Żywność funkcjonalna.pdf

Functional food

Żywność funkcjonalna

Kubiński T. , National Food and Nutrition Institute,

Warsaw

Tadeusz Kubiński

The aim of this paper was to introduce an impor-

tant issue of functional food. Recent advances in

food nutrition sciences have highlighted the pos-

sibility of modulating some speciic physiological

functions through food intake. This means that it is

possible to help optimize certain components in or-

der to improve health status and well being and/or

reduce the risk of disease. Many clinical and epide-

miological studies have shown positive role for n-3

fatty acids in infant development, cancer, cardiovas-

cular diseases, and more recently, in various mental

illnesses, including depression, attention-deicit hy-

peractivity disorder, and dementia. Serious problem

is the lack of regulations, regarding to surveillance

over production on farm level and food manufactur-

ing industry. In my opinion surveillance should be

hold by Veterinary Inspection.

z Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie

używał też prawdopodobnie rosnących wte-

dy różnego rodzaju roślin (ziół) jako przy-

praw (1). Pasza, którą pobierały zwierzę-

ta, niewątpliwie zawierała wiele związków

bioaktywnych, które gromadziły się w ich

organizmach. Na ich znaczenie dla zdro-

wia zwierząt i wartość odżywczą pozyska-

nych z nich lub od nich produktów zwraca

uwagę Adams (2). Przejście do odżywiania

się żywnością przetworzoną, o wysokiej za-

wartości sodu i uwodornionych tłuszczów,

niskiej zawartości włókna, a także zmiany

trybu życia spowodowało wzrost przypad-

ków otyłości oraz chorób układu krążenia,

cukrzycy typu 2 oraz nowotworów. Ekspe-

rymentalne wprowadzenie w żywieniu czło-

wieka diety podobnej do tej z czasu paleolitu

dało korzystne efekty zdrowotne manifestu-

jące się zmniejszeniem liczby przypadków

wyżej wymienionych chorób. Jednak dieta

paleolityczna była uboga w wapń i witami-

nę D. Współcześnie wysoka zawartość ryb

w diecie może być szkodliwa z uwagi na

potencjalną dużą ilość toksyn środowisko-

wych, takich jak dioksyny czy związki rtęci,

a poza tym ich zasoby są ograniczone (1).

Badania nad bioaktywnymi czynnika-

mi zawartymi w żywności i ich wpływem

na zdrowie człowieka prowadzone są od

kilkudziesięciu lat, a ich liczba jest ogrom-

na. Bioaktywne związki, zwłaszcza niezbęd-

ne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT 1 )

z rodziny n-3 (omega 3), mogą pomagać

w zapobieganiu i redukowaniu występo-

wania wielu chorób o przebiegu przewle-

kłym, wśród których wymienia się: nowo-

twory, choroby układu krążenia, a ostatnio

również różne choroby psychiczne, jak de-

presja, demencja, zespół nadpobudliwości

psychoruchowej (ADHD), reumatoidalne

zapalenie stawów, astmę, wpływając tym

samym na poprawę zdrowia populacji (3,

4). Oszczędności w wydatkach na leczenie

z tytułu stosowania tych kwasów i stero-

li roślinnych szacuje się w USA na 2 do 3

mld dolarów rocznie. Koncepcja produk-

cji żywności posiadającej w swoim skła-

dzie, oprócz podstawowych składników

odżywczych, również związki o działaniu

pozaodżywczym, wpływającym korzystnie

na zdrowie człowieka narodziła się w Ja-

ponii na początku lat 80. XX w., a następ-

nie rozwinęła się w Stanach Zjednoczo-

nych i Europie (5). Żywność, która zawie-

ra bioaktywne składniki określa się obecnie

mianem żywności funkcjonalnej. Jej deini-

cja ustalona przez organizację Functional

Food Science in Europe (FUFOSE) brzmi:

Keywords : law regulations, health claims, Veteri-

nary Inspection.

lat, czyli od okresu paleolitu do cza-

sów nam współczesnych, uległa olbrzymim

zmianom wynikającym ze zmian zachowań

i nawyków żywieniowych oraz wartości bio-

logicznej spożywanych pokarmów. W tam-

tym czasie człowiek odżywiał się głów-

nie rybami, mięsem upolowanej zwierzy-

ny oraz owocami dziko rosnących drzew,

1 Termin ten zaproponował przed laty nieżyjący już prof. Ś. Ziemlański z Instytutu Żywności i Żywienia, który zastąpił nim dwa terminy anglojęzyczne EFA – essential

fatty acids (niezbędne kwasy tłuszczowe) i PUFA – polyunsaturated fatty acids (wielonienasycone kwasy tłuszczowe).

932

Życie Weterynaryjne • 2010 • 85(11)

D ieta człowieka przez ponad 10 000

Higiena żywności i pasz

„Żywność może być uznawana za funk-

cjonalną, jeżeli udowodniono jej korzystny

wpływ na jedną lub kilka funkcji organi-

zmu ponad efekt odżywczy, a jej działanie

prozdrowotne powinno być udokumento-

wane badaniami naukowymi”.

Działanie żywności funkcjonalnej pole-

ga na poprawie stanu zdrowia oraz samo-

poczucia i/lub zmniejszenia ryzyka wystą-

pienia chorób. Tego typu żywność musi

przypominać tradycyjną i wykazywać ko-

rzystne oddziaływanie w ilościach, które

oczekuje się, że będą normalnie spożywa-

ne z dietą. Nie mogą to być tabletki, prosz-

ki, saszetki itp. Deinicja ta została ogólnie

przyjęta i jest cytowana w wielu publika-

cjach (5, 6, 7, 8).

Z deinicji tej wynika, że za żywność

funkcjonalną można uznać taką, która ma

wprowadzone składniki o znanych właści-

wościach izjologicznych, wykazuje działa-

nie proilaktyczne, ale nie ma właściwości

leczniczych. Według Europejskiego Kon-

sensusu Naukowej Koncepcji Żywności

Funkcjonalnej musi ona wykazywać na-

stępujące właściwości:

– pozostaje żywnością konwencjonalną,

a więc należą do niej produkty spożyw-

cze przeznaczone do ogólnego, codzien-

nego stosowania i jest częścią normal-

nej diety,

– oprócz naturalnych składników ma za-

wierać zwiększone stężenie składnika

aktywnego, który nie jest zawarty w da-

nym środku spożywczym lub posiada

go on tylko w nieznacznej ilości,

– działanie na stan zdrowotny organizmu

ponad efekt żywieniowy musi być na-

ukowo udowodnione i wynikać ze spo-

życia takiej żywności w ilościach okre-

ślanych dla danego środka spożywcze-

go,

– ma mieć odpowiednie oświadczenia

żywieniowe i zdrowotne oparte na ba-

daniach naukowych z zastosowaniem

odpowiednich wskaźników, charakte-

rystycznych dla określonego typu prze-

mian metabolicznych (5, 12).

Spotykane są też inne pojęcia, które

w pewnej mierze pokrywają się znacze-

niowo z pojęciem żywności funkcjonalnej,

ale nie są z nim tożsame, takie jak żywność

programowana (designer food), żywność

bioaktywna, nutraceutyki itp. Ten ostat-

ni termin jest używany do określenia ja-

kiegokolwiek produktu, który sytuuje się

między środkiem odżywczym a farmaceu-

tykiem, podawany jest doustnie i nie jest

lekiem. Sama nazwa wywodzi się z połą-

czenia dwóch słów: nutrition-żywienie

i pharmaceutical-farmaceutyki. Izolowa-

ne substancje czynne ze środków spożyw-

czych są używane do produkcji żywności

funkcjonalnej i suplementów (5, 6, 10, 11).

Agget (9) proponuje, aby dowody dzia-

łania żywności funkcjonalnej oceniane były

według ustalonych jednolitych kryteriów,

do których zalicza:

– cechy żywności albo jej składników, do

których jest przypisany efekt działania,

– współzależność między dawką spoży-

tej żywności funkcjonalnej a odpowie-

dzią organizmu,

– dowody pozwalające na wyeliminowa-

nie wpływu na wynik czynników, takich

jak styl życia, model konsumpcji, dieta

stosowana w przeszłości,

– właściwy czas trwania badań,

– ścisłe stosowanie się pacjentów do wy-

danych poleceń,

– badania statystyczne potwierdzające za-

łożoną hipotezę.

Ponadto autor ten uważa za konieczne

dokonanie wyboru wskaźników bioche-

micznych oznaczanych metodami zwalido-

wanymi, które potwierdzałyby jednoznacz-

nie efekt działania żywności funkcjonalnej

na organizm (np. wskaźniki metabolizmu

lipidów).

Do żywności funkcjonalnej Pascall (12)

zalicza następujące grupy środków spo-

żywczych:

– żywność naturalną,

– żywność, z której jeden lub kilka kom-

ponentów usunięto albo dodano, sto-

sując metody technologiczne lub bio-

technologiczne,

– żywność naturalną, w której jeden lub

kilka komponentów zostały zmodyi-

kowane,

– żywność, z której bioprzyswajalność

jednego lub więcej komponentów zo-

stały zmienione,

– jakiekolwiek kombinacje wyżej wymie-

nionych grup.

Ferguson (4) niektóre rodzaje żywno-

ści naturalnej zalicza do żywności funk-

cjonalnej, w tym m.in. tłuste ryby, owoce

morza, owoce cytrusowe, zieloną herbatę,

a nawet mleko. Chłopicka (13), przedsta-

wiając przegląd piśmiennictwa dotyczące-

go gryki, w konkluzji stwierdza, że wartość

odżywcza i prozdrowotna pozwala zaliczyć

ją do żywności funkcjonalnej.

Żywność może być wzbogacona w róż-

ne składniki (6), w tym m.in:

– wielonienasycone kwasy tłuszczowe

z rodziny n-3,

– witaminy,

– mikroelementy,

– błonnik pokarmowy,

– oligosacharydy (należą do grupy pre-

biotyków i są substancją stanowiącą

pożywkę dla bakterii probiotycznych),

– probiotyki,

– cholinę i lecytynę,

– substancje itochemiczne.

Pomimo że żywność funkcjonalna już

od lat jest obecna na rynku i prowadzo-

ne są nieprzerwanie badania nad jej dzia-

łaniem prozdrowotnym, to nadal bra-

kuje przepisów prawnych w odniesieniu

do produkcji tego rodzaju żywności (8).

W Polsce, podobnie jak w innych krajach

Unii Europejskiej, nie opracowano prze-

pisów prawnych, które określałyby zasa-

dy nadzoru nad produkcją i obrotem żyw-

nością funkcjonalną. Olędzka (5) uważa,

że do produkcji żywności funkcjonalnej

wystarczą przepisy rozporządzenia nr

178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady

z 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne

zasady i wymagania prawa żywnościowe-

go, powołujące Europejski Urząd ds. Bez-

pieczeństwa Żywności oraz ustanawiają-

ce procedury w zakresie bezpieczeństwa

żywności (14). Zapis artykułu 1 stwier-

dza bowiem, że rozporządzenie tworzy

podstawy do zapewnienia wysokiego po-

ziomu ochrony zdrowia ludzkiego i inte-

resów konsumentów związanych z żyw-

nością, ze szczególnym uwzględnieniem

zróżnicowania podaży żywności, w tym

produktów tradycyjnych, z jednoczesnym

zapewnieniem sprawnego funkcjonowa-

nia rynku wewnętrznego. Rozporządze-

nie przedstawia zasady odpowiedzialno-

ści dla wszystkich podmiotów łańcucha

żywnościowego. Podaje ono wiele deini-

cji, ale wśród nich nie ma deinicji żyw-

ności funkcjonalnej. W punkcie 36 wstę-

pu jest zapis zobowiązujący Urząd do za-

pewnienia wszechstronnego, niezależnego

i naukowego spojrzenia na bezpieczeństwo

i inne aspekty całego łańcucha zaopatrze-

nia w żywność i pasze, ale tylko w odnie-

sieniu do zagadnień mających bezpośred-

ni wpływ na bezpieczeństwo łańcuchów

dostaw żywności i pasz. Również cztery

inne kluczowe rozporządzenia Parlamentu

Europejskiego i Rady: 852/2004, 853/2004,

854/2004 i 882/2004 odnoszą się tylko do

bezpieczeństwa żywności, a więc zmniej-

szaniu ryzyka zanieczyszczeń mikrobio-

logicznych, chemicznych, biologicznych

i izycznych (15, 16, 17, 18).

Ustawa o bezpieczeństwie żywności

i żywienia z 25 sierpnia 2006 r. (19) de-

iniuje pojęcie bezpieczeństwa żywności

jako: „ogół warunków, które muszą być

spełnione, dotyczących w szczególności:

a) stosowanych substancji dodatkowych

i aromatów,

b) poziomu substancji zanieczyszczają-

cych,

c) pozostałości pestycydów,

d) warunków napromieniowania żywności,

e) cech organoleptycznych i działań, któ-

re muszą być podejmowane na wszyst-

kich etapach produkcji lub obrotu żyw-

nością w celu zapewnienia zdrowia i ży-

cia człowieka”.

Również ta ustawa nie podaje deinicji

żywności funkcjonalnej, zawiera tylko de-

inicję nowej żywności, środka spożywcze-

go specjalnego przeznaczenia żywieniowe-

go, suplementu diety i wzbogacanej żyw-

ności. Deinicja tej ostatniej jest najbliższa

Życie Weterynaryjne • 2010 • 85(11)

933

Higiena żywności i pasz

deinicji żywności funkcjonalnej i ma na-

stępujące brzmienie: „Wzbogacanie żyw-

ności to dodawanie do środków spożyw-

czych niezależnie od tego, czy naturalnie

występują one w tym środku spożywczym,

czy nie, w celu zapobiegania niedoborom

lub korygowania niedoborów tych skład-

ników odżywczych w całych populacjach

lub określonych grupach ludności.”

Zapis ten informuje tylko o „dodawaniu

do środka spożywczego”, a nie o wzboga-

caniu żywności poprzez odpowiednie ży-

wienie zwierząt czy uprawę roślin.

Art. 46 o znakowaniu żywności wyklu-

cza jednak możliwość odniesienia przyto-

czonej wyżej deinicji do żywności funkcjo-

nalnej bowiem oznakowanie środka spo-

żywczego nie może „przypisywać środkowi

spożywczemu właściwości zapobiegania

chorobom lub ich leczenia”. Każdy środek

spożywczy, któremu przypisuje się działa-

nie prozdrowotne wprowadzany do obrotu

musi posiadać potwierdzenie tych właści-

wości w formie oświadczenia zdrowotnego.

Rozporządzenie (WE) nr 1924 Parla-

mentu Europejskiego i Rady z 20 grudnia

2006 r. w sprawie oświadczeń żywienio-

wych i zdrowotnych dotyczących żywno-

ści „harmonizuje przepisy ustawowe wyko-

nawcze i działania administracyjne państw

członkowskich odnoszące się do oświad-

czeń żywieniowych i zdrowotnych w celu

zapewnienia skutecznego funkcjonowania

rynku wewnętrznego, przy jednoczesnym

zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony

zdrowia konsumentów” (20). Podaje ono

następującą deinicję oświadczeń żywie-

niowych i zdrowotnych:

– Oświadczenie żywieniowe oznacza każ-

de oświadczenie, które stwierdza, suge-

ruje lub daje do zrozumienia, że dana

żywność ma szczególne właściwości od-

żywcze ze względu na: a) energię (war-

tość kaloryczną), którą dostarcza, do-

starcza w zmniejszonej ilości, nie do-

starcza lub b) substancje odżywcze lub

inne substancje, które zawiera w zmniej-

szonej lub zwiększonej ilości, lub któ-

rych nie zawiera.

– Oświadczenie zdrowotne oznacza każ-

de oświadczenie, które stwierdza, su-

geruje lub daje do zrozumienia, że ist-

nieje związek pomiędzy kategorią żyw-

ności, daną żywnością lub jednym z jej

składników a zdrowiem. Oświadczenie

o zmniejszeniu ryzyka choroby oznacza

każde oświadczenie zdrowotne, któ-

re stwierdza, sugeruje lub daje do zro-

zumienia, że spożycie danej kategorii

żywności, danej żywności lub jednego

z jej składników znacząco zmniejsza ja-

kiś czynnik ryzyka w rozwoju choroby

dotykającej ludzi.

Rozporządzenie zawiera szczegółowe

przepisy dotyczące warunków i ograniczeń

w wydawaniu oświadczeń zdrowotnych

oraz oświadczeń o zmniejszeniu ryzyka

choroby i oświadczeń odnoszących się do

rozwoju dzieci. Oświadczenia żywienio-

we i zdrowotne muszą opierać się na ogól-

nie przyjętych dowodach naukowych i być

nimi potwierdzone. Każdy środek spożyw-

czy, który ma spełniać warunki żywności

funkcjonalnej musi być uwiarygodniony

oświadczeniem zdrowotnym. W artyku-

le 10 rozdziału IV omówione są warunki

szczególne ich wydawania. Oświadczenia

zdrowotne są dopuszczalne jedynie pod

warunkiem umieszczenia następujących

informacji przy etykietowaniu lub przy

prezentacji w reklamie:

– stwierdzenie wskazujące na znaczenie

zrównoważonego sposobu żywienia

i zdrowego trybu życia,

– ilość środka spożywczego i poziom jego

spożycia niezbędny do uzyskania ko-

rzystnego działania, o którym mówi

dane oświadczenie,

– w stosownych przypadkach stwierdze-

nie skierowane do osób, które powinny

unikać danego środka spożywczego,

– odpowiednie ostrzeżenie w przypadku

produktów, które mogą stanowić zagro-

żenie dla zdrowia, jeżeli są spożywane

w nadmiarze.

Wymienione wyżej zapisy świadczą jak

trudno sprostać ich spełnieniu, jak znaczą-

ce są ograniczenia w ich wydawaniu, ale po-

nadto z deinicji oświadczenia zdrowotne-

go wynika, że można nie tylko stwierdzać,

ale także „sugerować lub dawać do zrozu-

mienia, że istnieje związek między daną

kategorią żywności, żywnością lub jednym

z jej składników a zdrowiem”.

Państwa członkowskie dostarczają Ko-

misji wykazy oświadczeń zdrowotnych

wraz z warunkami ich stosowania i z odwo-

łaniami do konkretnych uzasadnień nauko-

wych. Rozporządzenie to nie uwzględnia

jednak zasad nadzoru nad produkcją żyw-

ności funkcjonalnej polegającej na wzbo-

gacaniu środków spożywczych w substan-

cje aktywne izjologiczne i/lub eliminacji,

a także na stosowanie zamienników skład-

ników niepożądanych.

Do najczęściej spotykanych tego ro-

dzaju produktów pochodzenia zwierzę-

cego należą:

– jaja wzbogacone w NNKT z rodziny

n-3 (EPA, DHA), podwyższające po-

ziom HDL – cholesterolu i obniżające

ciśnienie krwi – zmniejszające ryzyko

chorób układu krążenia,

– wołowina wzbogacona obecnością sko-

niugowanego kwasu linolowego (CLA),

który może zapobiegać powstawaniu

nowotworów,

– fermentowane produkty mleczne lub

zawierające dodatek bakterii probio-

tycznych.

Bez dobrze zorganizowanego nadzoru

w miejscu produkcji podstawowej (jaja,

tuszki drobiowe, mięso, mleko) lub w za-

kładach, gdzie żywność konwencjonalna

jest wzbogacana, można z dużym prawdo-

podobieństwem stwierdzić, że całe przed-

sięwzięcie zakończy się niepowodzeniem.

W Stanach Zjednoczonych Agencja ds.

Żywności i Leków (FDA) nie ma odrębnych

regulacji prawnych dla produkcji żywno-

ści funkcjonalnej. Obowiązują takie same

przepisy, jak przy żywności konwencjonal-

nej, a przyjęta deinicja brzmi: „żywność

i komponenty żywności, które dostarczają

korzyści zdrowotnych, poza jej podstawo-

wym działaniem odżywczym, określa się

mianem żywności funkcjonalnej” (21). Kra-

jem, który stworzył odpowiednie regulacje

prawne dla produkcji i obrotu żywnością

funkcjonalną już w 1991 r. była Japonia.

Przepisy te w następnych latach udosko-

nalono, a ostatecznie w 2001 r. stworzono

jednolite przepisy prawne, zastępując tzw.

żywność FOSHU z 1991 r. („foods for spe-

ciied health use”) „żywnością z oświadcze-

niami zdrowotnymi” (5).

Lupton (21) omawia trzy rodzaje pro-

blemów odnoszących się do żywności

funkcjonalnej: bezpieczeństwo, skutecz-

ność oraz wpływ na całkowitą dietę. Ponie-

waż bioaktywne komponenty diety mogą

być syntetyzowane, ekstrahowane i pod-

dawane zagęszczaniu, istnieje niebezpie-

czeństwo, że ich ilość w funkcjonalnej żyw-

ności może osiągać poziomy szkodliwe dla

zdrowia, mogą one też wchodzić w inte-

rakcje z innymi bioaktywnymi związka-

mi. Skuteczność żywności funkcjonalnej,

w przeciwieństwie do żywności konwen-

cjonalnej, musi być potwierdzona oświad-

czeniami zdrowotnymi. Warunek taki sta-

wiają zarówno indywidualni konsumenci,

jak i organizacje konsumenckie. Problema-

mi oświadczeń zarówno żywieniowych, jak

i zdrowotnych zajmuje się również Kodeks

Żywnościowy (22). Do wydania oświad-

czenia zdrowotnego dla żywności nie wy-

starczą wyniki badań in vitro lub tylko ba-

dania na modelu zwierzęcym, małe nie-

kontrolowane badania u ludzi, badania

epidemiologiczne, których wyniki były

sprzeczne (niezgodne). Podstawowym do-

wodem uzasadniającym wydanie oświad-

czenia zdrowotnego są wyniki badań kli-

nicznych przeprowadzonych na grupach

pacjentów dobranych według jednolitych

kryteriów i będących pod kontrolą lekar-

ską w czasie trwania badań. Również spo-

żywana żywność powinna być badana na

obecność i stężenie składnika o działaniu

prozdrowotnym. Na podstawie niektórych

danych, jak np. pojedyncze badanie na du-

żej grupie ludzi, wielokrotne badanie na

małych grupach pacjentów lub metaana-

liza, działanie prozdrowotne niektórych

produktów można określić jako prawdo-

podobne lub możliwe. Sceptycyzm kon-

sumentów w odniesieniu do żywności

934

Życie Weterynaryjne • 2010 • 85(11)

Higiena żywności i pasz

funkcjonalnej ma swe źródło co do praw-

dziwości oświadczeń zdrowotnych. Infor-

macje przekazywane konsumentom za po-

średnictwem oświadczeń żywieniowych

i zdrowotnych lub w inny sposób przy-

czynią się do poprawy zdrowia publicz-

nego, zakładając, że są one prawdziwe

i będą właściwie zrozumiane przez kon-

sumentów (22, 23). Bioaktywne składni-

ki obecne w żywności funkcjonalnej nie

mogą zmieniać jej jakości sensorycznej,

ponieważ atrakcyjność sensoryczna żyw-

ności w opinii konsumentów zajmuje czo-

łową pozycję wśród czynników decydują-

cych o jej akceptacji (24).

W wielu krajach świata, w tym w kra-

jach Unii Europejskiej, trwają prace nad

przepisami dla kontroli oświadczeń żywie-

niowych, a do prac tych jak wyżej wspo-

mniano włączył się też Kodeks Żywnościo-

wy (22). Jednak podstawowym warunkiem

powodzenia tego przedsięwzięcia jest obję-

cie ścisłym nadzorem produkcji żywności

funkcjonalnej na poziomie gospodarstwa,

jak i w zakładach przetwórczych. Dobrze

przygotowana do pełnienia tej roli jest In-

spekcja Weterynaryjna, o czym świadczą

chociażby wymagania dla urzędowych le-

karzy weterynarii wymienione w rozdzia-

le IV rozporządzenia 854 (17).

Zadania weterynarii w kontekście za-

pewnienia bezpieczeństwa żywności zmie-

niły się w sposób zasadniczy w ostatnich

dziesięciu latach jako konsekwencja po-

wstania nowego prawa żywnościowego.

Termin „weterynaryjne zdrowie publicz-

ne” wpisał się na stałe nie tylko do przepi-

sów, ale dotarł także do opinii społecznej

i stał się polem naukowym i zawodowym,

gdzie spotykają się nauki rolnicze i lekar-

skie (25). Zakres tematyczny tego pojęcia

podali w artykule przeglądowym Trusz-

czyński i Pejsak (26).

Wprowadzenie zmian w programach

studiów weterynaryjnych objętych pro-

jektem Vet2020 nadaje ważne znaczenie

kształceniu z zakresu zdrowia publicznego

obejmującej proilaktykę zoonoz oraz ja-

kość i bezpieczeństwo żywności (26). Do

takiego programu można by wprowadzić

zagadnienia związane z produkcją żywno-

ści funkcjonalnej. Nabyta wiedza w czasie

takich studiów daje gwarancje, że nadzór

nad jej produkcją zarówno na poziomie

produkcji podstawowej, jak i w przetwór-

stwie będzie prowadzony przez lekarzy

weterynarii w sposób merytoryczny. Pro-

dukcja naturalnie wzbogacanej żywności,

poprzez stosowanie odpowiedniej diety

dla zwierząt opartej na wynikach badań

naukowych, będzie o wiele lepszym roz-

wiązaniem niż stosowanie suplementów

diety, które można łatwo przedawkować.

Już obecnie rodzi się pytanie, czy żyw-

ność funkcjonalną i nutraceutyki można

spożywać bez ograniczeń i bez konsultacji

z lekarzem. Wielu specjalistów ma wątpli-

wości czy funkcjonalne produkty spożyw-

cze nie zawierają w nadmiarze substancji

czynnych (27). Wydaje się, że produkcja

żywności funkcjonalnej poprzez stosowa-

nie specjalnego żywienia zwierząt wyklu-

czyłaby ten problem.

Jeśli pojęcie żywności funkcjonalnej,

która ma bardzo ważne znaczenie dla zdro-

wia publicznego, będzie stosowane jako

chwyt reklamowy, a tak jest niewątpliwie

w wielu przypadkach dzisiaj, idea ta zosta-

nie zdyskredytowana.

22. Grossklaus R.: Codex recommendations on the scienti-

ic basis of health claims. Eur. J. Nutr. 2009, 48 , (suppl. 1),

15-22.

23. van Ttrijp H.C.M.: Consumer understanding and nutritio-

nal communication: key issues in the context of the new

EU legislation. Eur. J. Nutr. 2009, 48 , (Suppl 1), 15-22.

24. Baryłko-Pikielna N.: Żywność minimalnie przetworzo-

na z perspektywy konsumenta. Materiały z Konferencji

Naukowej Kraków 19-20 czerwca 1997, 5-14.

25. Trevisani M., Rosmini R.: Duties and functions of vete-

rinary public health for the management of food safety:

present needs and evaluation of eiciency. Vet. Res Com-

mun. 2008, 32 (Suppl. 1),25-32.

26. Truszczyński M., Pejsak Z.: Zdrowie publiczne ważnym

działem w kształceniu lekarzy weterynarii. Życie Wet.

2010, 85 , 505-508.

27. Stańczak A., Ochocki Z.: Żywność funkcjonalna i nutra-

ceutyki. Bromat. Chem. Toksykol. 2003, 36 , 185-191.

Piśmiennictwo

1. Jew S., Abu Mweis S. S., Jones P. J. H.: Evolution of the

human diet; Linking our Ancestral diet to modern func-

tional foods as a means of chronic disease prevention. J.

Med Food 2009, 12 , 925-934.

2. Adams A.C.: Nutrition-based health in animal produc-

tion. Nutr. Res. Rev. 2006, 19 , 79-89.

3. Riediger N.D., Othman N.A., Suh M., Moghadasian M.H.:

A systemic review of the roles of n-3 fatty acids in health

and disease. J. Am. Diet. Assoc. 2009, 109 , 668-679.

4. Fergusson L.R.: Nutrigenomics approaches to functional

foods. J. Am. Diet. Assoc. 2009, 109 , 452-458.

5. Olędzka R.: Nutraceutyki, żywność funkcjonalna – rola

i bezpieczeństwo stosowania. Bromat. Chem. Toksykol.

2007, XL , 1-8.

6. Kiedrowski M.: Żywność funkcjonalna-charakterystyka,

trendy, perspektywy. http://www.Poradnikmedyczny.pl/

mod/archiwum/7273.

7. Sirtori C.R., Anderson J.W., Sirtori E., Arnoldi A.: Func-

tional food for dyslipidemia and cardiovascular system

risk prevention. Nutr. Res. Rev. 2009, 22 , 244-261.

8. Binns N., Howlett J.: Functional food in Europe: Internatio-

nal developments in science and health claims. Summary

report of an international symposium held 9-11 May 2007,

Portomaso, Malta. Eur. J. Nutr. 2009, 48 , (Suppl. 1), 3-13.

9. Agget P.J.: he process for the assessment of scientiic

support for claims on food. Eur. J. Nutr. 2009, 48 , (Suppl.

1), 23-26.

10. Ziggers D.: Strangers in veterinary medicine. Feed Tech.

2003, 4 , 12-14.

11. Marinangeli C.P. Jones P.J.: Functional food ingredients

as adjunctive therapies to pharmacotherapy for treating

disorders of metabolic syndrome. Ann. Med. 2010, 42 ,

317-333.

12. Pascal G.: Safety impact-the risk/beneits of functional

foods. Eur. J. Nutr. 2009, 48 , (Suppl. 1), 33-59.

13. Chłopicka J.: Gryka jako żywność funkcjonalna. Bromat.

Chem. Toksykol. 2008, 41 , 249-252.

14. Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Euro-

pejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające

ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, po-

wołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywno-

ści oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeń-

stwa żywności.

15. Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europej-

skiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higie-

ny środków spożywczych.

16. Rozporządzenie (WE) nr 853/2004 z dnia 29 kwietnia

2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higie-

ny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego

17. Rozporządzenie (WE) nr 854/2004 Parlamentu Euro-

pejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawia-

jące szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędo-

wych kontroli w odniesieniu do produktów pochodze-

nia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi.

18. Rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europej-

skiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli

urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgod-

ności z prawem paszowym i żywnościowym oraz reguła-

mi dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt.

19. Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25

sierpnia 2006 r.

20. Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europej-

skiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświad-

czeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywno-

ści.

21. Lupton R. J.: Scientiic substantiation of claims in the USA:

focus on functional foods. Eur. J. Nutr. 2009, 48 , (Suppl.

1), 27-31.

Doc. dr hab. Tadeusz Kubiński, Instytut Żywności i Żywie-

nia, ul. Powsińska 61/63 02-903 Warszawa, e-mail: tade-

usz.kubinski@neostrada.pl

Życie Weterynaryjne • 2010 • 85(11)

935

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: