Zaburzenia Somatoformiczne - psychopatologia.doc

„Psychopatologia” Rosenhan, Seligmann

ZABURZENIA SOMATOFORMICZNE

·         Lęk nie jest zjawiskiem powszechnym u osób cierpiących na zaburzenia somatoformiczne lub dysocjacyjne; osoby te bywają zaskakująco obojętne na swoje dolegliwości;

·         Są to zaburzenia przybierające formę cielesną;

·         W diagnozie należy uwzględnić 5 czynników: 1) upośledzenie czynności fizycznych (w formie ślepoty, głuchoty, paraliżu), 2) objawów nie można wyjaśnić żadnym znanym stanem fizycznym / neurologicznym, 3) dowody na to, że z objawami związane są czynniki psychiczne, 4) pacjent jest obojętny na swoje dolegliwości i nie odczuwa przed nimi lęki, 5) objawy nie podlegają dowolnej kontroli;

·         Typy zaburzeń wg DSM-IV: konwersja, zaburzenia somatyzacyjne, zaburzenia bólowe, hipochondria i dysmorficzne zaburzenia ciała;

KONWERSJA:

·         Jeden lub więcej objawów lub deficytów obejmujących czynności ruchowe lub czuciowe i sugerujących schorzenie neurologiczne lub inną chorobę fizyczną;

·         Dostrzegalny związek objawu lub deficytu z czynnikami psychicznymi, ponieważ poprzedzone są one wystąpieniem konfliktu lub innych stresorów;

·         Objaw / deficyt nie jest wywołany celowo ani udawany;

·         Objawu / deficytu nie można w pełni wytłumaczyć po stosowanym badaniu chorobą somatyczną, bezpośrednim działaniem jakiejś substancji czy zachowaniem usankcjonowanym kulturowo;

·         Objaw / deficyt powoduje kliniczne znaczące dolegliwości lub upośledzenie w obszarze społecznym, zawodowym lub innych ważnych obszarach albo wymaga interwencji lekarskiej;

·         Objaw / deficyt nie ogranicza się do  bólu czy dysfunkcji seksualnych, nie występuje wyłącznie w czasie trwania zaburzeń somatyzacyjnych i nie da się lepiej wyjaśnić innymi zaburzeniami psychicznymi.

ZABURZENIA SOMATYZACYJNE (ZESPÓŁ BRIQUETA)

·         Rozmaite dolegliwości fizyczne, które zaczynają się przed 30 rokiem życia, trwają kilka lat i są powodem korzystania z porad lekarskich lub znaczącego upośledzenia w obszarze społecznym itp.

·         Musi być spełnione jedno z podanych kryteriów, a poszczególne objawy mogą występować w różnych okresach trwania zaburzeń: 1) 4 objawy bólowe, 2) 2 objawy żołądkowo-jelitowe inne niż ból, 3) 1 objaw seksualny, 4) objaw pseudoneurologiczny;

·         Warunek 1 lub 2: 1)Żaden z objawów nie da się w pełni wyjaśnić znaną chorobą somatyczną ani bezpośrednim działaniem żadnej substancji; 2) jeśli jest związek z chorobą somatyczną, to dolegliwości są niewspółmierne;

·         Objawy nie są udawane ani wywoływane celowo;

·         15 najczęstszych objawów przyczyniających się do rozpoznania zaburzeń somatoformicznych: zmęczenie, omdlenia, palpitacje serca, zaburzenia miesiączkowania, mdłości, wzdęcia i niestrawność, bóle pleców, bóle stawów lub kończyn, zawroty głowy, bóle w klatce piersiowej, bóle brzucha, głowy, problemy seksualne, bezsenność, biegunki lub zaparcia, trudności w oddychaniu;

·         Róznią się od konwersyjnych: pacjent z z.s. ma wiele dolegliwości, pacjent z knwersją – tylko jeden objaw;

·         Objawy częstsze z prawej strony ciała (=zaangażowanie lewej półkuli);

ZABURZENIA BÓLOWE (PSYCHALGIA)

·         Najważniejszy m objawem klinicznym jest ból w jednym lub kilku miejscach, którego intensywność wymaga interwencji lekarskiej;

·         Ból wywołuje klinicznie istotne pogorszenie samopoczucia albo upośledzenie w obszarze społecznym, zawodowym itp.

·         Zauważalne jest znaczenie czynników psychicznych w powstawaniu, intensywności, zaostrzeniu i utrzymywaniu się bólu;

·         Objaw / deficyt nie jest wywołany celowo ani udawany;

·         Ból nie da się lepiej wytłumaczyć zaburzeniami nastroju, lękowymi czy psychotycznymi i nie spełnia kryteriów dyspareunii.

·         Ból jako somatyczne uzasadnienie nieodczuwalnego lęku wywołanego stresującymi zdarzeniami.

HIPOCHONDRIA

·         Strach przed zachorowaniem lub przekonanie, że jest się chorym na poważną chorobę na podstawie błędnej interpretacjio objawów cielesnych;

·         Objawy nie ustępują mimo właściwych badań lekarskich i zapewnień o dobrym zdrowiu;

·         Przekonanie, ze jest się chorym nie osiąga siły złudzeń i nie ogranicza się do troski o wygląd;

·         Obaw nie można lepiej wyjaśnić lękiem uogólnionym, zaburzeniami obs-komp, lęku panicznego, epizodem zespołu depresyjnego, lękiem separacyjnym lub innymi zaburzeniami somatoformicznymi;

·         Należy wyodrębnić przypadki ze słabym rozeznaniem: jeśli przez większość czasu podczas trwania epizodu pacjent nie rozpoznaje, ze niepokój przed poważną chorobą jest przesadny lub nieuzasadniony;

·         Występuje u 4% osób, które leczą się na dolegliwości fizyczne, częsta w wieku młodzieńczym, średnim i po 60; na rodzaj budzących lęk dolegliwości ma wpływ kultura (Chińczycy – obawa przed wciągnięciem penisa w głąb brzucha - koro);

·         Rozpoznawanie hip. To proces eliminacji: chorób somatycznych, uogólnionego zaburzenia lękowego, obs-komp, i zaburzeń somatyzacyjnych.

DYSMORFICZNE ZABURZENIE CIAŁA

·         Zaabsorbowanie wyimaginowanym defektem wyglądu. Drobne braki fizyczne wzbudzają zdecydowanie przesadną troskę;

·         Niezadowolenie jest przyczyną klinicznie istotnego pogorszenia samopoczucia lub upośledzenia w obszarach społecznym, zawodowym…

·         Zaabsorbowania wygladem nie można lepiej wyjaśnić innymi zaburzeniami psychicznymi (np. anoreksją).

·         Zaczynają się zwykle w okresie młodzieńczym i mogą trwać przez całe życie; nieco częściej u kobiet;

·         Kulturowe źródła zaburzenia (za duże stopy w Chinach);

·         Skuteczne w leczeniu: inhibitor zwrotnego wychwytu SE (SRI);

DIAGNOZOWANIE Z.S.

·         Przy stawiwniu diagnozy ważne rozróżnienie z.s. od:

1.       symulowania – udawania objawów; symulant dowolnie kontroluje swoje objawy, może wprowadzać się w stan porażenia i niego wychodzić, trudno go nakłonić by ujawnił tę dowolną kontrolę; symulant czerpie oczywiste korzyści ze swej choroby; pacjent ze ślepotą histeryczną w przeciwieństwie do symulanta nie potyka się o przedmioty na swojej drodze;

2.       zaburzeń psychosomatycznych – objaw psychosomatyczny może wyjaśnić istniejąca przyczyna fizyczna;

3.       zaburzeń pozorowanych / zespołu Munchausena – pacjent świadomie wytwarza objawy choroby (przez manipulację fizjologiczną);

4.       nierozpoznanej choroby fizycznej.

PODATNOŚĆ NA ZABURZENIA SOMATOFORMICZNE

·         5% wszystkich pacjentów niepsychotycznych; objawy konwersyjne występują zwykle od późnej adolescencji do wieku średniego, u dzieci i u osób starszych – rzadko; 20-40% przypadków występuje u mężczyzn; kultura jest wyznacznikiem formy jaką przybierająkonwersje (np. mrowienie skóry i pieczenie stów w Afryce); psychalgia jest najczęściej problemem ludzi dorosłych; choć niewiele przemawia za skłonnością rodzinną do zaburzeń somatorofmicznych, zaburzenia somatyzacyjne są wyjątkiem (dziesięciokrotne prawdopodobieństwo ich wystąpienia dla członków 1 rodziny); zaburzenia somatyzacyjne i psychopatia/alkoholizm jako  alternatywne przejawy tej samej skłonności genetycznej;

ETIOLOGIA ZABURZEŃ

·         Pogląd psychoanalityczny: objawy fizyczne spowodowane przez mechanizmy obronne;

·         Teoria komunikacyjna: pacjenci konwersyjni bronią się przed smutkiem, depresją, winą lub gniewem; pacjent posługuje się chorobą aby negocjować trudne układy interpersonalne; aleksytymia – brak słów dla uczuć; ruminacja (ciągłe myślenie o problemie) – mechanizm, który sprawia, że milczenie przysparza cierpienia; reakcje konwersyjne to wołanie o pomoc;

·         Teoria blokowania percepcji: w ślepocie histerycznej - informacja wzrokowa może być rejestrowana w systemie zmysłowym i bezpośrednio wpływać na zachowanie, choć nie dociera do świadomości; konwersja to hamowanie dopływu spostrzeżeń do świadomości;

TERAPIA

·         Konfrontacja – wymuszenie ustąpienia objawów; drastyczne;

·         Sugestia – przekonywanie pacjenta, że objawy ustąpią;

·         Wgląd – rozpoznanie źródłowego konfliktu;

·         Inne terapie – amitryptylina – środek antydepresyjny o właściwościach przeciwbólowych; ważne nie wyleczenie ale poczucie kontroli nad bólem i poprawa funkcjonowania w życiu.