2006_11___aleksander_gierymski.pdf

Monety emisji 2006

Narodowy Bank Polski

Monety

Ð Polscy malarze XIX/XX w. Ð

nomina¸

2 z¸

nomina¸ 20 z¸

metal 925/1000 Ag oraz

farby: czerwona, ý¸ta,

zielona i niebieska

stempel lustrzany

wymiary szerokoæ: 28,00 mm

d¸ugoæ: 40,00 mm;

metal

stop CuAl5Zn5Sn1

stempel

zwyk¸y

ærednica

27,00 mm

masa

8,15 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

1.000.000 szt.

Awers: Wizerunek or¸a, ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej, z lewej strony paleta i dwa p«dzle. U do¸u napis: 2 Zü,

u gry p¸kolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA oraz

oznaczenie roku emisji: 2006. Pod lew ¸ap or¸a znak

mennicy: .

masa

28,28 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

66.000 szt.

Ð w

Awers: Stylizowany wizerunek fragmentw obrazu Aleksandra

Gierymskiego ãûydwka z cytrynamiÓ z 1881 r. U gry, z prawej

strony wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej. Wok¸ or¸a napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA,

oznaczenie roku emisji 2006 oraz: 20 z¸. Pod lew ¸ap or¸a

znak mennicy: .

Rewers: Wizerunek Aleksandra Gierymskiego z obrazu ãPortret

w¸asny z paletÓ z 1891-1892 r. Z prawej strony stylizowany

wizerunek fragmentu obrazu ãPowiæleÓ z 1883 r. U do¸u

p¸kolem napis: ALEKSANDER GIERYMSKI 1850-1901.

Ð w

Na boku: Oæmiokrotnie powtrzony napis: NBP, co drugi

odwrcony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.

Rewers: Wizerunek Aleksandra Gierymskiego z obrazu ãPortret

w¸asny z paletÓ z 1891-1892 r. Z prawej strony stylizowany

fragment obrazu ãåwi«to trbekÓ z 1890 r. Z lewej strony

pionowo napis: ALEKSANDER/GIERYMSKI/1850-1901. W lewym

dolnym rogu paleta i trzy p«dzle. Na palecie farby: czerwona,

ý¸ta, zielona i niebieska.

Projektant awersu: Ewa Tyc-KarpiÄska

Projektant rewersu: Roussanka Nowakowska

Projektant monety: Roussanka Nowakowska

W dniu 5 grudnia 2006 r. Narodowy

Bank Polski wprowadza do obiegu

monety przedstawiajce posta Alek-

sandra Gierymskiego, o nomina¸ach:

w stron« impresjonizmu oraz tych kie-

runkw awangardowych, ktrych

przedstawiciele usi¸owali budowa

now syntez« malarsk, koncentrujc

si« na kolorze i æwietle. Niezdolny

do kompromisw, uparcie kszta¸towa¸

w¸asn wizj« malarsk, sam dla siebie

b«dc najsurowszym krytykiem. Jeszcze

za ýycia artysty, w 1890 r., Wiktor

Gomulicki pisa¸ o nim: ãCzy przebywa

nad Wis¸, czy nad Tybrem, czy Izar,

jest wsz«dzie sob i czegokolwiek

dotknie, na wszystko rzuca promieÄ

swojego talentu i swojej duszy. (É)

¥ 20 z¸ - wykonan stemplem zwyk¸ym

w srebrze,

¥ 2 z¸ - wykonan stemplem zwyk¸ym

w stopie Nordic Gold.

Monety zosta¸y wyprodukowane w Mennicy Polskiej SA

w Warszawie.

Aleksander Gierymski by¸ jednym

z najwybitniejszych malarzy polskich

dziewi«tnastego wieku. Jego malar-

stwo to samodzielna w«drwka

Sk¸ad i druk: Drukarnia NBP

Monety emisji 2006

Nie czyni on nigdy ust«pstw najmniejszych na rzecz pospolitych

upodobaÄ t¸umu i wydaje si« rwnie ma¸o dba o oklaski, jak

o zyski na obrazach. Tworzy dla rozkoszy tworzeniaÓ. Eligiusz Nie-

wiadomski okreæli¸ jego ýycie jako ãstraszny, d¸ugi dramat, dra-

mat powstajcy z konfliktu pomi«dzy jednostk, nie mogc i nie

chcc si« dostosowa do spo¸eczeÄstwa, ærd ktrego wyrasta,

a tym spo¸eczeÄstwemÓ.

Zarwno Altan, jak i malowan rwnolegle Sjest (2 wersje

tematu), w ktrej pokaza¸ grono patrycjuszy z epoki renesansu,

artysta zamkn¸ okres, w ktrym æwiadomie nawizywa¸ do epok

historycznych.

rozmaitych, widzianych w naturze kombinacji æwietlnychÓ.

W Monachium namalowa¸ m.in. Plac Wittelsbachw wMonachium

wnocy, nagrodzony z¸otym medalem II klasy na Mi«dzynarodowej

Wystawie w Monachium w 1890 r. i zakupiony do zbiorw Nowej

Pinakoteki, Max-Josephplatz w Monachium nocy, Most w Mona-

chium. W Paryýu by¸y to Opera paryska wnocy(1891), Luwr w nocy

(1892) i Wieczr nad Sekwan (1893), obrazy naleýce do

arcydzie¸ sztuki polskiej. O nich pisa¸: ãMotyw nocny, opera

przy elektrycznoæci. Jakieý to trudne.Ó

Zm«czony samotn prac w Rzymie w 1879 r. przyjecha¸ do Warszawy,

gdzie przebywa¸ cztery lata. Pod koniec pobytu zacieæni¸ swoje

kontakty z grup artystw i dziennikarzy skupionych wok¸ czaso-

pisma ãW«drowiecÓ, ktrzy ho¸dowali realistycznemu uj«ciu rzeczy-

wistoæci. Bra¸ udzia¸ w pracach redakcyjnych, wykonywa¸ ilustracje,

przygotowa¸ ok¸adk« pisma uýywan w latach 1884-1886.

W malarstwie podj¸ wwczas tematyk« rodzajow zwizan

z miastem. ãW epoce poprzedniej Ð pisa¸ po æmierci malarza

E. Niewiadomski Ð artyæci nasi malowali przewaýnie konie z jedcami

i bez jedcw, obrazy æwi«tych, albo sceny z ýycia Grekw i Rzymian.

Dopiero Gierymski, dzieci« Warszawy, pierwszy odkry¸ oryginalny

charakter miasteczek i przedmieæ polskich i znalaz¸ w nich interes

artysty. Powiæle, zau¸ki miejskie, pogi«te, koælawe domki ýydowskie,

stare, walce si«, podpierane s¸upami parkany, ca¸ dziwaczn,

przypadkow, tak oryginaln w swoim ubstwie architektur«

ubogich dzielnic miasta polskiego, ca¸y ten æwiat, dziæ juý gincy

bezpowrotnie, sztuka nasza zawdzi«cza GierymskiemuÓ. Namalowa¸

wwczas kilka waýnych obrazw, poprzedzonych licznymi studiami

przygotowawczymi Ð ûydwka zpomaraÄczami(1880-1881, zagi-

niony), ûydwka z cytrynami, 1881, Brama na Starym Mieæcie,

1883. W jego nast«pnych ãwarszawskichÓ obrazach ludzie staj

si« sztafaýem pejzaýu, nie przykuwaj samodzielnie uwagi widza,

s tylko elementem miejskiego lub nabrzeýnego krajobrazu. S to

przede wszystkim studia zmiennych uk¸adw barwy i æwiat¸a

przy zachodzcym s¸oÄcu lub zapadajcym zmierzchu. Taki intym-

ny charakter maj Powiæle, PrzystaÄ na Solcu i nastrojowa scena

modlitwy ûydw Ð namalowany w trzech wersjach obraz åwi«to

trbek(1883 Ð tzw. ma¸e, 1888 Ð tzw. duýe, 1890).

Aleksander Gierymski urodzi¸ si« w Warszawie 30 stycznia 1850 r.

Talent malarski ¸czy¸ z wybitn inteligencj popart starannym

wykszta¸ceniem. Po ukoÄczeniu III Gimnazjum Rzdowego przez

kilka miesi«cy uczy¸ si« malarstwa w klasie rysunkowej u Rafa¸a

Hadziewicza. Po dalsz nauk« wyjecha¸ w maju 1868 r. do Monachium,

gdzie od kilku laty przebywa¸ jego starszy brat Maksymilian, malarz

o ustalonej juý renomie artystycznej. Brat wprowadza¸ go w kr«gi

monachijskiej polonii artystycznej. Razem w 1870 r. odwiedzili

Warszaw«, rok pniej byli w Wenecji i Weronie, w 1873 r. w miejsco-

woæciach kuracyjnych Meran i Bad Reichenhall, w Tyrolu i W¸oszech.

Aleksander nie rozstawa¸ si« z chorym Maksymilianem do jego

æmierci w 1874 r.

W 1893 r. Gierymski przyby¸ do Krakowa, co wiza¸o si« zapewne

z zaproponowaniem mu przez Henryka Rodakowskiego katedry

malarstwa na Akademii Sztuk Pi«knych. åmier Rodakowskiego

i obj«cie stanowiska rektora Akademii przez Juliana Fa¸ata przekre-

æli¸o te plany. Rozgoryczony artysta powrci¸ w 1894 r. do W¸och

i Monachium. W czasie pobytu w Krakowie Gierymski namalowa¸

ostatni kompozycj« z przedstawieniem figuralnym Ð Trumn«

ch¸opsk, w ktrej zespoli¸ dyscyplin« rysunku i formy z wraýliwie

odczutym kolorem i æwiat¸em.

Ostatnie lata ýycia sp«dzi¸ mi«dzy W¸ochami a Paryýem. W liæcie

do Antoniego SygietyÄskiego pisa¸: ãÉim d¸uýej by¸em poza Polsk,

tym czu¸em si« s¸abszym, nieszcz«æliwszym: jestem od pewnego

czasu w reakcji szcz«æliwszej dla mnie, ale temu tylko zawdzi«czam,

ýem zmieni¸ moje poj«cie artystyczne. To zrobi¸ Paryý. I jak dla

mnie zdrowe powietrze Paryýa. Nie wiem jak na kogo, ale na mnie,

natury niespokojnej, nerwowej, Paryý dzia¸a uspakajajcoÉ Jest

waýne pracowa wærd jakkolwiek ludzi, ktrych si« uwaýa

za najdzielniejszych, poza ktrymi albo nic nie ma, albo prawie nie

ma: czuje si«, ýe si« konkuruje z najsilniejszymi i to daje przyjemnoæ

i spokj (É)Ó. Samotny, wype¸niony cierpieniem, malowa¸ wwczas

g¸wnie pejzaýe, pozbawione ludzi widoki architektury. W 1899 r.

wykona¸ swj tragiczny Autoportret. Zmar¸ w Rzymie w szpitalu

psychiatrycznym mi«dzy 6 a 8 marca 1901 r. Pochowano go na Campo

Verano, a jego æmier odbi¸a si« g¸oænym echem w kraju.

W czasie studiw w monachijskiej akademii sztuk pi«knych

Aleksander otrzyma¸ nagrod« za najlepsz kompozycj« na zadany

temat - obraz Scena sdu z ãKupca WeneckiegoÓ - dla ktrego zg¸«bia¸

tajniki malarstwa weneckiego XV w., poniewaý chcia¸, by obraz

oddawa¸ ducha epoki, w ktrej odbywa si« akcja dramatu. W 1873 r.

by¸ w Rzymie i wwczas rozpocz¸ prac« nad dwoma obrazami

Austeria rzymskai Gra wmora. Zanim zdecydowa¸ si« na ostatecz-

n wersj« obrazw, sporzdza¸ liczne, malowane z natury szkice,

ustawia¸ do fotografii odpowiednio ubrane i upozowane modele;

ich zdj«cia s¸uýy¸y mu nast«pnie do ukoÄczenia kompozycji. Pokazane

w Monachium (1874), w Warszawie i Petersburgu (1875) oraz

w Filadelfii (1876), ustali¸y pozycj« artystyczn Gierymskiego. Krytyka,

szczeglnie polska, kwestionujc zasadnoæ podj«cia przez malarza

plebejskiej tematyki, podkreæla¸a jego talent i umiej«tnoæci

warsztatowe. W czasie kilkumiesi«cznego pobytu w Warszawie

Gierymski odæwieýy¸ znajomoæ ze Stanis¸awem Witkiewiczem,

pozna¸ Henryka Sienkiewicza, na krtko zbliýy¸ si« do Heleny

Modrzejewskiej. W po¸owie 1875 r. powrci¸ do Rzymu, gdzie

z krtkimi przerwami mieszka¸ przez cztery lata. Rozpocz¸ wwczas

prac« nad plenerowymi studiami æwiat¸a i koloru do pierwszej

wersji obrazu Altana(1874-1880). Obraz mia¸ przedstawia grup«

osb w strojach rokokowych, siedzcych w oæwietlonej s¸oÄcem

altanie (malarz prbowa¸ uzyska jednoæ figur z otaczajcym je

pejzaýem). W przyp¸ywie niezadowolenia artysta poci¸ p¸tno

na kawa¸ki, tak wi«c z pierwszej wersji Altanyzachowa¸y si« jedynie

fragmenty. Drug wersj« obrazu, wielokrotnie poprawian

i przemalowywan (obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie)

namalowa¸ w 1882 r. W Altanie, kompozycji przepojonej s¸oÄcem,

okreæli¸ æwiat¸o jako g¸wny problem swych malarskich dociekaÄ.

Kilka lat pniej Boles¸aw Prus zanotowa¸ w swoich Kronikach:

(É) jeden tylko Gierymski nie ograniczajc si« do malowania

przedmiotw, stara si« jeszcze malowa æwiat¸o. U niego nie ma

przedmiotu ma¸ego lub duýego, pi«knego lub brzydkiego, lecz s

tylko przedmioty rozmaicie oæwietlone. T trosk o oæwietlenie

wywo¸uje on swoje zadziwiajce efekta; oæwietlenie jest ãideÓ

jego obrazwÓ.

W poszukiwaniu w¸aæciwych kszta¸tw i kolorw artysta wielo-

krotnie przemalowywa¸ swoje p¸tna. ãMocowa¸ si« on po prostu

ze swoimi obrazami, d¸ugo bardzo nie wypuszcza¸ ich z pracowni,

poprawia¸, przerabia¸, aby, o ile moýna, zbliýy si« do swojej wizji

æwietlnej, do swego snu o jakiejæ istocie æwiat¸a, szarpa¸ si«

niewtpliwie, dr«czy¸, przechodzi¸ martyrrium ca¸e, jak kaýdy

z tych nielicznych, co dý do rzeczy najwyýszych i przez to samo

nie dajcych si« pochwyci w zupe¸noæciÓ. Owo ãmartyrriumÓ, jak

okreæli¸ to Zenon Przesmycki, po¸czone z nadwraýliwoæci,

poczuciem niezrozumienia i wyobcowania z otoczenia powodowa¸o

u Gierymskiego za¸amania nerwowe. W takim stanie wyjecha¸

pod koniec 1884 r. z Warszawy na kuracj« do Wiednia i od tego

czasu mieszka¸ juý do æmierci za granic, najd¸uýej w Rzymie,

Monachium oraz Paryýu.

Gierymski nie ho¸dowa¸ ýadnej teorii sztuki; jego celem by¸o

zg¸«bienie rzeczywistoæci widzialnej i oddanie jej najwierniej

dost«pnymi ærodkami malarskimi, zgodnie z logik faktw i zjawisk

obserwowanych w naturze. Po æmierci artysty E. Niewiadomski pisa¸:

ãTalent swj Gierymski poæwi«ci¸ nie mecenasom i kunsthndlerom,

nie pogoni za pieni«dzmi, reklam, s¸aw i powodzeniem

wszelkiego rodzaju, ale wy¸cznie sztuce. I poæwi«ci¸ go ca¸kowicie,

wyzyska¸ do ostatecznych granic, zostawi¸ wszystko do czego by¸

zdolny. Wi«cej nikt od artysty wymaga nie ma prawaÓ. W latach

trzydziestych malarstwo Aleksandra Gierymskiego inspirowa¸o

pokolenie polskich kolorystw. Z ich inspiracji w 1936 r. otwarta

zosta¸a w Katowicach Wolna Szko¸a Malarstwa jego imienia,

a w 1938 r. w Warszawie odby¸a si« wielka wystawa jego twrczoæci.

Mieszkajc w Monachium i pniej w Paryýu Gierymski pracowa¸

nad studiami nastrojowych nokturnw miejskich Ð nocnych wido-

kw ulic oæwietlonych migotliwym, sztucznym æwiat¸em latarni

gazowych, ktre instalowano w owym czasie na ulicach stolic eu-

ropejskich. Wiktor Gomulicki, ktry w Monachium odwiedzi¸ jego

pracowni«, wspomina¸: ãAtelier robi¸o wraýenie pracowni alche-

mika, obwieszone ca¸e tekturowymi, pooblepianymi z¸otym

i srebrnym papierem reflektorami, s¸uýcymi do przypominania

Irena Bal

Wszystkie monety emitowane przez NBP s prawnym

ærodkiem p¸atniczym w Polsce.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: