Józef Penc :Strategie Zarządzania.Tom 1. Perspektywiczne Myślenie. Systemowe Działanie. Teoria i Praktyka Zarządzania. Drogi do Sukcesu Firmy.(Agencja Wydawnicza "Placet", Warszawa 1994 )==================================================
Cytuję wybrane myśli (strona w budowie). Inną czcionką i inicjałami "Z.U." lub pseudonimem "Anonimus", oznaczyłem uwagi własne:==================================================SPIS TREŚCI1. Nowe tendencje w gospodarce i zarządzaniu ........ 91.1. Wizje przyszłości i tendencje rozwoju ........ 9- Nadchodzi trzecia fala ......... 9- Megatrendy rozwojowe, informatyzacja życia ....... 11- Ku społeczeństwu oszczędzającemu ........ 13- Światowe trendy rozwoju ........ 14- Otworzyć się na zmiany ......... 17- Szansa w zarządzaniu ......... 181.2. Zmiany w otoczeniu przedsiębiorstwa. Szanse czy zagrożenia? ........ 21- Trudne otoczenie i komplikujące je zmiany ......... 21- Obserwacja i analiza otoczenia ....... 251.3. Niepewność i ryzyko w działaniu ........ 32- Percepcja ryzyka ......... 34- Niepewność w działaniu ....... 36- Polubić ryzyko ......... 38 1.4. Wymagania stawiane sprawności kierowania ........ 9- Nadchodzi trzecia fala ......... 9- Sztuka kierowania ....... 41- Władza menedżera i jej źródła ........ 43- Autorytet i kompetencja ........ 47- Cechy i umiejętności dobrego menedżera ......... 50- Menedżer w przedsiębiorstwie ......... 572. Perspektywiczne myślenie i działanie ........ 632.1. Nowe myślenie o przyszłości ........ 63- Kreatywne myślenie strategiczne ......... 68- Przewidywanie przyszłości ........ 72- Przewidywać aby działać ......... 73- Metody przewidywania ........ 77- Metody ekstrapolacyjne ......... 78- Metody intuicyjne ......... 78- Metody interferencyjne ......... 792.2. Informacyjna infrastruktura operatywnego i strategicznego działania ........ 81- Funkcje informacji ......... 82- System informacji ....... 86- System informacji rynkowej ......... 91- Informacje strategiczne ......... 96- W kierunku informatyki ......... 992.3. Systemy ostrzegania i scenariusze rozwojowe ........ 101- Wczesne ostrzeganie - system wykrywania problemów ......... 102- Słabe i mocne sygnały ....... 106- Scenariusze rozwoju otoczenia ......... 108- Procedura sporządzania scenariuszy ......... 113Ważne zagadnienia i problemy ......... 118Przypisy ......... 1213. Zarządzanie strategiczne ........ 1233.1. Filozofia strategicznego zarządzania ........ 123- Misja przedsiębiorstwa ......... 128- Strategia a wizja firmy ....... 129- Proces zarządzania strategicznego ........ 130- Zasady strategicznego zarządzania ........ 132- Controlling w zarządzaniu strategicznym ......... 138- Zarządzanie strategiczne - nowa technologia zarządzania ......... 1403.2. Projektowanie strategii i planu strategicznego ........ 141- Koncepcja strategii ......... 142- Proces budowy strategii ....... 145- Reguły tworzenia strategii ......... 149- Analiza techniczna ......... 152- Metoda SWOT ......... 155- Sporządzanie planu strategicznego ......... 162- Zalety dobrego planu ......... 165 3.3. Rodzaje strategii działania firmy ........ 167- Strategia defensywna ......... 168- Strategia ofensywna ....... 173- Strategia pionierska i naśladowcza ......... 1744.4. Wybór korzystnej strategii ........ 176- Metody wyboru strategii ......... 178- Metoda BCG ....... 180- Metoda McKinseya i Ch.Hofera ......... 184- Metoda ADL ......... 186- Warunki powodzenia ......... 189Ważne zagadnienia i problemy ......... 193Przypisy ......... 199Słownik stratega ......... 201Słownik stratega ang.-pol. ......... 213Indeks rzeczowy ......... 215Indeks nazwisk ......... 217Spis rysunków ......... 218Spis tabel ........ 219------------------------------------------------------------------------------------------
Rozdział 1. Nowe tendencje w gospodarce i zarządzaniu - str. 9
Wizje przyszłości i tendencje rozwoju - str. 9
Pod wpływem osiągnięć nauki i techniki otworzyły się przed społeczeństwem nowe perspektywy naukowego poznania i w pewnym stopniu także świadomego kształtowania swojej przyszłości, po to, aby żyć, żyć dobrze i żyć coraz lepiej. Tą przyszłością muszą i powinny interesować się szczególnie podmioty gospodarcze, albowiem ich egzystencja i rozwój, a zwłaszcza sukcesy zależą od poznania jakościowych przeobrażeń, które zmieniają zasadniczo obraz świata i koncepcję racjonalności gospodarowania, co wymaga umiejętnego przystosowania się do wyzwań przyszłości (str.9, przypis 1.Por. J. Stacewicz, Racjonalność gospodarowania a współczesne wyzwania rozwojowe, PWE, Warszawa 1988, s. 105 - 137) Muszą one przygotować się na spotkanie "różnych przyszłości": tej najbliższej, bezpośredniej, w którą wkraczamy i którą kształtujemy opierając się na znanych już i wypróbowanych w praktyce nowych wynalazkach, urządzeniach i instrumentach, rozwiązaniach technicznych i organizacyjnych, i tej dalszej, którą na podstawie osiągnięć nauki można przewidywać, a może także i tej jeszcze dalszej, odległej, której nie można przewidzieć, lecz jedynie na podstawie dotychczasowych tendencji w postępie nauki i techniki można sobie wyrobić o niej bardzo ogólny obraz.
Nadchodzi trzecia fala zmian - str. 9
Przyszłość niesie wielkie zmiany o szerokim zasięgu. Nadchodzi tzw. Trzecia fala zmian, która spowoduje, że przedsiębiorstwa będą musiały się przystosować nie do powolnych zmian, lecz do rewolucji. Twórca koncepcji trzeciej fali - Alvin Toffler (str.10 przypis 2. A Toffler, Trzecia fala, PIW, Warszawa 1986) przewiduje, że w niedalekiej przyszłości nastąpi rozpad masowego społeczeństwa przemysłowego oraz radykalna reorganizacja najbogatszych korporacji. Zmiany będą wpływały nie tylko na całą gospodarkę czy przedsiębiorstwa, lecz obejmą całe społeczeństwo i otworzą one zarówno dla bogatych, jak i biednych nowe wyzwalające możliwości. Przekształceniu ulegną takie pojęcia, jak: kariera, nauka, relacja dom - praca i sama definicja pracy. Zmiany wystąpią także poza pracą, np. w strukturze rodziny, w kulturze i ideologii. Dzięki komputerom nie trzeba będzie jeździć do pracy, będzie można pracować we własnym domu w porze dogodnej dla każdego. Zmieni się cel ludzkiej pracy: tylko część wysiłku człowieka będzie pochłaniać tworzenie dóbr i usług przeznaczonych na wymianę. Wiele potrzeb będzie on mógł zaspokajać we własnym zakresie w ramach wolnego czasu, który będzie przeznaczony na prosumpcję, czyli na wytwarzanie dóbr i usług na własny użytek. Zupełnie innego znaczenia nabiorą więc takie pojęcia, jak czas pracy i czas wolny, dochód i bezrobocie, ubóstwo i dobrobyt. Zmaleje znaczenie rynku i pieniądza, a dochody i zyski nie będą głównym celem ludzkich działań; wzrośnie ranga innych, pozaekonomicznych wartości. Tak więc wszystkie formy ekspansji rynku, które zrodził "trywialny" materializm i przeświadczenie, że zysk stanowi podstawową siłę napędową w życiu człowieka, zbliżają się do kresu swych możliwości. Wzrośnie znaczenie jakości środowiska... Świat poszukiwać będzie nowych wartości i motywów postępowania... Wzrośnie też znaczenie nauki i wykształcenia; konieczne będzie doszkalanie pracowników nie tylko po to, aby wpajać im nowe umiejętności, lecz także aby ich zapoznać z nowym stylem życia, nową hierarchią wartości, nową kulturą. Tradycyjne przemysły (przemysły podstawowe z tzw. drugiej fali, czyli z okresu ery przemysłowej , takie jak włókienniczy, żelaza, stali, samochodowy, gumowy, obrabiarkowy) stracą w nadchodzących dziesięcioleciach swoją dominującą rolę i staną się w przyszłości pomocniczymi. Stare przemysły (tzw. drugiej fali), aby się utrzymać, muszą adaptować pojawiające się nowe technologie i wykorzystywać ich możliwości dla zmiany metod produkcyjnych. Jeśli poprzestaną tylko na doskonałym przystosowaniu się do dotychczasowych rynków zbytu przy dotychczasowych technologiach, dotkliwie odczują szybkie zmiany zachodzące w otoczeniu. Trzecia fala ukazuje społeczeństwom nowe możliwości, ale jednocześnie domaga się radykalnej zmiany poglądów oraz stereotypów myślenia i działania, wyniesionych z przeszłości.
Megatrendy rozwojowe; informatyzacja życia - str. 11
Jesteśmy dzisiaj świadkami tworzenia się społeczeństw informacyjnych, tj. takich które ponad połowę swego dochodu narodowego uzyskują ze sprzedaży informacji. Zakłada się, że w 2010 roku co czwarty kraj świata będzie krajem informacyjnym. Spowoduje to wielkie przeobrażenia struktury gospodarczej i społecznej, ale także zrodzi wielkie zagrożenia i niebezpieczeństwo w tworzeniu humanistycznej jakości życia. John Naisbitt w swoim bestsellerze "Megatrends" twierdzi, że żyjemy w czasach gospodarki informacyjnej (str. 11, przypis 5. L.J. Naisbitt, Megatrends. Ten New Directions Transforming Our Life, Warner Books, New York 1984). Chociaż jest ona najważniejsza z kierunków rozwoju, to jednak stanowi tylko cząstkę problemu. Wiele bowiem kierunków rozwoju (megatrendów) przeistacza nasze codzienne życie, rzucając nowe wyzwania organizatorom i kierownikom życia gospodarczego i zmuszając ich do poszukiwania nowych formuł zarządzania przyszłością. W książce Nasbitta każdy z dziesięciu rozdziałów analizuje jedną istotną przemianę. Przemiany te to :
1. przesuwanie się społeczeństwa uprzemysłowionego ku społeczeństwu opartemu na tworzeniu dystrybucji i informacji;
2. nieprzydatność technologii nie biorącej pod uwagę czynnika ludzkiego;
3. globalna ekspansja gospodarki; gospodarka krajowa staje się częścią gospodarki światowej;
4. przestawianie się z działań opartych na krótkofalowych rozwiązaniach na podejmowanie problemów w szerszych ramach czasowych i przywiązywania coraz większego znaczenia do spraw perspektywicznych;
5. szybka decentralizacja organizacji i hierarchii, rosnąca zdolność do działania innowacyjnego i osiągania efektów poprzez inicjatywy oddolne;
6. poleganie na własnej zaradności we wszystkich dziedzinach życia, zamiast korzystania z pomocy zinstytucjonalizowanej;
7. narastająca potrzeba ludzi do brania udziału w podejmowaniu decyzji;
8. rozpadanie się struktur hierarchicznych i powstawanie sieci przetwarzania informacji, co staje się szczególnie ważne w odniesieniu do społeczności biznesu;
9. większe możliwości samodzielnych wyborów stojące przed ludźmi, tworzenie się społeczeństwa wolnego, wieloopcyjnego;
10. większość Amerykanów mieszkając obok północnych miast przemysłowych, żyje na południu i zachodzie kraju (trend ten dotyczy wyłącznie społeczeństwa amerykańskiego). W kolejnej książce, zatytułowanej "Trendletter", J. Naisbitt sprecyzował nowe trendy, różniące się od poprzednich (str. 12, przypis 6. Cyt. wg Dziesięć nowych megatrendów - opr. B. Filipiak - Organizacja i Kierownictwo, 1986, nr 6, s. 6-7) :
1. Zdolność prowadzenia strategii to kapitał społeczeństwa przemysłowego. W społeczeństwie informacyjnym punkt ciężkości przesuwa się na informację, naukę i kreatywność. Podnosi to znaczenie każdego stanowiska pracy.
2. W późnych latach osiemdziesiątych i w latach dziewięćdziesiątych przedsiębiorstwa będą konkurowały ze sobą o najlepszych pracowników.
3. Liczebność kierownictwa średniego szczebla zostanie znacznie zmniejszona. Komputer "nadgryzie" konwencjonalną hierarchię, ponieważ często lepiej niż ludzie wypełnia zadania. Organizacja przedsiębiorstw ulegnie spłaszczeniu.
4. Propagować się będzie przedsiębiorczość, a pracownikom stworzy się możliwości wykazania swoich uzdolnień.
5. Miejsca pracy będą dostosowane do młodych, lepiej wykształconych pracowników, wśród których wyraźnie będą przeważać kobiety.
6. Wpływ kobiet na organizację pracy i funkcjonowanie przedsiębiorstw będzie coraz większy.
7. W kierowaniu przedsiębiorstwem nabierze znaczenia intuicja i umiejętność przewidywania.
8. Zapanuje rozbieżność miedzy systemem kształcenia a potrzebami informacyjnego społeczeństwa. Dojdzie jednak do silniejszej współpracy firm i szkolnictwa.
9. Wzrośnie gospodarcze znaczenie problemów zdrowotnych. Brak dobrych pracowników spowoduje większą dbałość o ich sprawność i zdrowie.
10. Młode pokolenie menedżerów preferuje inne wartości : niezależność, przedsiębiorczość, liberalizm, otwartość na problemy społeczne i dbałość o zdrowie. Ku społeczeństwu oszczędzającemu – str. 13
Kanadyjska Rada Naukowa działająca przy rządzie kanadyjskim uważa, że w gospodarce społeczeństwa przyszłości większy nacisk będzie się kładło na ekologiczne aspekty rozwoju niż na szybkie wydobycie surowców i ekspansję przemysłową. Gospodarka będzie się musiała opierać na założeniach planowych (economy of desing), uwzględniać szeroko globalne koszty rozwoju i poszanowanie zdolności regeneracyjnych biosfery, zaś strategie działania przemysłów będą musiały się opierać na technologiach „czystych”, sprzyjających przechodzeniu do „społeczeństwa konserwującego” (conserver society). Będą to technologie o wysokiej efektywności wykorzystania energii, dostarczające energię odnawialną i umożliwiające regenerację oraz wzbogacanie zasobów. Społeczeństwa przyszłości będą więc musiały zaakceptować długoterminowe planowanie przez rządy i ich ingerencję w gospodarkę prywatną (w niektórych dziedzinach), aby uniknąć problemów w środowisku naturalnym i postępującej jego degradacji. Rada podkreśla wprost potrzebę przeciwstawienia się „brudnemu” industrializmowi i domaga się wprowadzenia nowego, opartego na ekologii, sposobu życia oraz przystosowania produkcji i konsumpcji do ograniczonych możliwości środowiska. „Przyszłość” – piszą autorzy opracowania – ma niewielką władzę ekonomiczną i polityczną, nikt za nią nie przemawia, nie ma ona też swoich wyborców. Rząd sprawujący władzę, będąc rzecznikiem interesów kraju, musi przyjąć dłuższą perspektywę. Jest to kwestia jego odpowiedzialności za przyszłość nowych pokoleń, którym powinien zapewnić prawo wyboru, nawet – jeśli jest to konieczne – wbrew obecnym żądaniom i oczekiwaniom obywateli.”7. ----------7 The Conserver Society Revisited (ed. Ted Schrecker), Science Council of Canada, Ottawa 1983, s. 38------------
Światowe trendy rozwoju - str. 14 W świetle tych różnych wizji, przewidywań i postulatów wyłania się pewien dość wyraźny obraz przyszłości i przemian zachodzących w społeczeństwie i organizacji, które zwiastują "koniec znanego nam świata"... Przemiany te powinno zwłaszcza uwzględnić każde nowocześnie zarządzane przedsiębiorstwo. Jest to konieczne, aby mogło ono egzystować i rozwijać się w coraz trudniejszym, zmieniającym się otoczeniu... Można więc założyć, że przyszłość i to stosunkowo niezbyt odległa z całą pewnością przyniesie :
1. Upadek niezależności (niezawisłości) gospodarczej państw, stopniowy zanik znaczenia wpływu granic narodowych na działalność handlową oraz nasilenie się przepływu kapitału, techniki, dóbr i usług oraz informacji między różnymi krajami, a wraz z tym idei, poglądów, koncepcji intelektualnych i stylów zarządzania.
2. Postępującą globalizację działań gospodarczych większości firm działających w wymiarze rynków narodowych, gdyż prawie każdy rynek narodowy stwarzać będzie szansę przedsiębiorczej firmie dowolnej wielkości działającej w dowolnej dziedzinie wytwarzania.
3. Aktywizację małych i średnich przedsiębiorstw i ich dążenie do internacjonalizacji działania (...internationalization for all), dzięki wykorzystaniu takich walorów jak: innowacyjność, operatywność i duża zdolność adaptacyjna do zmieniających się warunków działania.
4. Powstanie jednolitego rynku, na którym przestaną istnieć bariery i otworzą się nowe stosunki gospodarcze, które powstaną ze zderzenia się „nacjonalizmów technicznych” z ekspansją wielkich ponadnarodowych korporacji, co spowoduje zaostrzenie się konkurencji międzynarodowej. W konkurencji tej spadnie rola ceny, a wzrośnie znaczenie totalnej jakości i „agresywnego” marketingu. Zmiany w sytuacji rynkowej będą wywoływane głównie przez nowe technologie przyspieszające tempo innowacji i proces ich weryfikacji na rynku.
5. Postępującą zmianę stylów życia wynikającą z procesu starzenia się społeczeństw, skracania czasu pracy, skracania wieku emerytalnego, wydłużenia czasu zdobywania kwalifikacji itp., a także różnicowania wartości społecznych, upodobań, gustów i zainteresowań konsumpcyjnych oraz rosnącej roli zdrowego środowiska w podnoszeniu jakości życia, co wzmagać będzie społeczny nacisk na ochronę zasobów stanowiących dziedzictwo narodowe i przestrzeganie etycznych zasad gospodarowania.
6. Konieczność upodmiotowienia pracowników poprzez stwarzanie im możliwości poszerzenia wiedzy, zapewnienia uczestnictwa w zarządzaniu i korzyściach wynikających rozwoju firmy, a także poprzez nadawanie ich pracy sensu i znaczenia oraz polepszenie jakości życia w pracy.
7. Rosnącą liczbę możliwości wyborów przy podejmowaniu indywidualnych decyzji w zakresie wyboru zawodu i pracy, wzrost oczekiwań i aspiracji tzw. ludzi nowych wartości, lepiej wykształconych i spodziewających się szybszych karier.
8. Wydłużanie się horyzontu czasowego uwzględnianego przy podejmowaniu decyzji gospodarczych, a także wzrost znaczenia czynnika czasu w walce konkurencyjnej i zaspokajaniu potrzeb rynku, coraz bardziej wymagającego i trudniejszego do satysfakcjonowania (zwiększone tempo w dziedzinie zmian potrzeb i wartości, lepsze poinformowanie konsumentów, a tym samym i większe ich wymaga...
kornelinski