Kalendarz aztecki
Aztekowie używali dwóch kalendarzy. Jeden z nich – kalendarz słoneczny (Xiuhpohualli), składał się z 365 dni podzielonych na 18 miesięcy po 20 dni oraz dodatkowych 5 dni – Nemotemi (bez imienia, numerowane od 0 do 4). Dni dodatkowe przynosiły nieszczęścia. Każdy miesiąc miał nazwę związaną z rolnictwem, rozwojem roślinności, pracami polowymi. Kolejne dni były ponumerowane od 0 do 19. Według tego kalendarza obchodzono coroczne święta, składano ofiary.
Podział roku słonecznego według azteckiego kalendarza słonecznego (Xiuhpohualli):
Miesiąc aztecki
Czas trwania w obecnie obowiązującym kalendarzu
Obrzędy
1. Atlcoualco (brak wody)
12 lutego – 3 marca
wywoływanie deszczu, ofiary dla Tlaloca
2. Tlacaxipeualiztli (obdzieranie ludzi ze skóry)
4 marca – 23 marca
czas siania, tańce kapłanów przybranych w ludzką skórę
3. Tozoztontli (krótki post)
24 marca – 12 kwietnia
oczekiwanie deszczu, ofiary dla Tlaloca
4. Tozoztli (długi post)
13 kwietnia – 2 maja
obrzęd puszczania krwi
5. Toxcatl (suchy)
3 maja – 22 maja
początek pory deszczowej, ofiary z dzieci
6. Etzalqualiztli (potrawa z bobu, fasoli)
23 maja – 11 czerwca
oczekiwanie na deszcz
7. Tecuhilhuitontli (małe święto książąt)
12 czerwca – 1 lipca
oczekiwanie na deszcz, ofiara z kapłanki
8. Hueitecuhilhuitl (wielkie święto książąt)
2 lipca – 21 lipca
święto bogini młodej kukurydzy, ofiara z dziewczyny
9. Tlaxochimaco (narodziny kwiatów)
22 lipca – 10 sierpnia
święto indyków i placków z kukurydzy
10. Xocotlhuetzi (spadanie owoców)
11 sierpnia – 30 sierpnia
ofiara całopalna
11. Ochpaniztli (czas zamiecionych dróg)
31 sierpnia – 19 września
ofiara z kobiety uosabiająca dojrzałą kukurydzę
12. Teotleco (przyjście bogów)
20 września – 9 października
ofiara całopalna na cześć powracających bogów
13. Tepeilhuitl (święto gór)
10 października – 29 października
ofiara dla Tlaloca z kobiet i mężczyzn
14. Quecholli (czapla)
30 października – 18 listopada
czterodniowy post, przegląd broni
15. Panquetzaliztli (podniesienie sztandaru)
19 listopada – 8 grudnia
święto ku czci boga wojny, ceremonialne potyczki
16. Atemoztli (spłynięcie wód)
9 grudnia – 28 grudnia
dary dla boga domowego ogniska
17. Tititl (surowa pogoda)
29 grudnia – 17 stycznia
ofiara z kobiety, magiczne wywoływanie deszczu przez płacz dzieci i kobiet
18. Izcalli (zmartwychwstanie)
18 stycznia – 6 lutego
wypiek placków z kukurydzy, składanie ofiar z jeńców co cztery lata
19. Nemotemi (dni pechowe)
7 lutego – 11 lutego
zakaz uroczystości
Drugi kalendarz używany przez Azteków to kalendarz wróżbiarski (Tonalpohualli). Według niego przepowiadano np. przyszłość narodzonego w danym dniu człowieka, decydowano o najlepszym dniu do rozpoczęcia konkretnych przedsięwzięć itp. Kalendarz ten składał się z 260 dni (Tonalli) podzielonych na tygodnie. Każdy tydzień (Trecenas) miał 13, oznaczonych kolejnymi cyframi dni. Nazwy dni określane były 20, cyklicznie powtarzającymi się symbolicznymi nazwami. Kolejny tydzień rozpoczynał dzień o przypadającej jemu nazwie z 20 dniowego cyklu. Dwadzieścia symboli nazywano: mazatl (jeleń), acatl (trzcina), xochitl (kwiat), mizquiztli (śmierć), quiahuitl (deszcz), malinalli (trawa), coatl (wąż), tecpatl (nóż krzemienny), ozomahtli (małpa), cuitzpallin (jaszczurka), ollin (trzęsienie ziemi), itzcuintli (pies), calli (dom), cozcacuauhtli (sęp), alt (woda), ehecatl (wiatr), cuauhtli (orzeł), tochtli (królik), cipactli (krokodyl), ocelotl (jaguar). Dwudziestodniowe cykle podporządkowane były wpływom czterech stron świata.
Kamień słońca - kalendarz aztecki
Dla wierzeń azteckich najważniejszy był moment zrównania się obu kalendarzy, który przypadał co 52 lata. Był to moment wielkiej uroczystości, czas decydujący o dalszym istnieniu świata. (Koniec każdej z poprzednich epok następował właśnie w chwili zrównania się kalendarzy). Tej nocy nikt nie mógł zasnąć, kapłani mieli obowiązek odczytać z układu planet i gwiazd losy świata. Gdy już wiadomo było, że świat będzie istniał, należało rozpalić nowy ogień i ofiarować Słońcu życie ludzkie. W trakcie tej uroczystości ogień rozpalano na piersi jeńca pochodzącego z szlachetnego rodu. Gdy ogień płonął rozcinano jego pierś, serce składano w ofierze bogu a ogień "karmiono" ciałem. Ludność rozpalony ogień zanosiła do domu. W ten sposób świat był, zdaniem Azteków ocalony na następny okres 52 lat.
Jednym z najważniejszych zabytków związanych z aztecką rachubą czasu jest tzw. Piedra del Sol (Kamień Słońca), kamienny dysk nazywany kalendarzem azteckim. Kamień pochodzi z XV wieku, został znaleziony w 1790 r. Płaskorzeźba na jego powierzchni interpretowana jest jako mit o Słońcach związany ze stworzeniem świata.
Boscy opiekunowie poszczególnych dni (Tonalli) miesiąca według kalendarza wróżbiarskiego (Tonalpohualli):
Numer
Dzień miesiąca
Symbol (znak)
Znaczenie
Boski patron
1
Cipactli
Krokodyl
Tonacatecuhtli
2
Ehécatl
Wiatr
Quetzalcoatl
3
Calli
Dom
Tepeyollotl
4
Cuetzpalin
Jaszczurka
Huehuecoyotl
5
Coatl
Wąż
Chalchiuhtlicue
6
Miquiztli
Śmierć
Tecciztecatl
...
leopardg