Dewiacja – pojęcie, przesłanki, konsekwencje
normalność – zjawisko powszechne w społeczeństwie
konformizm - zgoda na realizacje norm społecznych i wartości danej grupy
Czynnikami wzmacniającymi konformizm
- przywiązanie do otoczenia,
- zaangażowanie (zainwestowanie) w działanie konformistyczne,
- zaabsorbowanie działaniami zgodnymi z normami
- przekonanie o konieczności działania zgodnie z normami.
Istnienie konformizmu stanowi niezbędny element budujący społeczeństwo, a konformiści muszą stanowić społeczną większość, aby dana zbiorowość mogła harmonijnie funkcjonować
dewiacja społeczna – postępowanie niezgodne z normami i wartościami przyjętymi w społeczeństwie lub w grupie społecznej.
Czynniki zwiększające zachowania dewiacyjne:
- osłabienie dotychczasowych mechanizmów kontroli
- brak jasno określonych norm społecznych w grupach
- brak przyjmowania konformistycznych norm zachowania jako własnych
Podział oceny zachowania przez społeczeństwo jako dewiacyjnego:
a) zachowanie błędnie oceniane – gdy jest zgodne z regułami, a postrzegane jest jako dewiacyjne
b) zachowanie konformistyczne – zgodne z regułami i nie postrzegane jako dewiacyjne
c) dewiacja czysta – jednostka łamie reguły i jej zachowanie jest postrzegane jako dewiacyjne
d) dewiacja potencjalna – jednostka łamie reguły, lecz jej zachowanie nie jest postrzegane jako dewiacyjne, dopóki nie zostanie ona wykryta, np. łamanie martwych przepisów
Dewiacja:
a) dewiacja funkcjonalna - czyn niezgodny z ogólnie przyjętymi normami.
b) dewiacja normatywna - czyn niezgodny z ogólnie przyjętymi normami, którego dokonanie podlega negatywnej sankcji społecznej.
Podział dewiantów na cztery podstawowe typy:
a) innowatorów
b) buntowników
c) rytualistów
d) osoby wycofane
Innowacja polega na akceptacji społecznie wyznaczanych celów, przy jednoczesnym odrzuceniu kulturowo wyznaczonych środków do ich osiągnięcia. A zatem, jeśli przyjmiemy, iż we współczesnych społeczeństwach konsumpcyjnych, jednym z najwyrazistszych postulatów wysuwanych przez społeczeństwo, jest oczekiwanie od jego członków, aby gromadzili dobra, bogacili się i tym samym osiągali wysoki status społeczny, innowator chce sprostać tym oczekiwaniom. Odrzuca on jednak wyznaczane przez społeczeństwo sposoby na podnoszenie swojego statusu materialnego i zamiast, dajmy na to, wspinać się po szczeblach kariery zawodowej, zaczyna kraść lub wymuszać haracze.
Zachowaniem innowacyjnym może być zarówno działanie przestępcze jak i działanie, którego rezultatem jest np. upowszechnienie nowej, sprawniejszej metody badań naukowych. Początkowo działania będące innowacyjnymi mogą spotykać się w społeczeństwie czy grupie społecznej z lekceważeniem lub ostrą krytyką, często jednak upowszechniają się i stają się w końcu zachowaniami konformistycznymi.
Bunt oznacza sposób przystosowania jednostki poprzez odrzucenie celów społecznych grupy oraz społecznie uznawanych środków realizacji celów społecznych oraz zastąpienie ich własnymi celami i środkami ich osiągania. Buntownik 'wzgardza' dobrami cenionymi przez ogół i wytycza sobie własne cele oraz środki ich osiągania; gdy w społeczeństwie najwyższą wartość ma zdrowie, dla buntownika może nią być przyjemność osiągana często poprzez zachowania antyzdrowotne.
Osoby wycofane - polega na całkowitym odrzuceniu norm społecznych lub wartości uznawanych w danym społeczeństwie. Oznacza ono też odrzucenie celów grupowych oraz środków realizacji tychże celów.
Przejawami tego typu dewiacji może być bezdomność, prostytucja czy narkomania.
Jeżeli jednak osoby wycofujące się tworzą alternatywne normy i wartości, wówczas zachowanie takie określane jest jako bunt.
Wycofanie może przybierać formę np. hobby, pasji, którym człowiek oddaje się bez reszty, co jest równoważne z nieuczestniczeniem w społeczeństwie. Formą wycofania jest subkultura. Skrajnym zaś przypadkiem wycofania jest samobójstwo.
Rytualizm kurczowe trzymanie się pewnych tradycyjnych sposobów postępowania w obrębie grupy społecznej lub społeczeństwa, gorliwe przestrzeganie norm, przy zupełnym oderwaniu od celów, do realizacji których dąży dana grupa czy społeczeństwo. Rytualista to człowiek małych ambicji, zaspokajający swoje minimalne potrzeby i nie dążący do uzyskania niczego więcej, ponad to, co jest mu naprawdę niezbędne lub po prostu dane. Niewygórowane aspiracje dają mu poczucie bezpieczeństwa, które jest dla niego istotniejsze, niż osiąganie wyznaczanych przez społeczeństwo celów. Rytualizm rodzi się zatem na skutek odrzucenia celów, przy jednoczesnej akceptacji norm.
Konsekwencje dewiacji:
- osłabienie więzi społecznych
- utrudnienie realizacji pewnych wartości i potrzeb
- zachwianie systemu norm
kajkulka