Przegląd Socjologii Jakościowej_lipiec 2007.pdf

P rzegląd

S ocjologii

J akościowej

Tom III

Numer 2

www.qualitativesociologyreview.org

15 lipca 2007

Redakcja

Zespół Redakcyjny Rada Naukowa

Krzysztof T. Konecki

REDAKTOR NACZELNY

Barbara Fatyga

Uniwersytet Warszawski

Barbara Misztal

University of Leicester, UK

Marek Dziewierski

Waldemar Dymarczyk

Sławomir Magala

Łukasz T. Marciniak

Anna Kacperczyk

Izabela Ślęzak

Tomasz Ferenc

Uniwersytet Łódzki

Janusz Mucha

Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Beata Glinka

Uniwersytet Warszawski

Sławomir Partycki

Katolicki Uniwersytet Lubelski

Piotr Gliński

Uniwersytet Białostocki

Wojciech Pawnik

Akademia Górniczo Hutnicza

REDAKCJA

Marek Gorzko

Uniwersytet Szczeciński

Alicja Rokuszewska-Pawełek

Uniwersytet Łódzki

Dominika Byczkowska

Piotr Chomczyński

Anna Kubczak

Jolanta Kopka

Uniwersytet Łódzki

Marek Szczepański

Uniwersytet Śląski

Ireneusz Krzemiński

Uniwersytet Warszawski

Irena Szlachcic

Uniwersytet Wrocławski

ZESPÓŁ D ORADCZY

Jacek Leoński

Uniwersytet Szczeciński

Danuta Urbaniak-Zając

Uniwersytet Łódzki

Maciej Gawin

Anna Matuchniak-Krasuska

Uniwersytet Łódzki

Andrzej Zybertowicz

Uniwersytet Mikołaja Kopernika

PROJEKTOWANIE I PROGRAMOWANIE

WWW

Małgorzata Melchior

Uniwersytet Warszawski

Anna Kacperczyk

PROJEKT OKŁADKI

Prawa autorskie:

ISSN: 1733-8069

Czasopismo oraz wszystkie zamieszczone w nim artykuły stanowią

dorobek współczesnej socjologii. Mogą zostać wykorzystane bez

specjalnej zgody dla celów naukowych, edukacyjnych, poznawczych i

niekomercyjnych z podaniem źródła, z którego zostały zaczerpnięte.

Wykorzystywanie ogólnodostępnych zasobów zawartych w naszym

piśmie dla celów komercyjnych lub marketingowych wymaga uzyskania

specjalnej zgody od wydawcy. Pobieranie opłat za dostęp do informacji

lub artykułów zawartych w naszym piśmie lub jakiekolwiek ograniczanie

do niego dostępu jest zabronione.

Autorzy nadsyłanych artykułów ponoszą odpowiedzialność za uzyskanie

zezwoleń na publikowanie materiałów, do których prawa autorskie są w

posiadaniu osób trzecich.

Spis treści

Od redakcji:

Od Redakcji: Socjolog w terenie. Dopasowywanie metod do badanych sytuacji

Artykuły:

Badacz i jego poszukiwania w świetle „Analizy Sytuacyjnej” Adele E. Clarke

Anna Kacperczyk

Kiedy badacz jest tajnym agentem. O postrzeganiu niejawnej obserwacji

uczestniczącej jako etycznie problematycznej, metodach badań ilościowych,

zakulisowych wymiarach życia społecznego i ich związkach ze wszystkim tym,

o czym przed chwilą

Kamil Miszewski

Meandry dialogu. Polacy i Żydzi w dyskursie prasowym międzywojennego

Białegostoku

Katarzyna Sztop-Rutkowska

Uwarunkowania podejmowania działań obronnych lub ich zaniechania

w przypadku osób nękanych w miejscu pracy

Piotr Chomczyński

Tłumaczenia:

Picie jako działanie. Analiza interakcjonistyczna

Robert Prus

112

Recenzje:

Marek M. Kamiński „Gry więzienne. Tragikomiczny świat polskiego

więziennictwa

Dominika Byczkowska

126

O Autorach 133

Abstrakty i słowa kluczowe nadesłane przez autorów 135

Author – Supplied Abstracts and Keywords 138

Izabela Ślęzak

QSR – Edycja Polska

Przegl ą ąd Socjologii Jako ś ściowej

Tom III, Numer 2 – Lipiec 2007

Izabela Ślęzak

Uniwersytet Łódzki, Polska

Od Redakcji: Socjolog w terenie. Dopasowywanie metod do badanych sytuacji

Rozpoczynając badania terenowe socjolog staje przed dwoma pytaniami: co

badać i jak badać? Musi rozważyć jakie obszary społeczne są dla niego na tyle

znaczące, by zdecydował się objąć je badaniem, jakie pytania odnoszące się do

wybranego problemu pozostają wciąż bez odpowiedzi w istniejącej literaturze, jakie

metody badawcze są najbardziej właściwe do poznania i zrozumienia analizowanej

rzeczywistości społecznej.

Nierzadko socjologiczną ciekawość pobudzają te zagadnienia, które ze względu

na swój charakter (kontrowersyjność, wstydliwość, sprzeczność z obowiązującymi

normami), trudność w dostępie do badanych osób czy istnienie jedynie nielicznych

opracowań naukowych na ich temat, wymykają się procedurom badawczym

tradycyjnie stosowanym w naszej dyscyplinie. Szczególnie w przypadkach tego typu

badań wychodząc w teren, „brudząc sobie ręce” socjolog staje przed koniecznością

odpowiedzi na szereg pytań dotyczących metodologii, etyki, kwestii praktycznych

związanych z organizacją badań.

Zrozumienie działań podejmowanych przez aktorów społecznych w

interesującym nas obszarze badawczym, a w konsekwencji wartościowe naukowe

opracowanie wybranego problemu możliwe jest jedynie wtedy, gdy za entuzjazmem i

otwartością poznawczą badacza podążają jego świadome decyzje i właściwie

dobrane metody i procedury badawcze. Nierzadko wymaga to od badacza

innowacyjności i odwagi. Proces badawczy to nieustannie podejmowana praca

dopasowująca stosowane techniki gromadzenia danych i metody ich analizy do

bogactwa działań i znaczeń, jakie socjolog spotyka w terenie.

Niniejszy numer Przeglądu Socjologii Jakościowej jest przyczynkiem do takich

właśnie rozważań. Opublikowane w nim artykuły można pogrupować w dwa wątki

tematyczne. Pierwszy z nich tworzą teksty metodologiczne: poruszające podstawowe

dla socjologów jakościowych dylematy, proponujące nowe podejścia badawcze, ale

także podsuwające pomysły zastosowania już istniejących i dobrze znanych metod w

nowych obszarach badawczych. Drugim wątkiem obecnym w niniejszym numerze

jest badanie zjawisk trudnych, trudno dostępnych, uznawanych za dewiacyjne,

patologiczne. W prezentowanych artykułach znajdują się zarówno wnioski z

konkretnych badań terenowych, jak i cenne dla wszystkich zainteresowanych

badaniem tego typu zagadnień uwagi metodologiczne. Tym samym, ponieważ

problematyka badań i ich metodologia są ze sobą nierozłącznie powiązane, dwa

wątki składające się na nowy numer Przeglądu Socjologii Jakościowej splatają się w

spójną całość.

www . qualitativesociologyreview . org

Bieżący numer otwiera artykuł Anny Kacperczyk zatytułowany "Badacz i jego

poszukiwania w świetle Analizy Sytuacyjnej Adele E. Clarke". Artykuł ten przybliża

mało znaną w Polsce książkę Adele E. Clarke pt.: Situational Analysis. Grounded

Theory After the Postmodern Turn , w której zaprezentowane jest nowe podejście

metodologiczne zwane analizą sytuacyjną. Jest to odpowiedź A. Clarke na

niedoskonałości „klasycznej”, „tradycyjnej” teorii ugruntowanej, która, zdaniem

autorki, po postmodernistycznym zwrocie powinna w większym stopniu uwzględniać

perspektywę konstruktywistyczną. Jako remedium na te braki A. Clarke proponuje

„postmodernistyczne konstruktywistyczne ugruntowane teoretyzowanie”

( postmodern/constructivist grounded theorizing ), umożliwiające zrozumienie

bogactwa, złożoności, zróżnicowania badanych sytuacji i dyskursów.

W niniejszym artykule Anna Kacperczyk prezentuje podstawowe założenia

analizy sytuacyjnej, podaje przykłady badań z jej zastosowaniem, przytacza także

wątpliwości i zastrzeżenia samej A. Clarke dotyczące użycia map sytuacyjnych.

Niezwykle cenna jest także dyskusja z podstawowymi tezami omawianego podejścia

metodologicznego, jaką prowadzi Anna Kacperczyk, pytając o epistemologiczny

status „sytuacji”, stosowany w analizie podział na ludzkie i pozaludzkie elementy

sytuacji, marginalizowanie znaczenia badania działań społecznych jako fenomenów.

Zadaje także pytanie czy A. Clarke, próbując ożywić grounded theory , nie tworzy

raczej nowego podejścia, które z teorią ugruntowaną dzieli jedynie pewne procedury

i rozwiązania techniczne.

Kolejnym tekstem poruszającym kwestie metodologiczne jest artykuł Kamila

Miszewskiego zatytułowany „Kiedy badacz jest tajnym agentem. O postrzeganiu

niejawnej obserwacji uczestniczącej jako etycznie problematycznej, metodach badań

ilościowych i jakościowych, zakulisowych wymiarach życia społecznego i ich związku

ze wszystkim tym, o czym przed chwilą". Jest on niezwykle ciekawą próbą

odpowiedzi na jedno z podstawowych pytań, przed jakimi staje badacz jakościowy:

czy w każdym przypadku ma on obowiązek poinformować badanych o fakcie i celu

prowadzenia badań oraz uzyskać ich świadomą zgodę na udział w procesie

badawczym? Czy obserwacja niejawna jest naganną moralnie manipulacją czy może

jedyną droga dotarcia do brudnych danych i działań niejawnych? Próbując

odpowiedzieć między innymi na te pytania Autor prezentuje obszerne rozważania na

temat natury obserwacji niejawnej, przywołując bogatą literaturę przedmiotu oraz

liczne przykłady konkretnych badań empirycznych, prowadzonych z zastosowaniem

tej techniki. Kamil Miszewski rozważa także kwestię przydatności metod

jakościowych oraz ilościowych do badania zjawisk trudnych.

Kolejną propozycję metodologiczną prezentuje Katarzyna Sztop-Rutkowska w

artykule "Meandry dialogu. Polacy i Żydzi w dyskursie prasowym międzywojennego

Białegostoku". Autorka proponuje wykorzystanie krytycznej analizy dyskursu do

badania etniczności. Artykuł zawiera zarówno niezbędne wprowadzenie teoretyczne

do problematyki badań dyskursu, jak również wyniki analiz bogatego materiału

empirycznego: polskiej i żydowskiej lokalnej prasy międzywojennego Białegostoku.

W artykule przedstawiona jest także wygenerowana w wyniku badań typologia

dyskursów (kooperacyjne: dyskurs ponadnarodowej ojczyzny lokalnej i dyskurs

socjalistyczny; rywalizujące: dyskurs propolski i prożydowski; oraz wykluczający –

www . qualitativesociologyreview . org

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: