś ci)

marginalizacja roli pa ń stwa

pa ń stwa reprezentuj ą jednostki

korzy ść pa ń stwu przynosi ochrona interesów jego mieszka ń ców

viii. kategorie: prawo, moralno ść , organizacje mi ę dzynarodowe, opinia

publiczna, pokój

B. NURT REALISTYCZNY:

i. lata ’30 XX wieku – Morgenthau na podstawie ‘lewiatana’ Hobbes’a

rozpoczyna nauki nowej szkoły

ii. zało Ŝ enia:

podej ś cie pa ń stwocentryczne (metafora stołu bilardowego)

decentralizacja i nieufno ść w Ś M

wzgl ę dno ść bezpiecze ń stwa i pot ę gi pa ń stw

rywalizacja o pot ę g ę

pa ń stwa = racjonalni aktorzy

pobrano z www.umcs.net.pl

siła, pot ę ga cel sam w sobie

mechanizm równowagi sił (niedopuszczalna hegemonia)

zachowania pa ń stw warunkowane s ą czynnikami zewn ę trznymi

SM s ą sum ą polityk zagranicznych pa ń stw

pa ń stwo – unitarny aktor SM

iii. kategorie: pa ń stwo, pot ę ga/siła, interesy narodowe (racja stanu),

równowaga sił

C. ETAP BEHAWIORALNY:

i. scjenty ś ci, empirycy, indukcjoni ś ci, kwantyfikatorzy, zapocz ą tkowali

etap dominacji teorii cz ą stkowych

ii. rewolucja behawioralna

iii. obszar badawczy:

decyzje

organizacje mi ę dzynarodowe

procesy decyzyjne

siły sprawcze w polityce zagranicznej

1. podej ś cie systemowe:

a. analiza elementów rzeczywisto ś ci mi ę dzynarodowej zwanych

systemami mi ę dzynarodowymi

b. systemy: konstrukcje społeczne pozostaj ą ce w relacjach z

otoczeniem

c. proces decyzyjny: konwersja wewn ą trzsystemowa

d. analiza biegunowo ś ci: analiza struktury (ale nie podmiotowej!);

systemy według Kaplana:

system równowagi sił: wielobiegunowy, antyhegemoniczny,

zmienno ść koalicji

grupa systemów dwubiegunowych:

i. bardzo lu ź ny system dwubiegunowy

ii. lu ź ny system dwubiegunowy z udziałem innych silnych

o ś rodków (lata ’80 – ZSRR v USA, ale Jugosławia i Chiny)

iii. dwubiegunowy system odpr ęŜ enia

iv. dwubiegunowy system niestabilnych bloków

v. ś cisły system dwubiegunowy (zachowanie pa ń stw wynika z

ich miejsca w strukturze systemu – lata ’40, ’50)

system uniwersalny: powszechny ład wokół organizacji

mi ę dzynarodowych, stabilno ść

system hierarchiczny: zakłada istnienie hegemona

system niepełnej proliferacji broni atomowej

system pełnej proliferacji broni atomowej: system jednostronnego

weta

e. 1992 – scenariusze Josepha Nye:

i. powrót do dwubiegunowo ś ci (kryterium wojskowe): USA v

Rosja

ii. kryterium gospodarczo wojskowe: USA – Rosja – EWG –

Japonia – Chiny

iii. kryterium bloków gospodarczych: $ - € - ³

iv. hegemonia: pax americana

pobrano z www.umcs.net.pl

Teoria stosunków międzynarodowych - Marek Pietraś 2006.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: