WADY POSTAWY U DZIECI
Postawą ciała nazywamy indywidualne ukształtowanie ciała i położenie poszczególnych jego odcinków, w tym tułowia i kończyn, w pozycji stojącej.
Prawidłową postawę charakteryzują:
- głowa ustawiona prosto,
- barki znajdują się na jednym poziomie,
- łopatki są ściągnięte,
- symetrycznie ustawiona miednica,
- lekko wciągnięty brzuch,
- napięte pośladki,
-równoległe ustawienie kończyn dolnych wyprostowanych w stawach kolanowych;
- prawidłowe ustawienie i obciążenie stóp
Prawidłowość postawy zależy od:
Prawidłowego ukształtowania układu kostno-więzadłowego
Dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego
Sprawnie działającego układu nerwowego
Filogenetyczny rozwój postawy ciała
Człowiek jest jedynym przedstawicielem ssaków charakteryzującym się postawą pionową
Zmiany ewolucyjne potrzebne dla przyjęcia postawy dwunożnej trwały około 30 milionów lat.
Rozwój postawy w ontogenezie
Proces formowania się postawy ciała określamy terminem posturogenezy
Postawa dziecka w wieku 18 miesięcy
Plecy lekko zaokrąglone
Kończyny dolne ustawione w lekkim zgięciu w stawach biodrowych i kolanowych
Brzuch uwypuklony
Postawa dziewczynki w wieku 6 lat i chłopca w wieku 8 lat
Pogłębienie się lordozy lędźwiowej
Stopniowe zmniejszenie uwypuklenia brzucha
Postawa chłopca w okresie dojrzewania płciowego
Ponowne pogorszenie się postawy
Postawę cechuje niedbałość i wiotkość
Brzuch się uwypukla, plecy stają się nadmiernie okrągłe
Głowa pochylona ku przodowi sprawia wrażenie nadmiernie ciężkiej
Postawa dorosłego mężczyzny
Ponowna poprawa postawy
Ostateczne uformowanie się przodowygięcia w odcinku lędźwiowym
Brzuch staje się płaski, silnie rozwija się tkanka mięśniowa
Po 35 roku życia może wystąpić ponowne pogorszenie się postawy
Brzuch zaczyna wystawać i lekko zwisać. Pogłębiają się wszystkie fizjologiczne krzywizny kręgosłupa, zmniejsza się jego długość w związku ze zmianami w krążkach międzykręgowych. Kształtowanie się postawy starzejącego się człowieka zależy w dużej mierze od ogólnego stanu jego zdrowia, warunków bytowych oraz rodzaju wykonywanej pracy.
Rozmieszczenie masy ciała jest dobre jeśli rozkłada się ona równomiernie na obie nogi. Prawidłowo
pion rzutowany z guzowatości potylicznej pada w projekcji strzałkowej przez wyrostek kolczysty kręgu C7 i szparę pośladkową na środek czworoboku podparcia (tzn. pola na podłożu objętego obiema stopami)
Czworobok podparcia - wielobok opisany wokół zewnętrznych krawędzi stóp, opuszek palców i pięt
Ocena postawy ciała
* oceniamy oglądaniem w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej
* metoda punktowa, fotometryczna
* o zaburzeniach w płaszczyźnie poprzecznej wnioskuje się pośrednio
* pacjent rozebrany stoi na twardym równym podłożu
* pięty złączone, palce rozchylone o kąt 30 st, głowa ustawiona poziomo, kończyny górne zwisają wzdłuż ciała
Ocena postawy - tył( prawidłowo):
guzowatość potyliczna
wyrostki kolczyste kręgów
szpara pośladkowa
styk pięt
wyrostki barkowe łopatek
dolne kąty łopatek
krawędzie talerzy biodrowych
kolce biodrowe tylne górne
szczyty krętarzy większych
kostki boczne
wcięcia talii
Ocena postawy - przód ( prawidłowo):
środek bródki
wcięcie jarzmowe mostka
wyrostek mieczykowaty
pępek
spojenie łonowe
Ramię, przedramię i ręka powinny leżeć w linii prostej. Za fizjologiczne przyjmujemy boczne ( koślawe) odchylenie osi
przedramienia < 15 st
Cubitus valgus physiologicus
Oś kończyny dolnej stanowią środki : więzadła pachwinowego, rzepki, stawu skokowo-goleniowego i II kości śródstopia.
Wady postawy to odchylenia od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej. Na wadę postawy ma wpływ deformacja kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy oraz kończyn dolnych .
Epidemiologia.
Ostatnie publikacje donoszą, że jedynie u 4,4% dzieci nie wykryto wad postawy. Boczne skrzywienia kręgosłupa wykrywane są u 36-50% dzieci.
Z jednej strony wskaźnik ten obejmuje uczniów z wyraźnymi wadami postawy ciała, z drugiej zaś wielką liczbę młodzieży, o wyraźnym zaniedbaniu ruchowym, małej sprawności fizycznej i ruchowej oraz różnych zaburzeniach układu ruchu.
Podział i przyczyny powstawania wad postawy.
Najczęściej spotykamy podział wad postawy i budowy ciała na dwie grupy:
Wady wrodzone – należą tu przypadki z odchyleniami prawidłowej budowy ciała w następstwie czynników, które zadziałały w okresie płodowym. Przyczyny powstawania tych wad są różne. Niektóre z nich są przekazywane dziedzicznie.
Wady nabyte – mogą być wywoływane przebytymi chorobami – te określamy terminem wady rozwojowe lub powstają na skutek zaburzenia nawyku prawidłowej postawy ciała – te określamy terminem wady nawykowe.
Wyodrębniono trzy sfery czynników, w następstwie których dochodzi do rozwoju wad postawy, są to:
Czynniki fizjologiczne : istotą jest tu nawyk prawidłowej postawy. Dla dziecka z wadą postawy nawykowa postawa nieprawidłowa jest czymś naturalnym, zwykłym i nie wymagającym wysiłku ( przyjmowana podświadomie).
Czynniki morfologiczne: polegają na występowaniu dystonii mięśniowej w obrębie kręgosłupa, nadmiernym napięciu i rozciągnięciu pewnych grup więzadeł oraz części torebek stawowych.
Czynniki środowiskowe : dotyczą warunków życia człowieka; gł. są to:
- nie unormowany tryb życia;
- złe warunki higieniczne i bytowe;
- nie przebywanie na świeżym powietrzu;
- brak ćwiczeń ruchowych, hipokinezja;
- przyjmowanie jednorodnych i długotrwałych pozycji ( w szkole i w pracy, podczas odpoczynku (niedostosowane ławki szkolne, nieodpowiednie noszenie teczki).
Przyczyny rozwoju wad postawy:
- wady wrodzone ( podłoże genetyczne, teratogenne)
- przewlekłe choroby układu kostno-stawowego
- rozwojowe lub pourazowe nierówności kończyn
- choroby układu oddechowego, krążenia, zaburzenia wzroku, słuchu
- złe warunki pracy
- czynniki środowiskowe, higenniczne
- szczególne zagrożenie w okresach akceleracji wzrostowej oraz w okresie dojrzewania płciowego
Okresy krytyczne dla posturogenezy to wiek około 7 lat - „szkolny”
Zagrożenia: nowe warunki bytowe dziecka - niekorzystne pozycje statyczne (długie siedzenie w ławce szkolnej, noszenie dodatkowych ciężarów), czynniki psychiczne (trema, lęk), czynniki higieniczno-zdrowotne (np. odległość dziecka od tablicy, oświetlenie, noszona odzież i obuwie)
okres skoku pokwitaniowego
szybki rozwój kośćca za którym nie nadąża rozwój mięśni, przesunięcie środka ciężkości ku górze
OKRESY ROZWOJU WADY - W przebiegu rozwoju wady wyróżniamy trzy charakterystyczne okresy
Okres I – zmian czynnościowych: Osłabienie i rozciągnięcie jednych grup mięśniowych a wzmożone napięcie i skrócenie innych
Okres II –powstawania przykurczy: W tym okresie interwencja ćwiczeniami korekcyjnymi może być jeszcze całkowicie skuteczna
Okres III – zmian strukturalnych czyli utrwalonych przykurczy: W tym okresie wady określamy jako patologiczne; ćwiczenia korekcyjne mogą zapobiec dalszemu pogłębieniu wady ale całkowita likwidacja jest niemożliwa i wymaga złożonego postępowania rehabilitacyjnego (w tym zabiegu chirurgicznego)
Profilaktyka rozwoju wad postawy:
noworodek, niemowlę- układać często na brzuchu ( wzmocnienie mm.karku, szyi – kształtowanie lordozy szyjnej)
Ubranie nie krępujące, nie beciki,
prawidłowe, symetryczne noszenie niemwolęcia
Nie przyspieszać etapów rozwoju – siadanie, chodzenie (nie:chodziki) – bo słabe są jeszcze mm. stabilizujące kręgosłup
Jak najdłuższy okres raczkowania
Poprawne odżywianie -białko
Higieniczne warunki nauki i odpoczynku (ruch na świeżym powietrzu, odpowiednie biurko, krzesło, nauka pływania, tornistry, obuwie )
Ochrona przed czynnikami mogącymi wywoływać osłabienie mięśni ( awitaminozy, robaczyce)
Leczenie wad postawy:
- usunięcie przyczyny odkształcania
- przywrócenie prawidłowych stosunków biomechanicznych
- wzmocnienie grup mięśniowych korygujących odkształcenie
Leczenie jest całodobowe i długotrwałe
Celem ćwiczeń jest wyrobienie „poczucia dobrej postawy”
Często w wadach postawy stwierdza się przykurcze mm:
- piersiowego dużego ( w leżeniu na plecach potrafi odwieźć barki do 180st /pion/ bez odrywania barków i łopatek od podłoża)
prostujące grzbiet i zginacze podudzia – głęboki skłon w siadzie bez odrywania kolan, ręce dotykają stóp; w poz. stojącej- palce-podłoga
prosty uda – na brzuchu potrafi przeprost przy zgiętym kolanie bez odrywania miednicy
Przed ćwiczeniami:
Okłady parafinowe
Kąpiele,
Sollux
Ćw. redesyjne i bierne
Odpowiednie ułożenie- np. na brzuchu (2 godz/na dzień)+ worek z piaskiem na miednicę
ćwiczenia
Najpierw indywidualne potem grupowe w małych grupach 8-10 osób, nie dłużej niż 45 minut
Przedszkolaki- 4-5 dzieci (zabawa)
Przywrócenie zaburzonej równowagi mięśniowej:
Rozciągnięcie przykurczonych
Wzmocnienie osłabionych
Poprawa ruchomości kl.piersiowej
Nauka przyjmowania i utrzymywania prawidłowej postawy
1. wyrównawcze –dobrej postawy, przed lustrem, pozycja skorygowana – 10-15min
2. kształtujące –na cały narząd ruchu, ↑zakres ruchów, siłę i sprawność mm, płynność i estetykę – ok.15 min
3. oddziaływujące na ukł. Nerwowy – równoważnie, koordynacji – 10 min
4. oddziaływujące na ukł. Wegetatywny- ↑wydolośc fizyczną, biegi, chód, skoki -5-7 min
5. wyrównawcze – przed lustrem, chód –koniec
Najczęstsze wady postawy .
Do najczęstszych wad postawy należą:
- plecy okrągłe,
-plecy wklęsłe,
-plecy wklęsło-okrągłe,
-plecy płaskie,
-boczne skrzywienia kręgosłupa-nie skoliozy,
-wady statyczne kończyn dolnych.
Do błędów postawy zalicza się:
- odstawanie łopatek,
-asymetrię barków,
-asymetrię żeber i klatki piersiowej.
Odchylenia od normy w płaszczyźnie czołowej:
· boczne skrzywienie kręgosłupa ( wada, nie skolioza- nie przekracza 20st., nie ma torsji, rotacji)
· kolana koślawe ( przy złączonych i wyprostowanych kolanach odległość pomiędzy kostkami przyśrodkowymi goleni > 4cm)
· kolana szpotawe ( przy złączonych stopach odległość pomiędzy najbardziej przyśrodkowymi punktami kolan > 4 cm)
Odchylenia od normy w płaszczyźnie strzałkowej:
Istotą wad w tej płaszczyźnie jest pogłębienie lub zmniejszenie fizjologicznych wygięć kręgosłupa
Najczęściej występujące postacie tych wad to:
1. Pogłębienie kifozy piersiowej - plecy okrągłe (dorsum rotundum)
2. Pogłębienie lordozy lędźwiowej - plecy wklęsłe (dorsum concavatum)
3. Pogłębienie kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej - plecy okrągło - wklęsłe (dorsum rotundo - concavum)
4. Brak fizologicznych wygięć kręgosłupa – plecy płaskie (dorsum plaum)
5. klatka piersiowa szewska ( lejkowata)
6. klatka piersiowa kurza
Pogłębienie kifozy piersiowej - plecy okrągłe (dorsum rotundum) - Nadmierne wygięcie kręgosłupa ku tyłowi
- Głowa i barki wysunięte są do przodu, - ustawienie głowy w przodopochyleniu powoduje upośledzenie przepływu krwi prze naczynia doprowadzające krew do mózgu
- mięśnie grzbietu osłabione, mięśnie klatki piersiowej przykurczone
- Funkcja oddechowa klatki piersiowej jest upośledzona
ETIOLOGIA
choroba Scheuermanna
zzsk
krzywica
gruźlica
dystonia mięśniowa
DYSTONIA MIĘŚNIOWA
Plecom okrągłym niezależnie od etiologii, towarzyszy: dystonia mięśniowa - różnica napięć antagonistycznie działających grup mięśniowych. W plecach okrągłych osłabieniu i rozciągnięciu ulegają: mięśnie prostownika grzbietu odcinka piersiowego i mięśnie karku, mięśnie ściągające łopatki (czworoboczny, równoległoboczny, najszerszy grzbietu). Mięśniami nadmiernie napiętymi i często przykurczonymi w tej wadzie są: mięśnie piersiowe (wielki i mały), mięsień zębaty przedni. Mięśnie osłabione i rozciągnięte powodują przyjmowanie pozycji charakterystycznej dla pleców okrągłych, a mięśnie przykurczone utrwalają tę pozycję uniemożliwiając przyjęcie pozycji poprawnej.
POSTĘPOWANIE KOREKCYJNEW OPARCIU O TRÓJTOROWOŚĆPOSTĘPOWANIA KOREKCYJNEGO
W postępowaniu korekcyjnym w przypadku pleców okrągłych, podobnie jak we wszystkich wadach postawy należy uwzględnić trzy podstawowe kierunki działania(trzy tory postępowania korekcyjnego):
morfologiczny - polegający na likwidacji dystonii mięśniowej i wytworzeniu silnego gorsetu mięśniowego
fizjologiczny - czyli nauczenie przyjmowania pozycji skorygowanej i utrwalenie nawyku poprawnej postawy
środowiskowy - zabezpieczenie odpowiednich, sprzyjających likwidacji wady warunków życia i pracy dziecka
Schemat postępowania korekcyjnego dla dziecka z plecami okrągłymi powinien uwzględniać następującą kolejność działań:
- uświadomienie dziecku i rodzicom obecności wady i wynikających z tego zagrożeń
najważniejszym celem jest przekonanie i zachęcenie dziecka do podjęcia trudu pracy korekcyjnej. Dziecko powinno stać się podmiotem procesu korekcyjnego, a nie przedmiotem poddanym korekcyjnej Także rodzice powinni aktywnie włączyć się do walki o poprawę postawy ciała swojego dziecka, zapewniając mu optymalne, sprzyjające korekcji wady warunki życia
- Ustalenie i zapewnienie optymalnych warunków toru środowiskowego obejmującego:
nie przeciążanie dziecka nauką i pracą
zapewnienie odpowiednich warunków pracy (biurko, krzesło, ławka szkolna, oświetlenie)
zapewnienie odpowiedniej ilości i warunków snu
prawidłowe odżywianie
ćwiczenia korekcyjne w domu
- rozciąganie mięśni przykurczonych
Istnienie przykurczów ogranicza ruchomości stawową i uniemożliwia przyjęcie postawy skorygowanej. Ich rozciągnięcie i przywrócenie pełnej ruchomości stawowej jest pierwszym etapem likwidacji dystonii mięśniowej. Rozciągając mięśnie przykurczone należy przestrzegać kilku zasad:
w początkowym okresie rozciągania mięśni powinny dominować ćwiczenia rozciągające biernie
kierunek ruchów rozciągających powinien uwzględniać aktywność budowy mięśni (dlatego na przykład w rozciąganiu mięśni piersiowych stosujemy ułożenie rąk w górę, w bok, w dół i pośrednie)
rozciągając mięsień i oddalając jeden z jego przyczepów należy ustabilizować drugi przyczep mięśnia
- nauka przyjmowania pozycji skorygowanej
Zlikwidowanie przykurczów mięśni piersiowych i zębatych przednich umożliwia dziecku przyjęcie poprawnej postawy. Ucząc dziecko przyjmowania takiej pozycji należy pamiętać, że:
zaczynamy od przyswojenia dziecku korekcji cząstkowych – lokalnych (ustawienie głowy, cofnięcie barków, zmniejszenie kifozy piersiowej, uwypuklenie klatki piersiowej), a następnie przez ich łączenie dążymy do osiągnięcia korekcji całościowej – globalnej
naukę rozpoczynamy od pozycji odciążających kręgosłup od ucisku osiowego (leżenia, klęki podparte) i stopniowo przechodzimy do siadu i stania, umożliwiamy początkowo kontrolę postawy przez przyleganie ciała do stałej płaszczyzny (podłoga ściana), następnie kontrolę wzrokową w lustrze, na koniec przy wykorzystaniu czucia głębokiego. Naukę przyjmowania pozycji skorygowanej uważamy za zakończoną, gdy dziecko na polecenie "stań poprawnie", potrafi przyjąć, choćby na chwilę pozycję skorygowaną
- Wzmacnianie mięśni osłabionych
Wzmacniając mięśnie osłabione trzeba pamiętać, że ćwiczenia te powinny być wykonywane w pozycji skorygowanej - w zbliżeniu przyczepów tych mięśni. Pozycja skorygowana powinna być utrzymywana przez cały czas ćwiczenia. Stosowane obciążenie nie może powodować utraty korekcji – obciążenie powinno być tak dobrane, aby dziecko było w stanie wykonać ćwiczenie w pozycji poprawnej. Przy wzmacnianiu mięśni ściągających łopatki należy pamiętać, że odwiedzenie rąk powyżej 90 stopni powoduje przekroczenie zakresu ruchomości stawu ramiennego i przeniesienie ruchu na inne stawy (bark). Występuje wówczas przesunięcie obojczyka i odsunięcie łopatki od kręgosłupa. Traci się korekcję ustawienia łopatek i mięśnie nie pracują w zbliżeniu przyczepów. Z tych względów wzmacniając mięśnie ściągające łopatki nie należy przekraczać kąta 90stopni odwiedzenia w stawie ramiennym
Utrwalenie nawyku poprawnej postawy
Zadanie to powinno się realizować nie tylko na lekcjach gimnastyki korekcyjnej, lecz również w domu i w szkole. Dziecku powinno się stale przypominać o konieczności korekcji postawy. Coraz dłuższe, kontrolowane przebywanie w postawie poprawnej, możliwe dzięki coraz silniejszym mięśniom posturalnym, z czasem doprowadza do automatyzacji odruchu podstawy skorygowanej. Gdy dziecko zaabsorbowane czynnościami dnia codziennego, zabawą czy grą utrzymuje już nową, poprawną postawę, można uważać, że proces korekcji został zakończony
...
dziubusek30