Samobójstwo.pdf

PRACA POGLĄDOWA

ISSN 1643–0956

Izabella Mochnacka

Klinika Psychiatrii Szpitala Uniwersyteckiego Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy

Samobójstwo — teorie etiologiczne, ocena

ryzyka, zasady postępowania i prewencji

Suicide in psychiatric diseases — etiological theories,

evaluation of risk factors, management and prevention

STRESZCZENIE

Celem pracy było przedstawienie poglądów na te-

mat złożonej natury zachowań samobójczych oraz

możliwości ich przewidywania. Obecnie przyjmuje

się, że przyczyny samobójstw są różnorodne i wyni-

kają z wzajemnego oddziaływania czynników biolo-

gicznych, genetycznych, społecznych i psychologicz-

nych. Około 90% samobójców wykazywało zaburze-

nia psychiczne, najczęstsza była depresja (50%). Pew-

ne objawy kliniczne poszczególnych chorób psychicz-

nych można wiązać z większym ryzykiem popełnie-

nia samobójstwa, w przypadku depresji są to: wy-

soki poziom lęku, stany dysforyczne, uporczywa

bezsenność, urojenia ,,depresyjne”, przewlekłość

stanu depresyjnego, współistnienie przewlekłych

chorób somatycznych. W postępowaniu z osobami

deklarującymi zamiary samobójcze należy uwzględ-

nić ocenę ich stanu psychicznego, cech osobowości,

aktualną sytuację życiową, możliwość skorzystania

ze wsparcia społecznego oraz czynniki ryzyka samo-

bójstwa. Analiza czynników ryzyka samobójstwa oraz

umiejętne postępowanie pomaga w dużym stopniu

zapobiec tego typu zachowaniom, szczególnie

w chwili ostrego kryzysu, natomiast w dłuższej per-

spektywie czasu trudno przewidzieć z jakąkolwiek do-

kładnością, czy dany pacjent popełni samobójstwo.

ABSTRACT

The paper presents views concerning the complex

nature of suicidal behaviour and its predictibility.

It is now assumed that the causes of suicides are

varied, resulting from the interaction of biological,

genetic, social, psychological factors. About 90% of

suicides had symptoms of psychic disturbances, with

depression being the most common (50%). Some

clinical symptoms of particular psychic disorders may

be related to a greater risk of commiting suicide, in

the case of depression they are: high anxiety level,

dysphoria, peristent insomnia, ,,depressive” delu-

sions, chronic depressive state and coexistence of

chronic somatic diseases. The following should be

taken into consideration in the therapeutic proce-

dure of poeple declaring suicidal plans: the diagno-

sis of the mental state, personality traits, current

conditions of life, the possibility of social support

and suicidal risk factors. The analysis of suicidal risk

factors and well-conducted therapy help, to a large

extent, prevent this type of behaviour particularly

at the moment of an acute crisis. In a longer per-

spective, however, it is difficult to predict with any

accuracy at all if a given patient will commit suicide.

Key words: suicide, risk factors, management,

prevention

Słowa kluczowe: samobójstwo, czynniki ryzyka,

postępowanie, prewencja

Adres do korespondencji: lek. rezydent Izabela Mochnacka

Klinika Psychiatrii Szpitala Uniwersyteckiego

Collegium Medicum UMK

ul. Kurpińskiego 19

85–096 Bydgoszcz

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2005; 1 (5): 51–57

Wstęp

W różnych okresach cywilizacja zachodnia uzna-

wała samobójstwo za akt cnoty, innym razem za zbrod-

nię i złamanie prawa boskiego. Starożytni Grecy i Rzy-

mianie mieli niezwykle tolerancyjny stosunek do sa-

mobójstwa, pod warunkiem że było uzasadnione i ro-

zumne, czyli popełnione z przyczyn dla nich najważ-

niejszych: w imię honoru, zasad patriotycznych, z roz-

paczy. Wcześni chrześcijanie uważali, że śmierć jest

www.psychiatria.med.pl

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2005, tom 5, nr 1

uwolnieniem do przyszłego życia, a samobójstwo może

je przyspieszyć. W 533 roku Kościół wyjął samobójców

spod prawa, a sam czyn uznał za moralnie odrażający.

Pogląd ten pozostawał niezmieniony przez kilkaset lat.

W XVI i XVII wieku wykazywano więcej tolerancji dla

samobójców, choć uważano, że stanowią zagrożenie

dla porządku duchowego i świeckiego. Na początku

XVIII wieku zamiast zadowalać się potępieniem moral-

nym, zaczęto się zastanawiać, w jakim stopniu siły spo-

łeczne mogą kształtować zachowania samobójcze. Ba-

dania nad samobójstwem przeniosły się ze sfery etycz-

nej w obszar medyczny. Bierre de Boismont (1856)

zauważył, że alkoholizm, choroba psychiczna, ubóstwo

i pokrewne czynniki społeczne mogą być przyczyną sa-

mobójstwa [1].

a u części nie wykazano choroby psychicznej. Bada-

nia wykazały również, że osoby z najniższą aktyw-

nością układu serotoninergicznego w korze przed-

czołowej wybierały najniebezpieczniejsze środki (zbyt

duża dawka leków, skok z wysokiego piętra).

Badano natomiast polimorfizm genu hydrok-

sylazy tryptofanu (TPH) i uważa się, że obecność al-

lelu L wiąże się z obniżoną zdolnością TPH do synte-

zy serotoniny. Udowodniono wyższy wskaźnik samo-

bójstw i zachowań samobójczych wśród bliźniąt

monozygotycznych w porównaniu z bliźniętami di-

zygotycznymi [3]. Ryzyko samobójstwa u potomstwa

osób, które targnęły się na własne życie, jest 6-krot-

nie wyższe.

Osobą, która po raz pierwszy uznała samobój-

stwo za wyraz patologii społecznej, był Durkheim

(1878). Jego zdaniem jest ono wynikiem wpływu

społeczeństwa na jednostkę, kontroli społecznej

i wynikających z niej napięć. Durkheim wyróżnił cztery

rodzaje samobójstw: ,,samobójstwo egoistyczne”, do

którego dochodzi, gdy jednostka otrzymuje mało

wsparcia społecznego, jest słabo związana ze społe-

czeństwem, zepchnięta na margines, „samobójstwo

altruistyczne” to odebranie sobie życia dla dobra

społeczeństwa (np. kamikadze), ,,samobójstwo ano-

miczne” jest skutkiem gwałtownych zmian społecz-

nych, gospodarczych, poczucia alienacji, braku za-

sad i stabilności, ,,samobójstwo fatalistyczne” po-

pełnia człowiek, który traci kierunek w życiu, czuje,

że nie panuje nad własnym losem [3, 4].

Wpływ czynników psychologicznych na ryzyko

popełnienia samobójstwa zauważył Freud — twór-

ca koncepcji samounicestwienia. Uważał, że popęd

destrukcyjny pozostaje w stanie równowagi z libido.

Nieprawidłowo wykształcone mechanizmy obronne

i struktura osobowości mogą prowadzić do domi-

nowania instynktu śmierci jako agresji przeciw in-

nym, a często przeciwko własnemu ,,ja” [4]. Men-

ninger twierdził, że samobójstwo jest wyrazem gnie-

wu jednostki w stosunku do innej osoby, lecz kiero-

wanym do wewnątrz. W prawdziwie niebezpiecznych

zamachach samobójczych występują trzy składowe:

pragnienie śmierci, chęć zabicia, chęć zostania zabi-

tym, natomiast gdy jednej z nich brak, próba samo-

bójcza jest zachowaniem manipulacyjnym [4].

Współcześni suicydolodzy nie są przekonani, że

istnieje specyficzna struktura psychodynamiczna czy

osobowościowa związana z samobójstwem. Psycho-

logiczne komponenty ,,samobójczego umysłu” moż-

na podzielić na wewnątrzpsychiczne i pozapsychicz-

ne. Pierwsze wiążą się z cechami poznawczymi, od

których zależy spojrzenie na sytuację, drugie rów-

nież mają naturę poznawczą i oddziałują na zdol-

Definicja

Po raz pierwszy wyraz suicide (samobójstwo)

pojawił się w języku angielskim w 1634 roku, a w języ-

ku polskim w latach 70. XVIII wieku. Istnieje wiele

definicji samobójstwa, jedna z nich brzmi ,,...jest to

wybrane dobrowolnie zachowanie, które w możli-

wie najkrótszym terminie ma spowodować własną

śmierć” (Diekstra, 1994) lub ,,...samobójstwo to świa-

domy akt samounicestwienia, jako wielowymiarowy

stan złego samopoczucia u osoby o niezaspokojo-

nych potrzebach, która samobójstwo uważa za naj-

lepsze rozwiązanie któregoś ze swoich problemów”

(Shneidman, 1985) [1].

Geneza samobójstwa

U podłoża zachowań samobójczych leżą trzy

główne czynniki: biologiczne, społeczne, psycholo-

giczne.

Przyczyny biologiczne wiążą się z niskim stęże-

niem serotoniny w mózgu (korze orbitofrontalnej

i jądrze grzbietowym szwu), czemu towarzyszy pod-

wyższone stężenie enzymu syntetyzującego seroto-

ninę, wzrost gęstości receptorów postsynaptycznych

5 HT2, niedostateczna jest również transmisja sero-

toninergiczna z jądra grzbietowego szwu do kory

przedczołowej. W płynie mózgowo-rdzeniowym wy-

kazano obniżone stężenie kwasu indolooctowego

(5-HIAA). Po zastosowaniu testu z fenfluraminą, która

powoduje wzrost stężenia serotoniny i w związku

z tym prolaktyny, zaobserwowano u samobójców

utrzymujące się obniżone stężenie prolaktyny [2]. Nie

było jakiejkolwiek współzależności między niskim

stężeniem serotoniny a konkretnym rozpoznaniem

klinicznym, część osób cierpiała z powodu zaburzeń

afektywnych, lękowych, schizofrenii, uzależnień,

www.psychiatria.med.pl

Izabela Mochnacka, Samobójstwo — teorie etiologiczne, ocena ryzyka, zasady postępowania i prewencji

ność tworzenia i utrzymywania relacji z innymi. Opi-

sane przez Becka elementy depresji w kategoriach

triady poznawczej są widoczne u osób o tendencjach

samobójczych: negatywna ocena siebie, przyszłości

i otoczenia. Osoby te potrafią myśleć pozytywnie,

a przywołanie pozytywnych wspomnień zajmuje im

więcej czasu i ma charakter ogólniejszy niż u osób zdro-

wych. Mają również gorzej wykształcone umiejętności

rozwiązywania problemów interpersonalnych i skłon-

ność do perfekcjonizmu; stawiają sobie nierealistycz-

nie trudne cele, stosują nierealistycznie wysokie stan-

dardy i zazwyczaj są nadmiernie samokrytyczne.

Współczesne badania nad przyczynami samo-

bójstw nie rozstrzygnęły sporu na korzyść jednego

z prezentowanych podejść, są one raczej wynikiem

wzajemnego oddziaływania czynników biologicz-

nych, psychologicznych i społecznych.

badaczy uważa, że ludzie o skłonnościach samobój-

czych preferują pewne metody odbierania sobie życia

(leki, broń palna lub inne) i jeśli dostęp do tych me-

tod jest ograniczony, prawdopodobnie nie będą szu-

kać innych [6].

Obecność chorób psychicznych wykazano

u około 90% samobójców, najczęściej były to zabu-

rzenia depresyjne (ok. 50%) [3].

Samobójstwo w depresji

Skuteczną próbę samobójczą podejmuje oko-

ło 15–25% osób chorych na depresję (w przebiegu

choroby afektywnej dwubiegunowej, jednobieguno-

wej, o podłożu organicznym, reaktywnym).

Przyczyny samobójstwa u chorych na depresję

wydają się złożone, a przejawy depresyjnego obra-

zu myślenia, jak: negatywna ocena przyszłości, pe-

symizm, poczucie beznadziejności, winy, przekona-

nie o istnieniu sytuacji bez wyjścia i niemożności uzy-

skania pomocy, nie wydają się dostatecznym moty-

wem do odebrania sobie życia. W dążeniu do po-

znania genezy samobójstwa wykazano, że pewne

cechy zespołu depresyjnego wiążą się z nasilonymi

tendencjami samobójczymi:

— wysoki poziom lęku przejawiający się podnieceniem

ruchowym ze współistniejącymi zaburzeniami snu;

— poczucie beznadziejności, niemożności uzyskania

pomocy od innych, przekonanie o nieuleczalności,

obecności ciężkich chorób, urojenia nihilistyczne;

— poczucie winy, przekonanie o dopuszczeniu się

ciężkich grzechów, przestępstw, dążenie do po-

niesienia kary;

— nastrój dysforyczny;

— obecność przewlekłych chorób somatycznych,

dolegliwości bólowe;

— uporczywe zaburzenia snu;

— przewlekłość stanu depresyjnego (ale nie jego

nasilenie).

W ciężkich depresjach psychotycznych zdarzają

się samobójstwa rozszerzone, gdy chory chce ustrzec

swoich bliskich przed rzekomymi prześladowaniami czy

aresztowaniem. Rzadziej przyczyną tego typu samo-

bójstwa jest ,,bilans depresyjny” i chęć uchronienia naj-

bliższych przed cierpieniem i sytuacją bez wyjścia [7].

Do samobójstwa dochodzi częściej na początku

depresji i w czasie jej ustępowania, zwłaszcza gdy

pacjent opuszcza szpital i następuje ponowna kon-

frontacja ze środowiskiem, problemami życia codzien-

nego, a utrzymujący się stan subdepresji zaburza ada-

ptację do warunków środowiskowych i jest źródłem

nieprawidłowych reakcji na stres. Zagrożenie samo-

bójstwem zwiększa się, gdy oprócz depresji wystę-

Epidemiologia

Rozpowszechnienie samobójstw w różnych kra-

jach jest zróżnicowane. Według danych amerykań-

skich waha się od 10 (Irlandia, Egipt) do 35 (kraje

bałtyckie) na 100 000 [4]. Polska zajmuje według

danych miejsce pośrednie: około 15/100 000 miesz-

kańców. W wielu krajach, w tym w Polsce, obserwu-

je się wzrost liczby samobójstw wśród młodzieży do

20 rż., choć nadal najwyższe wskaźniki stwierdza się

u mężczyzn po 45 rż. oraz po 65 rż., a u kobiet po

55 rż. Skuteczność prób samobójczych wśród wszyst-

kich samobójców wynosi (1:30–1:8), wśród młodzie-

ży 1:200, a wśród osób po 65 rż. 1:4 [5]. Mężczyźni

popełniają samobójstwo częściej niż kobiety (2:1–7:1)

oraz wybierają bardziej drastyczne środki: skok

z wysokiego piętra, powieszenie, broń palna. Kobie-

ty sięgają głównie po truciznę (leki). Ryzyko podję-

cia próby samobójczej jest 2-krotnie wyższe wśród

samotnych, również młodych osób, gdzie odsetek

ten rośnie, w porównaniu z osobami w związku mał-

żeńskim, a 4-krotnie wyższy wśród osób owdowia-

łych, rozwiedzionych, żyjących w separacji, zwłasz-

cza mężczyzn. Katolicy i żydzi odbierają sobie życie

rzadziej niż protestanci.

Samobójstwo dotyka ludzi z wszystkich klas

społecznych. Zdaniem niektórych im jest ona wyższa

— mierzona dochodem, zawodem czy poziomem

wykształcenia — albo gdy jest skrajnie niska, tym

większe ryzyko. Samobójstwo częściej popełniają

prawnicy, lekarze, żołnierze, również więźniowie

zwłaszcza w czasie pierwszych tygodni pobytu

w więzieniu. Posiadanie pracy pełni rolę ochronną.

W niektórych krajach można zauważyć odwrotną za-

leżność między liczbą samobójstw a zabójstw. Część

www.psychiatria.med.pl

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2005, tom 5, nr 1

pują inne czynniki natury psychologicznej: samotność,

nieutrzymywanie bliskich kontaktów z innymi, kon-

flikty, sytuacje kryzysowe w małżeństwie, rodzinie,

strata bliskiej osoby, zagrożenie bytu materialnego,

brak celów, ideałów, kryzys światopoglądowy.

,,...U młodych samobójstwo jest wołaniem

o pomoc, u starszych już tylko wołaniem o śmierć...”

(Antoni Kępiński) [8]. Należy zwrócić uwagę na czę-

ste występowanie udanych zamachów samobójczych

wśród ludzi starszych (po 65 rż.) w związku z istnie-

niem zaburzeń depresyjnych (depresja lub inne za-

burzenia afektywne stanowią 44–87%) [9], które róż-

nią się nieco obrazem klinicznym, a przez to są czę-

sto nierozpoznawane i nieleczone. U osób w wieku

podeszłym wzrasta zarówno ryzyko pierwszorazo-

wego zachorowania na depresję, jak i prawdopodo-

bieństwo nawrotu choroby. Kolejne epizody choro-

by są coraz dłuższe, a okresy remisji mają tendencję

do stopniowego skracania się, wzrasta również opor-

ność na leczenie [10]. Pacjenci z tej grupy wiekowej

cierpią na przewlekłe, często ,,subkliniczne” stany

depresyjne. Wśród licznych skarg, również hipochon-

drycznych, dominują objawy somatyczne depresji:

zaburzenia snu, zaparcia, zespoły bólowe, utrata

masy ciała. Depresja starcza może się upodabniać

do zespołu otępiennego, a może też z nim współ-

występować — wówczas jeszcze trudniej ją rozpo-

znać. Zaburzenia pamięci traktowane są często przez

rodzinę i lekarzy jako integralna, fizjologiczna skła-

dowa starzenia się, u chorych tych dochodzi też do

pogorszenia przebiegu chorób somatycznych, takich

jak: choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tęt-

nicze, zaburzenia metaboliczne (cukrzyca) oraz zła

współpraca w leczeniu. Ryzyko samobójstwa rośnie,

gdy dochodzi do utraty więzi z rodziną (dziećmi),

izolacji społecznej po zakończeniu aktywności zawo-

dowej, konieczności sprawowania opieki nad otę-

piałym lub w znacznym stopniu niepełnosprawnym

małżonkiem [11].

Wzrost przypadków depresji wśród ludzi mło-

dych przypisuje się czynnikom socjologicznym, mię-

dzy innymi takim jak nasilające się problemy spo-

łeczne (nadużywanie alkoholu, narkotyków) czy sil-

ny nacisk na kontynuowanie edukacji, problemy

interpersonalne, zatargi z prawem. Niekiedy brak

potwierdzenia siebie w roli mężczyzny czy kobiety

owocuje tendencjami samobójczymi, tym bardziej

że ,,burza hormonalna” prowadzi do przeżywania

gwałtownych i zmiennych emocji. Wydaje się rów-

nież, że w tej grupie wiekowej depresja jest często

błędnie diagnozowana, a do samobójstwa docho-

dzi w trakcie pierwszego epizodu depresji, zazwy-

czaj na początku choroby, zwłaszcza gdy jest to ,,de-

presja młodzieńcza z rezygnacją” z towarzyszącą nie-

wydolnością w nauce i poczuciem bezsensu. Uważa

się również, że rodzice nastolatków często nie infor-

mują o zaburzeniach psychicznych dzieci [10].

Samobójstwo w schizofrenii

Szacuje się, że 20–40% chorych na schizofre-

nię podejmuje próbę samobójczą, która jest w tym

wypadku znacznie bardziej poważna niż w pozosta-

łej zbiorowości i może prowadzić do kalectwa lub

śmierci (10–13%). Badania z lat 1913–1940 wska-

zują, że częstość samobójstw znacznie wzrosła od

czasu, gdy nastąpiła masywna deinstytucjonalizacja

[12]. Przy tym samobójstwo jest najczęstszą przyczyną

śmierci osób chorych na schizofrenię. Metody stoso-

wane w celu popełnienia samobójstwa są zazwyczaj

dziwaczne i bardziej skuteczne. Wyróżnia się metody

,,miękkie” — zatrucia lekami i ,,twarde” — podcięcie

żył, skok z wysokości, powieszenie [13].

Ryzyko zachowań samobójczych jest wysokie

w ciągu całego życia, ponad 80% osób podejmuje

próbę samobójczą w ciągu pierwszych 5 lat choro-

by, może ona być zarówno pierwszym objawem za-

burzeń psychicznych, w związku z uświadomieniem

sobie dezorganizacji myślenia i innych zaburzeń

w sferze poznawczej, jak też występować bezpośred-

nio po ustąpieniu ostrego epizodu psychotycznego.

Niektóre dane dowodzą, że około 80% pacjentów,

którzy popełnili samobójstwo, ujawniało w tym cza-

sie obecność pozytywnych objawów schizofrenii [14].

Najczęściej były to uciążliwe objawy psychotyczne

o charakterze omamów słuchowych imperatywnych,

urojenia prześladowcze, choć wydaje się, że moty-

wów może być tak wiele, jak wiele jest obrazów psy-

chopatologicznych w tej chorobie [15]. Zdarzają się

również, obecnie bardzo rzadko, samobójstwa na

skutek nagłego podniecenia w przebiegu schizofre-

nii katatonicznej. Może się tak zdarzyć w trakcie nie-

mal pełnego osłupienia, gdy chory nagle zrywa się,

atakuje kogoś z otoczenia, biegnie przed siebie i trud-

no rozstrzygnąć, czy wyskoczył przez balkon przy-

padkowo, czy popełnił samobójstwo ( raptus kata-

tonicus ) [16]. Niektórzy autorzy uważają, że odsetek

pacjentów odbierających sobie życie w związku

z obecnością objawów wytwórczych jest niewielki,

natomiast istotnym czynnikiem jest występowanie

zespołu depresyjnego, który stanowi przyczynę około

66% samobójstw [3]. Badania przeprowadzone

w grupie młodych pacjentów pozwoliły na identyfi-

kację czynników ryzyka popełnienia samobójstwa:

— impulsywność — chorzy byli bardziej skłonni do

gwałtownych zachowań, częściej dokonywali

www.psychiatria.med.pl

Izabela Mochnacka, Samobójstwo — teorie etiologiczne, ocena ryzyka, zasady postępowania i prewencji

ucieczki ze szpitala lub wypisywali się mimo prze-

ciwwskazań lekarskich;

— zachowania samobójcze — chorzy częściej komu-

nikowali zamiar popełnienia samobójstwa, czę-

ściej podejmowali próby samobójcze, wybierali

metody o znacznej skuteczności;

— leczenie — chorzy częściej niż inni brali leki prze-

ciwdepresyjne, częściej byli przyjmowani do szpi-

tala wbrew ich woli;

— stan zdrowia w czasie trwania badania — cho-

rzy, którzy popełnili samobójstwo, częściej prze-

bywali w szpitalu , częściej też byli w depresji lub

mieli objawy psychotyczne;

— czynniki ochronne — chorzy rzadziej mieli możli-

wość uzyskania wsparcia ze strony społeczności

terapeutycznej, uczestniczenia w codziennej ak-

tywności i nieodczuwania objawów choroby;

— czynniki uwarunkowane rodzinnie — u chorych

tych częściej występowały przypadki samobój-

stwa w rodzinie [17].

Faktem jest, że duża liczba samobójstw ma

miejsce krótko po nagłym zaprzestaniu leczenia.

Badania Bacona i Johnsona z lat 80. XX wieku po-

twierdziły ochronne działanie neuroleptyków. Oka-

zało się, że zależność między samobójstwem a dawką

ma postać odwróconego ,,U” — małe dawki są nie-

efektywne w zapobieganiu samobójstwu, duże mogą

być związane z większym ryzykiem samobójstwa ze

względu na obecność objawów ubocznych lub cięż-

szej postaci choroby [17].

Ocena ryzyka popełnienia samobójstwa przez oso-

bę chorą na schizofrenię jest trudna ze względu na nie

zawsze jasne motywy. W chorobie tej istnieje też niedo-

wład hamulców psychicznych, co powoduje, że niewielki

bodziec może prowadzić do wściekłości, czego skutkiem

bywa agresja w stosunku do otoczenia lub siebie [18].

— reaktywny — zamach samobójczy jest reakcją na

utratę szeroko rozumianego ,,obiektu uczuć”,

czyli obiektu włączonego w obręb ,,ja”, na przy-

kład bliskiej osoby (śmierć, odejście, rozwód), sta-

nowiska, pracy, roli społecznej, statusu, mająt-

ku, ulubionego zwierzęcia itp. W tego rodzaju

relacjach najważniejszy jest element posiadania,

który ma wzmacniać poczucie kontroli, własnej

wartości, tożsamości. Naruszenie relacji ,,ja–inni”

i utrata obiektu posiadania powodują uczucie ob-

niżenia własnej wartości, zmniejszenia poczucia

kontroli, maksymalny wzrost napięcia (lęku) oraz

uruchomienie nieprawidłowych mechanizmów

regulacji, skierowanych na samounicestwienie

systemu;

— rozładowujący (impulsywny) — występuje w za-

burzeniach osobowości z wyraźnym niedorozwo-

jem struktury ,,ja”, jest reakcją głównie młodych

osób na trudne sytuacje oraz na zaburzone od

dawna, konfliktowe stosunki z najbliższym oto-

czeniem. Ten rodzaj reakcji jest bardzo nieade-

kwatny do wyzwalającej je sytuacji i stanowi for-

mę ucieczki od trudnej obecnie sytuacji, jest spo-

sobem rozwiązania problemów przeszłych, teraź-

niejszych i przyszłych. Wydaje się, że podstawo-

wym czynnikiem determinującym samobójstwo

typu rozładowującego jest nagły, nadoptymalny

wzrost aktywacji, powodujący takie obniżenie

poziomu świadomości, które prowadzi do utraty

samokontroli;

— manipulacyjny („demonstracyjny”) — w zaburze-

niach osobowości samobójstwo typu manipula-

cyjnego dominuje, jest ukierunkowane na natych-

miastowe uzyskanie informacji potwierdzających

kontrolę nad otoczeniem i stanowi reakcję na

nagłą utratę poczucia kontroli. Zamach samobój-

czy występuje wtedy, gdy mechanizmy restruk-

turalizacyjne, obronne, odreagowania bądź inne

przestają być efektywne. W rezultacie nagradza-

nia (wzmocnienia dodatniego) przez dostarcza-

nie jednostce informacji przywracających i pod-

trzymujących kontrolę nad otoczeniem następu-

je wyuczenie tego rodzaju zachowania manipu-

lacyjnego [19, 20].

Każdy typ samobójstwa usiłowanego zawiera

element ,,krzyku o pomoc”, dlatego informacje

o sytuacjach, w jakich usiłowania samobójcze zostały

dokonane, stanowią najważniejszą przesłankę do

właściwej oceny motywów postępowania. W wielu

badaniach empirycznych wykazano, że liczba samo-

bójstw dokonanych w grupie osób z zaburzeniami

osobowości jest znaczna [21].

Samobójstwo

w zaburzeniach osobowości

Wyniki wielu badań klinicznych nie potwierdzi-

ły związku między samobójstwem usiłowanym (próbą

samobójczą) a określonym typem zaburzeń osobo-

wości, chociaż powszechnie łączy się go z osobowo-

ścią histrioniczną lub niedojrzałą [19]. Częstość sa-

mobójstw jest też większa wśród osób z zaburzenia-

mi osobowości skupienia B (wg klasyfikacji DSM-IV),

głównie osobowości typu borderline i dyssocjalnej,

a zwłaszcza gdy współistnieje uzależnienie od substan-

cji psychoaktywnych i/lub zaburzenia depresyjne [3].

Patomechanizm samobójstw usiłowanych w zabu-

rzeniach osobowości jest złożony, mają one charakter:

www.psychiatria.med.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: