Spis treści
I. Przyczyny niepowodzeń szkolnych ..................................................................1
1. Czynniki społeczno-ekonomiczne ....................................................................3
2. Czynniki biopsychiczne ....................................................................................4
3. Czynniki pedagogiczne ....................................................................................6
II. Jak pomóc dziecku z trudnościami w nauce szkolnej? ....................................8
1. Wskazówki dla nauczycieli ..............................................................................8
2. Wskazówki dla rodziców ...............................................................................10
III. Konspekty lekcji ...........................................................................................15
Pochwała zdrowia we fraszce Jana Kochanowskiego "Na zdrowie" .................16
Adam Mickiewicz - biografia i bibliografia .......................................................22
Nauki moralne przedstawione w "Dziadach" Adama Mickiewicza ...................30
IV. Przypisy ........................................................................................................42
Bibliografia .........................................................................................................43
I. Przyczyny niepowodzeń szkolnych
Niepowodzenia dydaktyczne polegają na rozbieżności pomiędzy wiadomościami, umiejętnościami i nawykami faktycznie opanowanymi przez uczniów a materiałem, jaki powinni opanować według założeń programowych
40
w zakresie poszczególnych przedmiotów [1].
Według W. Okonia niepowodzenia szkolne mogą być ukryte lub jawne.
Niepowodzenia ukryte są to nie dostrzeżone przez nauczyciela luki w wia-domościach i umiejętnościach uczniów, które prowadza zazwyczaj do niepowodzeń jawnych (nauczyciel stwierdza duże braki w opanowanej przez uczniów wiedzy).
Długotrwałe niepowodzenia jawne prowadzą do drugoroczności i wielo-roczności, a te są główną przyczyną sprawczą i formalną tzw. odsiewu uczniów, czyli przerwania nauki w szkole przed jej ukończeniem [2].
Ilustruje to poniższy schemat.
Niepowodzenia dydaktyczne
ukryte jawne
przejściowe względnie trwałe
drugoroczność odsiew uczniów
i wieloroczność
Czesław Kupisiewicz w swojej książce pt.: "Niepowodzenia dydaktyczne"
wymienia trzy czynniki, które powodują niepowodzenia szkolne.
Są to:
- czynniki społeczno-ekonomiczne;
- czynniki biopsychiczne;
- pedagogiczne.
1. Czynniki społeczno-ekonomiczne.
Społeczno-ekonomiczne przyczyny niepowodzeń szkolnych to według Cz. Kupisiewicza całokształt tych względnie trwałych warunków materialnych, społecznych i kulturalnych, które powodują niekorzystną sytuację życiową dzieci i młodzieży zarówno w środowisku rodzinnym, jak i pozaszkolnym [3].
Warunki materialne to:
- dochody rodziców lub opiekunów;
- mieszkanie rodziny;
- zaopatrzenie dzieci w odzież, obuwie, przedmioty do nauki;
- sposób odżywiania;
- udział w pracach zarobkowych i zajęciach domowych dorosłych członków rodziny.
Na sytuację społeczną młodzieży wpływa:
- wykształcenie i zawód rodziców lub opiekunów;
- pozycja dziecka w rodzinie oraz środowisku szkolnym i pozaszkolnym.
Kulturalne warunki życia uczniów uzależnione są od:
- poziomu potrzeb kulturalnych rodziców i rówieśników;
- możliwości zaspokajania tych potrzeb;
- poziomu życia umysłowego rodziny;
- kultury ogólnej i językowej;
- potrzeb estetycznych;
- życia towarzyskiego;
- autorytetu intelektualnego i moralnego osób z bezpośredniego otoczenia uczniów;
- kultury technicznej;
- dostępu do środków służących upowszechnianiu kultury;
- poziomu opieki intelektualnej i moralnej nad dziećmi i młodzieżą ze strony rodziców lub wychowawców.
Wnioski
Niepowodzenia szkolne są w znacznej mierze wynikiem trudnych warunków materialnych dzieci oraz braku opieki ze strony rodziców.
Dzieci najbiedniejsze bywają często zahamowane w ogólnym rozwoju.
Losy szkolne uczniów zależą nie tylko od zapewnienia im najniezbędniejszych środków "do życia", lecz również od poziomu moralnego i umysłowego rodziców, ich stosunku do nauki dziecka oraz panującej w domu atmosfery kulturalnej i wychowawczej [4].
2. Czynniki biopsychiczne.
Biopsychiczne przyczyny niepowodzeń szkolnych to wg Kupisiewicza zarówno zadatki wrodzone, np. anatomiczna struktura mózgu, jak i warunki sprzyjające lub hamujące prawidłowy rozwój tych zadatków [5].
Czynniki biopsychiczne to:
- zadatki tzw. inteligencja wrodzona uczniów a środowisko społeczne;
- różnice pomiędzy uzdolnieniami, zamiłowaniami, zainteresowaniami poszczególnych uczniów tego samego wieku;
- uzdolnienia dziecka inne, niż te, których wymaga szkoła - dlatego szkoła powinna wprowadzić zasadę "każdemu to, co dla niego właściwe";
- jakość motywacji dziecka do nauki lub jej brak;
- stosunek dziecka do pracy;
- temperament;
- cechy charakteru, osobowości;
- niesprawne lub wadliwe funkcjonowanie narządów zmysłowych (wzroku, słuchu);
- niestałość emocjonalna, brak cierpliwości i wytrwałości w pracy oraz niezdolność skupienia uwagi;
- zły stan zdrowia (źródło absencji);
- nieprzestrzeganie higieny szkolnej oraz higieny psychicznej;
- zaburzenia procesów poznawczych (powolne tępo myślenia, niestałość uwagi wskutek nadmiernej pobudliwości psychoruchowej lub przeżywania postaw depresyjno-lękowych, skłonność do uogólniania, szybkie męczenie się wykonywaną pracą umysłową;
- zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego, choroby somatyczne.
Od poziomu inteligencji zależą uzyskiwane wyniki nauczania, ale jednocześnie sama inteligencja nie przesądza o jakości tych wyników. Często decydują tu pozaintelektualne czynniki.
Istnieje niezaprzeczalny związek pomiędzy poziomem inteligencji uczniów
a warunkami ich życia w środowisku.
Cechy temperamentu, podobnie jak warunki środowiskowe oraz inteligencja, stanowią jeden z ważniejszych czynników decydujących o powodzeniu lub niepowodzeniu uczniów w szkole.
Niekorzystne cechy osobowości uczniów, a przede wszystkim brak silnej woli, wady narządów zmysłów, choroby somatyczne oraz zaburzenia procesów nerwowych i poznawczych mogą być kolejnym źródłem niedostatecznych wyników nauczania. Mogą to być przy tym czynniki pochodzenia dziedzicznego, jak i środowiskowego, a także spowodowane błędami wychowawczymi [6].
3. Czynniki pedagogiczne.
Czynniki pedagogiczne mające wpływ na postępy uczniów w nauce, które zależą od szkoły to:
- treść, formy, metody;
- środki wychowania;
- środki nauczania;
- warunki, w jakich przebiega praca dydaktyczno-wychowawcza, np. nauka na jedną lub dwie zmiany, stan liczbowy klasy;
- poziom kwalifikacji zawodowych nauczycieli, ich pozycja społeczna, itd.
Kupisiewicz podkreśla, że oprócz osobowości nauczyciela, jego poziomu umysłowego i moralnego, jego postępowania, stosowanych przez niego metod wychowania i nauczania, itp., znaczny wpływ na postępy w nauce wywierają również czynniki pozapedagogiczne. Zapomnienie o tym związku prowadziłoby do uproszczonych i szkodliwych wniosków.
Nieprzystosowanie treści nauczania do potrzeb życia i społecznie uwarunkowanych zainteresowań dzieci i młodzieży jest jedną z najważniejszych przyczyn niepowodzeń w nauce szkolnej.
Zbyt wygórowane wymagania programowe mogą być przyczyną drugoroczności. Niedociągnięcia w dziedzinie planów i programów nauczania stanowią jedną z ważniejszych przyczyn słabych postępów uczniów w nauce.
Brak korelacji treści nauczania w zakresie poszczególnych przedmiotów wpływa ujemnie na wyniki pracy dydaktycznej szkoły.
Werbalizm, podawanie uczniom gotowej do zapamiętania wiedzy, stereotypowość stosowanych metod, brak systematycznej kontroli pracy uczniów stanowią podstawowe przyczyny dydaktyczne niepowodzeń szkolnych.
Postawa uczniów decydująca o ich postępach w szkole, zależy przede wszystkim od ukształtowanych u nich motywów uczenia się oraz od obiektywizmu oceny ich pracy prze nauczyciela [7].
II. Jak pomóc dziecku z trudnościami w nauce szkolnej?
1. Wskazówki dla nauczyciela.
Nauczyciel, który współpracuje z rodziną ucznia opóźnionego w nauce, jest w stanie doprowadzić do osiągania przez nie lepszych wyników w nauce,
a nawet całkowicie zlikwidować trudności w nauce szkolnej.
Jeśli jednak rodzina nie interesuje się dzieckiem, sytuacja jest dużo bardziej skomplikowana, ale nie pozostajemy całkiem bezradni.
Poniżej podam kilka sposobów, które prowadzą do pozytywnych rezultatów
w nauczaniu dzieci mających trudności w nauce szkolnej.
- organizowanie dodatkowych zajęć dla dzieci opóźnionych;
- częste i wnikliwe kontrolowanie wyników nauczania;
- aktywizowanie uczniów na lekcji; stosowanie aktywizujących metod nauczania tj. dyskusja, praca grupowa, metoda projektu, kapelusze myślowe;
- emocjonalne zabarwianie pewnych zagadnień; staranie się o zaciekawienie uczniów lekcją;
- dobre poznanie uczniów i ich środowiska rodzinnego przez nauczyciela;
- dostosowanie tempa pracy na lekcji do możliwości uczniów;
- prowadzenie jasnych, ciekawych i zrozumiałych wykładów;
- utrzymywanie dyscypliny na lekcjach;
- nie uprzedzanie się do uczniów;
- sprawiedliwe ocenianie; stworzenie warunków umożliwiających uczniom współudział w kontroli i ocenie wyników nauczania;
- rozbudzanie i ukierunkowywanie zainteresowań uczniów nauką szkolną,
a przede wszystkim możliwie wczesne ujawnianie braków [8].
Ponieważ najczęstszą przyczyną niepowodzeń szkolnych jest brak motywacji uczniów do nauki, jako nauczyciele, a zwłaszcza nauczyciele wychowawcy, powinniśmy starać się ją wyzwalać u naszych podopiecznych.
Zastanówmy się, co wyzwala motywację? Wyzwala ją:
- strach, lęk, zagrożenie;
- poczucie konieczności;
- obawa przed kompromitacją;
- ciekawość;
- szansa życiowa; plany na przyszłość;
- oczekiwania otoczenia;
- chęć zaimponowania; ambicja;
- miłość, przyjaźń;
- wewnętrzna pasja;
- uczucia negatywne;
- chęć poprawy bytu;
- upór;
- sukces, porażka;
- pieniądze;
- chęć uzyskania aprobaty;
- samorealizacja, satysfakcja, dowartościowanie;
- konkurencja;
- poczucie odpowiedzialności i obowiązku;
- przyzwyczajenie, chęć kontynuowania raz obranej drogi.
Jak widać wyżej, motywację wyzwalają zarówno czynniki pozytywne jak
i negatywne. Starajmy się motywować uczniów zawsze pozytywnie np. pochwałą, zachętą do samorealizacji, zainteresowaniem ich jakimś zagadnieniem.
Co natomiast zrobić, żeby oporni rodzice zechcieli współpracować ze szkołą? Co szkoła może zrobić dla rodziców, by rodzice chcieli z niąaktywnie współpracować?
Należy:
* Stworzyć klimat współpracy oparty na partnerstwie.
* Zapoznać rodziców z ich prawami i obowiązkami wynikającymi z obo-wiązującego prawa.
* Zapoznać rodziców z programami dydaktycznymi i wychowawczymirealizowanymi w szkole.
* Zapoznawać na bieżąco z problemami szkolnymi.
* Włączyć jak największą grupę rodziców do współdecydowania w sprawach szkoły / ZBIERANIE OPINII, TWORZENIE PROGRAMÓW,PRZEKAZYWANIE COROCZNYCH RAPRTÓW O JAKOŚCI PRACYSZKOŁY itd. /
* Organizować cykle szkoleń, profilaktycznych i innych, uwzględniając także oczekiwania rodziców.
* Ze szczególnym szacunkiem traktować rodziców mających problemyze swoimi dziećmi.
* Przeszkolić siebie w zakresie umiejętności współpracy z rodzicami.Inaczej organizować "wywiadówki"!!!
* Włączyć rodziców do współpracy w klasie - włącznie z rozwiązywaniem trudnych problemów wychowawczych metodami aktywnymi / wspólne spotkania integracyjne; nauczyciele, wychowawcy, uczniowie /
...
dafne85