Autorzy:
Wstęp
Rozwój Wspólnot Europejskich, a później Unii Europejskiej oparty jest na następujących podpisanych traktatach:
o 1951(1952) Traktat Paryski- ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali,
o 1957(1958) Traktaty Rzymskie- ustanawiające Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej(EURATOM),
o 1986(1987) Jednolity Akt Europejski,
o 1992(1993) Traktat z Maastricht (Traktat o Unii Europejskiej)
o 1997(1998) Traktat Amsterdamski,
o 2000(2003) Traktat Nicejski.
(pierwsza data oznacza rok podpisania danego traktatu przez państwa sygnatariuszy, a druga podana w nawiasie określa moment wejścia w życie aktów)
25 marca 1957 roku sześć państw członkowskich EWWiS (Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg) podpisało Traktaty Rzymskie- Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej (EURATOM)- weszły one w życie 1 stycznia 1958 roku. Traktat o EWG zawarty został na czas nieokreślony, co powoduje, że utworzenie Wspólnoty i scedowanie na nią praw suwerennych państw członkowskich ma charakter nieodwołalny i nieograniczony czasowo.
Traktaty Rzymskie określiły kierunek i stały się fundamentem integracji europejskiej.
Zgodnie z postanowieniami Traktatu Rzymskiego, głównym celem EWG jest popieranie harmonijnego rozwoju gospodarczego wszystkich państw członkowskich, ciągłej i zrównoważonej ekspansji regionu oraz wzrostu poziomu życia mieszkańców. Dla realizacji tego kompleksowego celu przewidziano następujące środki:
1. zniesienie w obrotach między państwami członkowskimi ceł i ograniczeń ilościowych,
2. ustanowienie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej i wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich,
3. wprowadzenie swobody przepływu usług, kapitału i ludności (siły roboczej),
4. realizacja wspólnej polityki rolnej,
5. ustanowienie zasad chroniących konkurencję na obszarze Wspólnoty,
6. koordynacja polityki ekonomicznej państw członkowskich,
7. harmonizacja przepisów prawa poszczególnych krajów w zakresie niezbędnym dla sprawnego funkcjonowania wspólnego rynku,
8. utworzenie Europejskiego Funduszu Społecznego w celu zwiększenia możliwości zatrudnienia i wzrostu poziomu życia pracowników,
9. utworzenie Europejskiego Banku Inwestycyjnego, który ma być źródłem kreacji środków ułatwiających ekspansję ekonomiczną Wspólnoty,
10. stowarzyszenie krajów i terytoriów zamorskich w celu zwiększenia wzajemnej wymiany i ułatwienia ich rozwoju społecznego i gospodarczego.
Każdemu z tych punktów poświęcony jest specjalny rozdział traktatu, zawierający bardziej szczegółowe regulacje.
Realizacja zadań zawartych w postanowieniach traktatu rzymskiego została rozłożona na etapy. Okres przejściowy (1958-1969), potrzebny do pełnego uruchomienia wspólnego rynku, przewidziano na 12 lat (trzy etapy po cztery lata każdy) Lecz i po jego zakończeniu, osiąganie celów w zakresie wspólnej polityki gospodarczej i społecznej mogło mieć tylko charakter procesu długofalowego.
Stworzenie wspólnego rynku dla wszystkich towarów i usług stało się teraz podstawowym zadaniem Wspólnot Europejskich. Miało to nastąpić poprzez stopniowe znoszenie wszelkich barier i ograniczeń dzielących dotąd rynki sześciu państw członkowskich i doprowadzenie w końcowym efekcie do wprowadzenia wspólnej taryfy celnej i ustanowienie Unii Celnej (nastąpiło to 1 lipca 1968 roku).
Traktat o EWG sformułował ponadto cztery podstawowe swobody będące do dnia dzisiejszego fundamentalnymi zasadami działania Unii Europejskiej:
o swoboda przepływu towarów;
o swoboda przepływu osób;
o swoboda przepływu usług;
o swoboda przepływu kapitału.
Traktat przewidywał realizacje celów Wspólnoty poprzez:
o ustanowienie wspólnej polityki handlowej, wspólnej polityki rolnej oraz wspólnej polityki transportowej;
o wprowadzenie zasad wolnej, niczym niezakłóconej konkurencji;
o utworzenie Europejskiego Funduszu Społecznego;
o powołanie Europejskiego Banku Inwestycyjnego.
Na mocy Traktatu Rzymskiego utworzono cztery główne instytucje, których celem była realizacja postanowień traktatu:
o ponadnarodową Komisję Europejską jako organ wykonawczy (w skład Komisji wchodzi 20 członków-komisarzy na czele z Przewodniczącym. Komisja posiada szereg zadań i uprawnień, wśród których znajdują się m.in. prawo inicjatywy ustawodawczej, realizacja postanowień traktatowych oraz koordynacja działań Wspólnot. Komisja Europejska czuwa nad przestrzeganiem przez państwa członkowskie prawa wspólnotowego).
o międzyrządową Radę Ministrów jako organ ustawodawczy (Rada Ministrów na podstawie wniosków przedłożonych przez Komisję podejmuje decyzje lub inicjatywy ustawodawcze)
o pochodzące z desygnacji parlamentów państw członkowskich Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne (od 1962 Parlament Europejski) o funkcjach głównie opiniotwórczych i kontrolnych. W Parlamencie Europejskim zasiada 626 posłów. Na poszczególne państwa członkowskie przypada różna - zależna od liczby ludności - liczba mandatów. Do najważniejszych uprawnień należy zatwierdzanie budżetu Unii oraz wyrażanie zgody na umowy zawierane z krajami nie będącymi członkami UE. Parlament sprawuje kontrolę nad Komisją Europejską, zatwierdza również wybór jej przewodniczącego jak i członków.
o Europejski Trybunał Sprawiedliwości (interpretuje decyzje Wspólnoty i orzeka w sprawach spornych wynikających z postanowień traktatu, na wniosek Komisji Trybunał podejmuje decyzje wobec państw człokowskich, które nie wypełniają zobowiązań traktatowych)
o oraz jako organy pomocnicze: Komitet Gospodarczy i Społeczny i Trybunał Obrachunkowy.
Cele, które zostały postawione przed EWG przez Traktat Rzymski, zostały następnie uzupełnione postanowieniami Jednolitego Aktu Europejskiego. Jednolity Akt Europejski został przyjęty przez Radę Unii Europejskiej 27 stycznia 1986 r. i po ratyfikacji przez państwa członkowskie, wszedł w życie 1 lipca 1987 r. Głównymi zmianami wprowadzonymi do Traktatów przez JAE było poszerzenie o nowe rozdziały poświęcone sprawom koordynacji polityki monetarnej, polityce społecznej, spójności gospodarczej i społecznej, badaniom i rozwojowi technologicznemu oraz ochronie środowiska.
Ponadto Akt wprowadził nowa procedurę głosowania kwalifikowaną większością głosów. JAE zreformował także działalność Parlamentu Europejskiego zwiększając jego prerogatywy legislacyjne (konieczność akceptacji decyzji przez Parlament, poszerzenie uprawnień w zakresie procedury współdecydowania).
JAE określił także ramy działania Rady Europejskiej i Europejskiej Współpracy Politycznej, ważne są również zmiany dotyczące mechanizmu podejmowania decyzji przez Radę Ministrów. JAE stanowi także podstawy prawne dla jednolitego Rynku Europejskiego, który zaczął funkcjonować od 1 stycznia 1993 roku.
Zniesienie w obrotach między państwami członkowskimi ceł i ograniczeń ilościowych.
Eliminacja ceł i innych opłat o tym samym skutku oraz ograniczeń ilościowych w handlu między państwami członkowskimi zgodnie z postanowieniami Traktatu o Wspólnocie Europejskiej, cła w obrocie między państwami WE miały być znoszone według następującego harmonogramu: 1 I 1959r. Do 90% stanu ceł na 1 I 1957r. 1VII 1960 r do 80% , 31 XII 1961 do 70% , 1 VII 1963 r. do 60%, 31 XII 1964 do 50 % , 31 XII 1965 r do 40 % . Pozostałe 40% miało być zniesione w terminach ustalonych przez Radę do 31 XII 1968r. W praktyce znoszenie ceł na artykuły tak przemysłowe jak i artykuły rolne następowało o wiele szybciej, niż przewidywał Traktat WE. Znoszenie ceł w odniesieniu do artykułów przemysłowych przebiegało bardziej korzystnie, niż w stosunku do artykułów rolnych, w przypadku których skala znoszenia ceł była nieco niższa, niż wobec produktów przemysłowych, a poza tym nie zawsze artykuły rolne były obejmowane znoszeniem ceł. Cła na artykuły przemysłowe znoszono następująco:
- 1 I 1959 r. do 90% stanu ceł na 1 I 1957 r.,
- 1 VII 1960 r. do 80% ,
- 1 I 1961 r. do 70%,
- 1 I 1962 r. do 60 %
- 1 VII 1962 r. do 50 %
- 1 VII 1963 do 40%
- 1 I 1965 r do 30 %
- 1 I 1966 do 20%
- 1 VII 1967 do 15 %
- 1 VII 1968 do 0 %
Natomiast cła na artykuły rolne były znoszone następująco
1 I 1959 r. do 90 stanu ceł na 1 I 1957 r , 1 VII 1960 r. do 80% , 1 I 1961 do 75% , ale obniżka nie objęła wszystkich artykułów 1 I 1962 do 65% , 1 VII 1962 r zniesiono cła o 5% na niektóre tylko artykuły, 1 VII1963 r do 55% , 1 I 1965 r do 45 % , 1 I 1966 r do 35% . Pozostałe cła znoszone były w różnych terminach na poszczególne grupy towarowe do 1 VII 1968r.
Jak wynika z powyższego , proces znoszenia ceł dokonywał się z przyspieszeniem , tak że 1 VII 1963 r. wyprzedzenie w stosunku do harmonogramu wyniosło 2,5 roku. Kolejne przyspieszenie nastąpiło 1 VII 1965 r. W rezultacie od 1 VII 1968 r zostały zniesione cła w handlu między państwami członkowskimi niemal na wszystkie artykuły przemysłowe i produkty rolne. Tj. o 1,5 roku wcześniej , niż przewidywał to Traktat WE.
Zostały jedynie utrzymane do 3 VII 1969 r. cła (w wysokości nie przekraczającej poziomu ceł 2,5% ceł z 1958 r.) na około czterdzieści produktów rolnych, a po tym terminie tylko w odniesieniu do niektórych produktów rolnych. Znoszenie ceł w powyższym okresie następowało wśród różnego typu napięć i konfliktów między państwami członkowskimi na tle rozbieżności między nimi w tym zakresie. RFN i kraje Beneluksu dążyły do szybkiego znoszenia ceł na artykuły przemysłowe, były natomiast niechętne wobec znoszenia ceł na artykuły rolne. Natomiast Francja przy poparciu Włoch, których koszty produkcji artykułów rolnych były istotnie niższe, a artykułów przemysłowych- wyższe od wymienionych państw, uzależniały znoszenie ceł na artykuły przemysłowe od znoszenia ceł na artykuły rolne.
Cła eksportowe zostały natomiast zniesione między państwami członkowskimi WE do 31 XII 1961 r., chociaż w praktyce na niektóre produkty były utrzymane jeszcze przez kilka lat po tej dacie.
O wiele większe trudności powodowało znoszenie opłat, mających to samo znaczenie co cło. Większość z nich została zniesiona do 1 VII 1968 r. W wyniku sprzeczności interesów państw członkowskich, wiele z tych opłat, mimo silnego nacisku Komisji, zostało utrzymanych po tym terminie i były one stosowane także w latach 70-tych.
Ograniczenia ilościowe na artykuły przemysłowe zostały zniesione od 1 I 1962 r., z wyjątkiem niektórych dziedzin objętych monopolem państwa (np. tytoń), zaś na artykuły rolne do lipca 1968 r. Na niektóre artykuły rolne ograniczenia ilościowe zostały zniesione po utworzeniu branżowych organizacji rynkowych, w odniesieniu do niektórych jednak – w wyniku sprzeczności interesów – stosowane były także w latach 70-tych.
Natomiast Dania, Irlandia i Wielka Brytania znosiły cła w obrocie handlowym z pozostałymi państwami członkowskimi WE od 1 IV 1973 r. do 1 VII 1977 r. W przypadku Grecji cła były znoszone od 1 I 1981 r. do 1 I 1986 r., zaś Hiszpanii i Portugalii – od 1 I 1986 r. do 1 I 1993 r.
Pozostałe ograniczenia ilościowe w handlu między Danią, Irlandią, Wielka Brytanią i Grecją a pierwotnymi członkami WE formalnie zostały zniesione z chwilą wejścia ich w skład Wspólnoty. Znoszenie innych restrykcji, mających ten sam skutek, co ograniczenia ilościowe, zostało rozłożone jednak na kilka lat. W rzeczywistości jeszcze pod koniec lat 70-tych nie w pełni sprawnie funkcjonowała unia celna w ramach WE, gdyż państwa członkowskie, w praktyce nie usunęły między sobą wszystkich ograniczeń utrudniających swobodny obrót towarowy, ale „tymczasowo” wprowadziły szereg nowych ograniczeń (pozataryfowych i parataryfowych) w tym obrocie.
Z dniem 1 I 1993 r. zostały zniesione formalności celne w obrocie towarowym w ramach WE.
Ustanowienie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej i wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich
Ustanowienie wspólnej taryfy celnej.
Wspólna taryfa celna WE została ustalona na zasadzie średniej arytmetycznej narodowych taryf celnych. Różnica między taryfami narodowymi a wspólna taryfą celną była zmniejszana w trzech etapach: w dwóch pierwszych o 30%, w ostatnim o 40%. Pierwsze dwa etapy w odniesieniu do artykułów przemysłowych zostały zrealizowane 1 I 1961 r. i 1963 r. tj. w pierwszym przypadku szybciej o rok, w drugim zaś o 2,5 roku w porównaniu z postanowieniami Traktatu WE. Natomiast w odniesieniu do artykułów rolnych, nie objętych wspólna polityka rolna, zmniejszenie powyższej różnicy następowało zgodnie z planem tj. 1 I 1962 r. i 1 I 1966 r. W przypadku artykułów rolnych objętych branżową organizacją rynkową w ramach wspólnej polityki rolnej, cła zostały zniesione z chwilą utworzenia tych organizacji i zastąpione ruchomymi opłatami wyrównawczymi.
1 VII 1968 r. rozpoczął się trzeci etap; została ustalona wspólna taryfa celna na artykuły nie objęte wspólna polityka rolną.
Przeciętne opłaty celne w ramach wspólnej taryfy celnej wynosiły 12,5%. W wyniku obniżki ceł w ramach tzw. rundy Kennedy’ego została ona zmniejszona o 35% i od 1 I 1979 r. wynosiły 8,1% (w USA 12%).
Dania, Irlandia i Wielka Brytania od 1 I 1979 r. ujednoliciły ze wspólną taryfą celną państw WE swoje cła na towary, w przypadku których różnica między ich cłami a wspólną taryfą celną nie wynosiła więcej niż 15%. W odniesieniu do innych towarów Dania, Irlandia i Wielka Brytania zmniejszały różnicę między cłami narodowymi a wspólna taryfą celną w sposób następujący: 1 I 1974 r. do 60%, 1 I 1975 r. – 40%, 1 I 1976 r. – 20 %, a 1 VII 1977 r. – 0 %. Natomiast Grecja likwidowała różnice między jej cłami narodowymi a wspólna taryfą celną w czasie pięciu lat, tj. do 1 i 1986 r.
Ujednolicenie polityki handlowej.
W przypadku wspólnej polityki handlowej, proces ten postępował o wiele wolniej, niż realizacja unii celnej. Dopiero w 1960 r. państwa WE poczyniły pierwsze kroki w zakresie opracowywania zasad wspólnej polityki handlowej. W tym samym roku decyzją Rady państwa członkowskie zostały zobowiązane do włączenia w dwustronne umowy handlowe zawierane z państwami trzecimi specjalnej klauzuli, która pozwalała im domagać się zrewidowania postanowień umowy, jeżeli byłoby to niezbędne z punktu widzenia wspólnej polityki handlowej WE.
Na mocy dwóch decyzji Rady z października 1961 r. państwa członkowskie zostały zobowiązane do wzajemnego informowania się o planowanych negocjacjach handlowych z państwami trzecimi, z na żądanie jednego z nich – odbycia wzajemnej konsultacji na ten temat. Jednocześnie decyzje Rady zabraniały państwom członkowskim zawierania z państwami trzecimi umów handlowych na czas dłuższy, niż czas trwania okresu przejściowego w WE.
Rada przyjęła 25 IX 1962 r. tzw. program akcji w zakresie polityki handlowej. Dzielił on państwa trzecie na dwie grupy: należące do GATT i pozostające poza tą organizacją, ale kierujące się jej zasadami oraz nie należące do GATT i nie przestrzegające jej zasad. Wobec państw pierwszej grupy import WE miał być w pełni zliberalizowany, lista towarów ujednolicona, wobec drugiej grupy państw nadal miała obowiązywać polityka kontyngentowania importu. W praktyce tzw. państwa socjalistyczne były zaliczone do drugiej grupy państw.
WE zawarła 14 X 1963 r. – w imieniu jej państw członkowskich – pierwszy, 4 IV 1964 r. – drugi, a 21 V 1965 r. – trzeci układ handlowy, kolejno z Irakiem, Izraelem i Libanem. Od tego czasu państwa WE występują na zewnątrz w sprawach handlowych z reguły jako całość, chociaż w następnych latach poszczególne państwa zawierały jeszcze indywidualnie wiele umów handlowych.
5 IV 1968 r. Rada ustanowiła procedurę przeciwdziałania praktykom dumpingowym. W grudniu 1968 r. podjęła trzy decyzje w sprawie ustanowienia jednolitego spisu towarów importowanych, które powinny być liberalizowane przy imporcie do WE oraz stopniowego wprowadzania jednolitej procedury przy imporcie niektórych towarów z określonych państw trzecich.
16 XII 1969 r. Rada postanowiła wprowadzić w pełni wspólną politykę handlową do 1 I 1970 r. Od tego czasu miała ona opierać się na jednolitych zasadach, szczególnie w odniesieniu do zmiany taryfy celnej, zawierania umów handlowych i celnych, środków liberalizacji polityki eksportowej, środków ochrony handlu, w tym również stosowanych przy zaistnieniu dumpingu lub subsydiowania. Państwa WE od 1 I 1970 r. utraciły prawo do indywidualnego zawierania umów handlowych i celnych, które odtąd w ich imieniu miały być zawierane przez WE na zasadzie, że rokowania z reguły prowadzi Komisja na podstawie pełnomocnictw Rady, która następnie podejmuje ostateczną decyzje w tej sprawie. W wyniku nacisku Francji i RFN, które uważały, że utrudni ona ich stosunki z tzw. państwami socjalistycznymi, stosowanie tej zasady wobec nich zostało zawieszone do końca 1972 r. Ważność zawieranych w ten sposób umów z powyższymi państwami nie mogła przekroczyć grudnia 1974 r. Dania, Irlandia i Wielka Brytania przyjęły zasady wspólnej polityki handlowej od 1 IV 1973 r., a Grecja 1 IV 1981 r. W 1988 r. WE wprowadziła Jednolity Dokument Administracyjny (SAD, od angielskiej nazwy Single Administrative Document). Zastąpił on 130 równoważnych dokumentów celnych dla przesyłek towarowych stosowanych przez poszczególne państwa członkowskie. Na podstawie decyzji Rady z 20 XII 1990 r. od 1 I 1993 r. jest on używany tylko w odniesieniu do przesyłek towarowych z państw trzecich i w wymianie handlowej miedzy Hiszpanią i Portugalią a pozostałymi państwami członkowskimi WE. Natomiast w obrocie towarowym między państwami członkowskimi WE ( z wyłączeniem Hiszpanii, Portugalii do końca 1986 r.) od 1 I 1993 r. zostały zniesione wszelkie formalności celne.
Rozdział 3
Wprowadzenie swobody przepływu usług, kapitału i ludności (siły roboczej).
Swoboda przepływu osób.
Jak już stwierdzono w punkcie A traktat rzymski zajmuje się jedynie swobodą przepływu pracowników najemnych( z wyjątkiem zatrudnionych w administracji publicznej), tj. osób świadczących pracę na rzecz innej osoby pod jej kierownictwem za wynagrodzeniem, przy czym praca ta ma być wykonywana rzeczywiście i skutecznie. Prawo wtórne wspólnot wyodrębniło swobodę przepływu jeszcze 2 kategorii osób:
· Pracowników samodzielnych(właścicieli przedsiębiorstw i osób świadczących usługi)
· Innych osób (przede wszystkim osoby, które zaprzestały pracy i studenci).
Prawo swobodnego przepływu powyższych trzech kategorii osób rozciąga się także na ich małżonków, dzieci do 21 roku życia(lub starsze, ale będące na ich utrzymaniu) oraz rodziców tych osób i ich współmałżonków o ile są oni na ich utrzymaniu.
16 VII 1961 r. Rada uchwaliła dyrektywę w sprawie swobodnego przepływu pracowników najemnych. 25 III 1964 r. uchwaliła kolejną dyrektywę na mocy której zagwarantowano powyższym pracownikom z państwa WE swobodę podejmowania pracy na terenie innych państw członkowskich, oraz te same warunki pracy i płacy, które państwa przyznają swoim obywatelom. Pozostałe ograniczenia w swobodzie ich przepływu zostały ostatecznie zniesione rozporządzeniem i dyrektywą z 1968 r.
Nie odnosiło się to jednak do pracowników zatrudnionych w administracji publicznej. Komisja Wspólnot Europejskich w komunikacie z 18 III 1988 r. w kwestii stosowania art. 48 Traktatu o EWG zajęła stanowisko, że nadal nie obowiązuje swoboda przepływu osób w odniesieniu do pracowników sił zbrojnych, policji i innych sił porządkowych, sędziów, dyplomacji, pracowników administracji wszystkich szczebli, w tym gmin, administracji skarbowej i banków centralnych.
W wyjątkowych sytuacjach ograniczenie powyższej swobody może być zastosowane także w transporcie publicznym, dystrybucji gazu, energii, żeglugi morskiej, powietrznej poczcie, telekomunikacji, szkolnictwie publicznym.
Swobodę przenoszenia się pracowników samodzielnych ustanowiła dyrektywa z 21 V 1973 r., przy czym pojęciem pracownika samodzielnego objęto nie tylko właścicieli przedsiębiorstw oraz osoby świadczące usługi, ale także personel kierowniczy tych przedsiębiorstw, a w przypadku usług – również osoby świadczące usługi.
Rozporządzenie Rady z 1970 r. wstępnie a trzy dyrektywy Rady z 28 VI 1990 r. ostatecznie uregulowały swobodny przepływ osób, które zaprzestały pracy oraz studentów. W pierwszym przypadku osoby, które zaprzestały pracy, mogą w ciągu dwóch lat starać się o kartę pobytu w państwie, w którym zaprzestali pracy, o ile korzystają z emerytury renty inwalidzkiej lub chorobowej na poziomie wystarczającym by nie stanowili oni obciążenia dla opieki społecznej państwa pobytu. Karta pobytu jest wydawana na co najmniej 5 lat i jest automatycznie przedłużana. Przerwa w pobycie na terytorium danego państwa członkowskiego nie może być dłuższa niż 6 miesięcy.
W przypadku studentów swoboda przenoszenia się regulowana jest tzw. dyrektywą studencką z 29 X 1993 r. Student ma prawo przeniesienia się do innego państwa członkowskiego, o ile oświadczy, że jest wpisany na listę studentów i posiada wystarczające środki finansowe, aby nie być ciężarem dla opieki społecznej państwa pobytu. St...
Awatif