DANIEL PENNAC WSZYSTKO DLA POTWOR�W " (...) wierni wierz�, ze wystarczy, by jaki� �wi�ty po prostu by� (...) bo wtedy grom dosi�gnie jego zamiast ich RENE GIRARD Kozio� ofiarny "�li ludzi na pewno zrozumieli co�, o czym dobrzy nie maj� poj�cia." WOODY ALLEN 1 Z megafonu sp�ywa kobiecy glos, lekki i obiecuj�cy jak welon panny m�odej. - Pan Malaussene jest proszony do dzia�u reklamacji. G�os niczym mgie�ka, zupe�nie jakby zacz�y przemawia� zdj�cia Hamiltona. Jednak za mg�� panny Hamilton wyczuwam cie� u�miechu. No dobrze, id�. Mo�e dotr� za tydzie�. Mamy dwudziesty czwarty grudnia, jest szesnasta pi�tna�cie. Dom Towarowy p�ka w szwach. G�sty t�um klient�w obwieszonych prezentami tarasuje przej�cia. Lodowiec, kt�ry wycieka niepostrze�enie, pos�pna atmosfera nerwowo�ci. U�miechy p�g�bkiem, b�yszcz�ce od potu twarze, g�uche przekle�stwa, nienawistne spojrzenia, piski przera�onych dzieci zaczepianych co krok przez jakiego� brodatego �wi�tego Miko�aja. - Nie b�j si�, kochanie, to �wi�ty Miko�aj. Lampy b�yskowe. Co do �wi�tego Miko�aja, to widz� jak, gigantyczny i przezroczysty, wznosi sw� fantastyczn� posta� ludo�ercy ponad zastyg�� ci�b�. Ma p�sowe wargi. Bia�� brod�. Dobrotliwy u�miech. Z k�cik�w jego ust stercz� dzieci�ce n�ki. To najnowszy rysunek Malca. Zrobi� go wczoraj w szkole. Mina nauczycielki: "Uwa�a pan, �e to normalne, �eby dziecko w tym wieku rysowa�o takiego Miko�aja?" "A �wi�ty Miko�aj - odpowiedzia�em - uwa�a pani, �e on jest ca�kiem normalny" Wzi��em Malca na r�ce, a� kipia� z gor�czki. By� tak rozpalony, �e zapotnia�y mu okulary. Przez to jeszcze bardziej zezowa�. - Pan Malaussene jest proszony do dzia�u reklamacji. Pan Malaussene s�ysza�, psiakrew! Jest ju� nawet pod g��wnymi schodami ruchomymi. I ju� by na nie wszed�, gdyby nie stan�� jak wryty na widok czarnego pyska gwintowanego dzia�a. Bo to we mnie celuje dra�, ani chybi. Wie�yczka obr�ci�a si� wok� osi, znieruchomia�a, potem lufa podnios�a si�, �eby wymierzy� mi mi�dzy oczy. Wie�yczka i dzia�o nale�� do czo�gu AMX 30 zdalnie prowadzonego przez staruszka wzrostu metr czterdzie�ci, kt�ry manipuluj�c przyrz�dem wydaje kr�tkie okrzyki zachwytu. Jest to jeden z niezliczonych ma�ych staruszk�w od Tea. Naprawd� malutki, bardzo stary, rozpoznawalny po szarej bluzie. Teo tak ich ubiera, �eby �adnego nie traci� z oka. - M�wi� po raz ostatni, dziadku, od��cie t� zabawk� na miejsce! Sprzedawczyni karci go, znu�ona, zza p�ki z zabawkami. Ma sympatyczny wygl�d wiewi�rki przechowuj�cej orzeszki w policzkach. Staruszek popluwa dziecinnym nie, z kciukiem na przycisku "ogie�". Trzaskam obcasami nienaganne baczno�� i powiadam: - AMX jest przestarza�y, panie pu�kowniku, dobry na z�om albo do Ameryki �aci�skiej. Staruszek obrzuca swoje cacko zasmuconym spojrzeniem, po czym zrezygnowanym ruchem daje znak, �e mog� przej��. U�miech sprzedawczyni obdarza mnie patentem z gerontologii. Cazeneuve, gliniarz odpowiedzialny za to pi�tro, wyrasta spod ziemi i w�ciek�ym ruchem zabiera czo�g. - Oczywi�cie, zawsze nas musisz w co� wpakowa�, Malaussene... - Zamknij si�, Cazeneuve. Nastr�j... Starzec, kt�remu odebrano zabawk�, stoi machaj�c r�kami. Z pewn� ulg� daj� si� unosi� schodom, jakby w nadziei, �e wy�ej b�dzie wi�cej powietrza. Wy�ej natrafiam na Tea. Wci�ni�ty w garnitur koloru r�owego flaminga czeka jak zwykle w kolejce do fotoautomatu. U�miecha si� do mnie przyja�nie. - Jeden z twoich dzidziusi�w rozrabia w zabawkowym, Teo. - Tym lepiej. Przynajmniej w tym czasie nie sterczy z rozpi�tym p�aszczem pod jak�� szko��. U�miech.za u�miech. Potem, k�tem oka, Teo pokazuje szklan� klatk� dzia�u reklamacji. - Wygl�da na to, �e chodzi o ciebie. Rzeczywi�cie w lot pojmuj�, �e Lehmann ju� od jakiego� czasu jest w swoim �ywiole. W�a�nie t�umaczy klientce, �e to ca�kowicie moja wina. Z oczu damy kr�tkimi strumykami tryskaj� �zy. W k�cie postawi�a rozklekotany w�zek z t�ustym bachorem wpakowanym we� na si��. Otwieram drzwi. S�ysz�, jak Lehmann, tonem najszczerzej solidarnym, stwierdza: - Ca�kowicie si� z pani� zgadzam, to absolutnie nie dopuszczalne, zreszt�... Zobaczy� mnie. - Zreszt�, ot� i on, zapytamy, co te� o tym my�li. Jego g�os zmieni� rejestr. Ze wsp�czuj�cego przechodzi w zjadliwy. Sprawa jest prosta. Lehmann przedstawia mi j� ze spokojem hipnotyzera. T�uste dziecko obrzuca mnie spojrzeniem radosnym jak ca�y ten nasz �wiat. No wi�c, trzy dni temu m�j dzia� sprzeda� pono� obecnej tu pani lod�wk� o takiej pojemno�ci, �e zmie�ci�a si� w niej piekielnie du�a porcja da� wigilijnych na dwadzie�cia cztery osoby, razem z przystawkami i deserem. "Piekielnie" jest, sk�din�d, odpowiednim s�owem, gdy� w nocy, z powod�w, kt�rych wyja�nienia Lehmann ode mnie oczekuje, rzeczona lod�wka zamieni�a si� w spalark�. Cud, �e dama nie sp�on�a �ywcem otwieraj�c rano drzwiczki. Rzucam kr�tkie spojrzenie na klientk�. Brwi, rzeczywi�cie, lekko zrudzia�e. Przez jej gniew przebija cierpienie, co u�atwia mi przybranie pe�nej skruchy postawy. Niemowl� patrzy na mnie, jakbym to ja by� przyczyn� wszelkiego z�a. M�j wzrok z kolei zwraca si� z niepokojem ku Lehmannowi, kt�ry skrzy�owawszy ramiona opar� si� o kant biurka i m�wi: - Czekam. Cisza. - Kontrola techniczna nale�y do pana, prawda? Przyznaj�, chyl�c g�ow�, i be�kocz�, �e w�a�nie, nie rozumiem, testy kontrolne zosta�y zrobione... - Tak samo by�o z kuchenk� gazow� w zesz�ym tygodniu i z odkurzaczem dla firmy Boery. We wzroku dzieciaka czytam jasno, �e ca�� win� za zag�ad� malutkich fok w �onie matek ponosz� w�a�nie ja. Lehmann ponownie zwraca si� do klientki. Dzi�kuje jej za to, �e nie waha�a si� z�o�y� stanowczego za�alenia. (Na zewn�trz Teo wci�� czeka przed drzwiami fotoautomatu. �ebym tylko nie zapomnia� poprosi� go o odbitk� do albumu Malca.) Lehmann uwa�a, �e do obowi�zk�w klienteli nale�y wsp�dzia�anie w uzdrawianiu Handlu. Rozumie si� samo przez si�, �e za�alenie zostanie uwzgl�dnione i �e Sklep dostarczy natychmiast inn� lod�wk�. - Je�li chodzi o dodatkowe szkody materialne, na kt�re pani sama i pani bliscy zostali nara�eni (tak przemawia by�y podoficer Lehmann, a na dnie jego g�osu d�wi�czy wspomnienie starej kochanej Alzacji, gdzie dolecia� by� na "Bocianie" - zreszt� nap�dzanym rieslingiem), to pan Malaussene b�dzie mia� przyjemno�� je naprawi�. Na sw�j koszt, naturalnie. - I dodaje: - Weso�ych �wi�t, Malaussene. Teraz, kiedy Lehmann odmalowuje przed ni� moj� karier� w firmie, kiedy m�wi, �e dzi�ki niej ta kariera si� sko�czy, ju� nie gniew czytam w zm�czonych oczach klientki, ale zak�opotanie, a potem wsp�czucie, kt�re wyciska z oczu �zy: wkr�tce zawisn�, dr��ce, na koniuszkach rz�s. Gotowe, przyszed� czas, by uruchomi� moj� w�asn� �zow� sikawk�. Co te� czyni�, odwracaj�c spojrzenie. Przez szyb� zatapiam wzrok w Golfstrom p�yn�cy w Sklepie. Bezlitosne serce pompuje wci�� dodatkowe krwinki w pozatykane arterie. Wydaje mi si�, �e ludzko�� ca�a pe�znie, uginaj�c si� pod jednym gigantycznym prezentem. �liczniutkie przezroczyste balony ulatuj� bezustannie znad dziani zabawek i gromadz� si� tam, wysoko, pod matowym szklanym dachem. �wiat�o dnia s�czy si� przez te wielobarwne grona. Pi�kne. Klientka na pr�no usi�uje przerwa� Lehmannowi, kt�ry kre�li bezlito�nie zarys mojego przysz�ego �yciorysu. Nienadzwyczajny. Ze dwa, trzy marne stanowiska, kolejne zwolnienia, w ko�cu bezrobocie, przytu�ek i w perspektywie wsp�lna mogi�a. Kiedy wzrok klientki kieruje si� na mnie, ca�y ju� ton� we �zach. Lehmann nie podnosi g�osu. Metodycznie dokr�ca �rub�. To, co teraz widz� w oczach klientki, nie zaskakuje mnie. Widz� tam j� sam�. Gdy tylko zacz��em p�aka�, postawi�a si� w mojej sytuacji. Wsp�czucie. Wreszcie udaje si� jej przerwa� Lehmannowi, w chwili gdy ten nabiera powietrza. Ca�a wstecz. Wycofuje skarg�. Wystarczy, �e uwzgl�dnimy za�alenie, niczego wi�cej nie ��da. Nie musz� zwraca� za wigili� na dwadzie�cia pi�� os�b. (W kt�rym� momencie Lehmann na pewno wspomnia� o moich zarobkach.) Mia�aby do siebie �al, gdybym straci� posad� w przeddzie� �wi�t. (Lehmann wym�wi� s�owo Bo�e Narodzenie ze dwadzie�cia razy.) B��d mo�e pope�ni� ka�dy, ona sama, nie tak dawno, u siebie w pracy... Pi�� minut p�niej opuszcza dzia� reklamacji z kuponem na now� lod�wk�. Dziecko i w�zek utkn�y na chwil� w drzwiach. Klientka pcha z nerwowym chlipni�ciem. Zostajemy z Lehmannem sami. Patrz� przez chwil� na jego g�b�, kt�ra krzywi si� w u�miechu, po czym maj�c ju� wszystkiego serdecznie dosy�, mamrocz�: - Niez�a z nas banda drani, no nie? Otwiera szeroko t� swoj� jadaczk�, �eby mi odpowiedzie�. Co� mu j� jednak zamyka To co� pochodzi z brzucha Sklepu. G�uchy wybuch. A potem ryk. 2 Rozp�aszczamy obaj nosy na szklanej szybie. Z pocz�tku nic nie widzimy. Dwa albo trzy tysi�ce poderwanych wybuchem balon�w zas�ania nam Sklep. Dopiero kiedy unios� si� powoli ku �wiat�u, zobaczymy co�, czego ja wola�bym nie widzie�. - Cholera - mamrocze Lehmann. W�r�d klient�w panuje totalna panika. Wszyscy szukaj� wyj�cia. Mocniejsi tratuj� s�abszych. Niekt�rzy przebiegaj� bezpo�rednio po ladach, w powietrzu fruwaj� tumany slipk�w i skarpetek. Tu i �wdzie jaki� sprzedawca albo kierownik pi�tra stara si� zapobiec panice. Wysoki facet w fioletowej marynarce le�y w poprzek gablotki z kosmetykami. Otwieram szklane drzwi dzia�u reklamacji: jakbym otworzy� okno w samym �rodku tajfunu. Sklep jest jednym wielkim rykiem. G�osik przez megafon obok mnie pr�buje przywr�ci� spok�j. Gdyby �mier� nie grozi�a od czego� ca�kiem innego, mo�na by umrze� ze �miechu, s�ysz�c delikatny rozpylacz panny Hamilton po�r�d szalej�cego huraganu. Na dole wojna. Na g�rze balony, znowu przezroczyste. Ca�e to przera�aj�ce widowisko tonie w wyj�tkowo �agodnym r�owym �wietle. Lehmann do��czy� do mnie i wrzeszczy mi w ucho: - Sk�d ten ryk? Gdzie waln�o? Co�, ja...
ZuzkaPOGRZEBACZ