WYKŁAD I 19.02.2006 r.
24.05. GODZ. 17 - DRUGI PRZEDTERMIN
- PIERWSZY PO OSTATNICH ZAJĘCIACH
Podmioty prawa cywilnego dzielimy na:
1. Osoby fizyczne.
2. Osoby prawne.
OSOBA PRAWNA
Osobą prawną jest jednostka organizacyjna, która została wyposażona przez normę prawnąw osobowość prawną. Przyjęto technikę normatywną według której taka jednostka organizacyjna posiada osobowość prawną, której przepisy prawa w sposób wyraźny ją przyznają.
Art. 33 K.C. stanowi, że osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Oznacza to, że KC wyraźnie jako osobę prawną wskazuje jedynie Skarb Państwa.
Osobowość prawna zawiera w sobie:
- zdolność prawną – bycie podmiotem praw i obowiązków.
- zdolność do czynności prawnych – możliwość zaciągania zobowiązań we własnym imieniu i na własny rachunek.
Powstanie osoby prawnej uzależnione jest od systemu w jakim jest tworzona. Wyróżniamy:
1. System aktów organów państwa – osoba prawna powstaje z inicjatywy organów państwa i akt normatywny ustanawiający tą osobę prawną jest przesłanką jej powstania (np. PAN, NBP, RM w drodze rozporządzenia może utworzyć bank państwowy).
2. System koncesyjny – inicjatorem są założyciele jednostki organizacyjnej, ale konieczne jest dodatkowo zezwolenie właściwego organu państwa lub instytucji (np. powstanie bank).
3. System normatywny – akt normatywny określa przesłanki powstania osoby prawnej określonego typu, a od spełnienia tych przesłanek zależy powstanie tej osoby. Jeśli założyciele osoby prawnej poczynią zadość tym przepisom, mogą stworzyć daną osobę prawną bez konieczności uzyskania zgody organów (np. spółdzielnie handlowe, stowarzyszenia, fundacje).
Osoba prawna powstaje z chwilą rejestracji (w większości przypadków). Jeśli daną osobę prawną powołuje akt prawny, wówczas nie ma potrzeby jej rejestrowania (np. NBP, PAN).
Rejestr składa się z:
1) rejestru przedsiębiorców,
2) rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej,
3) rejestru dłużników niewypłacalnych.
KRS prowadzą Rejonowe Sądy Gospodarcze w systemie informatycznym.
Gminy, jako zadania zlecone, wykonują czynności związane z prowadzeniem Rejestru, który jest jawny, więc każdy ma prawo do wglądu, uzyskiwania wypisów, wyciągów i odpisów. Dostęp do akt zawartych w KRS jest nieograniczony. Wpisy w KRS podlegają publikacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, oznacza to, że nie można zasłaniać się nieznajomością ogłoszonych wpisów od dnia ich ogłoszenia. W przypadku rozbieżności wpisu z publikacją obowiązuje to, co znajduje się we wpisie KRS. Jednakże osoba trzecia może powołać się na treść ogłoszenia, chyba że podmiot wpisany do KRS udowodni, że osoba ta wiedziała o treści wpisu. Domniemywa się, że wpisy do KRS są prawdziwe.
(art. 8 – 21 KRS) przeczytać
Wpisowi do Rejestru przedsiębiorców podlegają:
1. spółki jawne,
2. spółki partnerskie,
3. spółki komandytowe,
4. spółki komandytowo - akcyjne,
5. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
6. spółki akcyjne,
7. spółdzielnie,
8. przedsiębiorstwa państwowe,
9. jednostki badawczo-rozwojowe,
10. towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych,
11. oddziały przedsiębiorców zagranicznych działających na terytorium RP,
12. główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń.
Osoby prawne w podejmowanych przez siebie czynnościach są w pewnym zakresie ograniczone:
- nie mogą dziedziczyć,
- nie są uprawnione do zachowku,
- nie są podmiotem obowiązków rodzinnych,
Zdolność do czynności prawnych osób prawnych uzależniona jest od:
- istnienia osoby prawnej,
- posiadania organu, który w jej imieniu dokonuje tych czynności prawnych. Gdy organów nie ma (czyli osób fizycznych które wchodzą w ich skład) sąd ustanawia dla takiej osoby prawnej kuratora, który:
· musi postarać się o niezwłoczne powołanie organów osoby prawnej,
· w razie potrzeby gdy organów nie powoła likwiduje taką osobę prawną.
Różnice między organem a przedstawicielem (prokurentem, pełnomocnikiem, kuratorem)
Organ wchodzi w skład struktury organizacyjnej osoby prawnej, przedstawiciel jest odrębnym, indywidualnym podmiotem. Organ działa w zakresie takich kompetencji, które są określone w statucie osoby prawnej, przedstawiciel na mocy pełnomocnictwa, prokury, orzeczenia sądowego (kurator).
Kiedy działania osoby fizycznej działającej jako organ ...........................
1. Gdy osoba ta występuje jako organ.
2. Gdy była organem w chwili dokonywania tej czynności.
3. Gdy podjęła działanie mieszczące się w kompetencjach działania organu.
4. Gdy podjęła działanie jako działanie organu.
5. Gdy spełniony został wymóg reprezentacji łącznej o ile jest wymagana.
Ochrona osób trzecich dokonujących czynności prawnych z rzekomym organem
Rzekomy organ art. 39 K.C.
Rzekomy pełnomocnik art. 103 K.C.
Nieważność bezwzględna – aby dana czynność była ważna, musi jej dokonać na nowo właściwa osoba.
Bezskuteczność zawieszona – dla ważności czynności prawnej wymagane jest potwierdzenie osoby upoważnionej
Osoba fizyczna działająca jako rzekomy organ ma obowiązek zwrotu tego co otrzymała od drugiej strony w wykonaniu umowy oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania.
Skarb Państwa jako szczególna osoba prawna
Jako jedynej jednostce K.C. przyznaje mu osobowość prawną. Cechy Skarbu Państwa:
- nie powołuje się go do życia,
- nie ulega likwidacji,
- nie podlega wpisowi do rejestru,
- nie ma siedziby,
- jest bankierem państwa,
- działa przez swoje jednostki organizacyjne i swoje organy,
- odpowiada za swoje zobowiązania a co do zasady nie odpowiada za zobowiązania innych podmiotów (wyjątki wprowadzane są w drodze umowy lub ustawy). Jedynymi dopuszczalnymi formami w jakich organy państwowe mogą ustanowić w drodze umowy odpowiedzialność majątkową Skarbu Państwa za zobowiązania innych podmiotów to poręczenia i gwarancje.
Sfery działalności Skarbu Państwa:
1. Dominium – podmiot stosunków cywilnoprawnych – występuje równość podmiotów.
2. Imperium – wykonuje uprawnienia władcze – nie ma równości podmiotów.
Wg art. 67 § 2 KPC w imieniu Skarbu Państwa w czynnościach procesowych występuje organ państwowy jednostki organizacyjnej z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie lub organ jednostki nadrzędnej.
Ułomne (niepełne) osoby prawne
Zanim nastąpiła nowelizacja K.C. istniał problem jak dzielić podmioty prawa cywilnego. Po wprowadzeniu art. 331 do K.C. katalog podmiotów prawa cywilnego został poszerzony o ułomne osoby prawne, które funkcjonują obok osób fizycznych i prawnych (art. 1 K.C.). Za ułomną osobę prawną uważa się jednostkę organizacyjną nie będącą osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną.
Do ułomnych osób prawnych stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.
Rodzaje ułomnych osób prawnych:
- osobowe spółki prawa handlowego: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo – akcyjna,
- spółki kapitałowe w organizacji – mogą we własnym imieniu zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane,
- wspólnoty mieszkaniowe – art. 6 ustawy o własności lokali mówi że wspólnota może nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną,
- stowarzyszenia zwykłe niezarejestrowane – ustawa o stowarzyszeniach.
Ułomna osoba prawna to samodzielny podmiot praw i obowiązków niezależny od osób fizycznych i prawnych które ją tworzą, czy są jej członkami.
Ułomna osoba prawna posiada dwa atrybuty:
- ma zdolność prawną
- ma zdolność sądową
Wg art. 331 K.C. członkowie ułomnej osoby prawnej ponoszą subsydiarną odpowiedzialność za zobowiązania tej osoby. Odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna. Odpowiedzialność ta ma charakter wtórny tzn. w pierwszym rzędzie odpowiada dłużnik, a dopiero w dalszej kolejności podmiot, który odpowiada subsydiarnie (np. członkowie spółki). Oznacza to, że najpierw odpowiada całym swoim majątkiem jednostka ułomna, a w dalszej kolejności jej członkowie swoimi majątkami. Odpowiedzialność ta aktualizuje się z chwilą niewypłacalności jednostki.
Art. 31 ksh, 95 ksh, 126 ksh to lex specjalis do art. 331 K.C.
W ksh znajdują się nieco inne regulacje odpowiedzialności za zobowiązania. Chodzi o bezskuteczność egzekucji, a nie niewypłacalność. Czyli najpierw następuje egzekucja, a dopiero potem sięgamy do majątku.
Od ułomnych osób prawnych należy odróżnić takie jednostki organizacyjne, które nie mają ani osobowości prawnej ani zdolności prawnej (sp. cywilna, w której podmiotami prawa są wspólnicy, którzy podlegają wpisowi do ewidencji działalności gospodarczej).
Do 25.09.2003 r. w K.C. nie było definicji przedsiębiorcy – definicji uniwersalnej. W innych ustawach znajdowały się definicje przedsiębiorcy, ale były one tworzone na potrzeby konkretnej ustawy. W chwili obecnej art. 431 K.C. zawiera definicję przedsiębiorcy powszechnego zastosowania. Jeśli korzystamy z konkretnej ustawy, to korzystamy z konkretnej zawartej w niej definicji.
Wg K.C. przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna, ułomna osoba prawna prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową, działa pod firmą.
K.C. nie definiuje działalności gospodarczej i zawodowej.
K.C. nie określa w sposób przedmiotowy przedsiębiorcy.
Wg ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (sdg) przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna, ułomna osoba prawna wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą – jest to podmiotowe określenie przedsiębiorcy.
W świetle ustawy o sdg działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły – określenie przedmiotowe.
Art. 3 ustawy o sdg zawiera zmodyfikowane przedmiotowe ujęcie przedsiębiorcy. Ustawa o sdg zawiera wyłączenie przepisów dot. przedsiębiorcy w zakresie:
- wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów,
- działalności wytwórczej w rolnictwie w określonym zakresie.
Oznacza to, że ktoś może być przedsiębiorcą w rozumieniu K.C., a nie będzie nim w rozumieniu ustawy o sdg. K.C. nie wymaga dokonania żadnego aktu o charakterze formalnym aby spełniać przesłanki definicji z K.C. Przedsiębiorca wg ustawy o sdg takiemu wpisowi podlega (do KRS lub ewidencji działalności gospodarczej). Fakt braku wpisu nie powoduje nieuznanie danego przedsiębiorcy w świetle przepisów K.C.
Podmiot
Kodeks Cywilny
Ustawa o sdg + wspólnicy s.c.
1.Działalność gospodarcza, zawodowa we własnym imieniu – nie ma zawężeń.
2.Brak wymogu zarobkowości.
3. Brak konieczności wpisu do rejestru.
4. Pojęcie uniwersalne.
1.Działalność zawężona do określonego kręgu: usługowa, handlowa, poszukiwanie, rozpoznawanie itd.
2. Wymóg zarobkowości, działalność zorganizowana i ciągła.
3. Cecha konstytutywna – wpis do KRS lub ewidencji działalności gospodarczej
4. Definicja sformułowana na potrzeby tej ustawy, nie ma waloru ogólnosystemowego. Jeśli w jakiejś innej ustawie pojawia się pojęcie „przedsiębiorca”, a ta ustawa go nie definiuje i jeśli nie ma wyraźnego odesłania do sdg, to bierzemy pod uwagę definicję z K.C.
art. 431 K.C. art. 551 K.C.
Przedsiębiorca firma Przedsiębiorstwo nazwa
(znaczenie podmiotowe) (znaczenie przedmiotowe)
Firma odnosi się wyłącznie do oznaczenia przedsiębiorcy i każdy przedsiębiorca niezależnie od swojej formy prawnej oraz od tego czy jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o sdg (ewentualnie ustawy o KRS) działa pod firmą.
W definicji przedsiębiorstwa z art. 551 K.C. jako jego składnik nie występuje firma. Firma nie wchodzi w skład przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym.
...
Chuck-Chomik