kobieta.doc

KOBIETA

Wewnętrzne narządy płciowe żeńskie:

·183        jajowody (tuba uterina, oviductus, salpinx)

·183        jajniki (ovarium, l.mn. ovaria)

·183        macica (uterus, hystera, metra)

·183                  pochwa (vagina, kolpos)

JAJOWÓD (łac. tuba uterina, oviductus, salpinx) to przewód o długości ok. 10-12 cm, który biegnie od rogu macicy, dochodząc do jajnika.

Budowa makroskopowa

Składa się z czterech odcinków:

1                    Macicznego

2                    Cieśni (łac. isthmus)

3                    Bańki (łac. ampulla)

4     Lejka z ujściem brzusznym (łac. ostium abdominale)

Budowa mikroskopowa

Na przekroju wyróżniamy (od środka) błonę śluzową, błonę mięśniową i otrzewną. Lejek zakończony jest strzępkami, spośród których najdłuższy nosi nazwę strzępka jajnikowego (łac. fimbria ovarica).

Błona śluzowa jajowodu jest mocno pofałdowana i pokryta nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym migawkowym. Migawki biją w stronę ujścia macicznego przesuwając ewentualny owulat i powodując ruch cieczy, który promuje ruch plemników w stronę jaja. Inne komórki błony śluzowej produkują śluz odżywiający komórkę jajową i uczestniczący w kapacytacji plemników.

Rozwój

Jajowód powstaje z niezrośniętych górnych odcinków przewodów Müllera. Z najbardziej dogłowowego odcinka może powstać tzw. wodniak Morgagniego.

Kolejność zmian w jajniku podczas cyklu miesiączkowego: 1 - Menstruacja (miesiączka), 2 - Rosnące pęcherzyki, 3 - Dojrzały pęcherzyk z komórką jajową, 4 - Owulacja (jajeczkowanie), 5 - Ciałko żółte, 6 - Zanik ciałka żółtego

JAJNIK (ovarium)

– jest narządem parzystym, występującym u samic zwierząt i u ludzi. U dojrzałej kobiety ma kształt spłaszczonej elipsoidy o wielkości 3×2×1 cm. Jajniki leżą wewnątrz jamy otrzewnej przy bocznych ścianach miednicy na tylnej powierzchni wiązadeł szerokich macicy, do których przywiązane są za pomocą krótkich krezek. Górne bieguny jajników objęte są przez jajowody. Jajniki służą podwójnemu celowi – wytwarzaniu komórek jajowych oraz wydzielaniu żeńskich hormonów płciowych, estrogenów, progesteronu                i inhibiny.

Od chwili osiągnięcia przez kobietę dojrzałości płciowej (pokwitanie) aż do wygaśnięcia jej funkcji rozrodczej (menopauza – przekwitanie), tj. przez okres około 35-40 lat – co ok. 28 dni dojrzewa w jajniku tzw. pęcherzyk Graafa, zawierający komórkę jajową. Dojrzały do pęknięcia pęcherzyk ma średnicę około 1 cm, a komórka jajowa około 0,2 mm. Gdy pęcherzyk pęka, jajo dostaje się do jajowodu, a z pozostałej części pęcherzyka powstaje ciałko żółte, którego wydzielina jest konieczna dla umożliwienia wszczepienia zapłodnionego jaja w śluzówkę macicy.

Estrogeny są wytwarzane w ciągu całego życia kobiety, progesteron zaś produkowany jest jedynie w okresie dojrzałości płciowej i to wyłącznie w drugiej połowie cyklu miesiączkowego oraz w czasie ciąży.

Anatomia żeńskiego układu płciowego z opisaną macicą
1. Więzadło obłe macicy
2. Macica
3. Jama macicy
4. Jelitowa powierzchnia macicy
5. Powierzchnia pęcherzowa
6. Dno macicy
7. Trzon macicy
8. Fałdy pierzaste kanału szyjki macicy
9. Kanał szyjki
10. Warga tylna
11. Ujście zewnętrzne macicy
12. Cieśń macicy
13. Nadpochwowa część szyjki macicy
14. Pochwowa część szyjki macicy
15. Warga przednia
16. Szyjka macicy

MACICA (łac. Uterus)

- narząd żeńskiego układu rozrodczego, w którym zachodzi rozwój embrionalny kręgowców lub odcinek dróg rodnych bezkręgowców, w którym gromadzone są jaja przechodzące wstępny rozwój.

Prawidłowa macica kobiety składa się z trzech części:

·183        dno macicy - część górna leżąca ponad poziomem ujścia jajowodów,

·183        trzon macicy - sąsiaduje z pęcherzem moczowym i odbytnicą,

·183                  szyjka macicy (cervix uteri) - uchodzi do pochwy.

POCHWA (łac. vagina)

- odcinek żeńskich dróg rodnych. Jest przewodem mięśniowo-błoniastym, silnie rozciągliwym i elastycznym, długości 5 cm do 14 cm (zazwyczaj 6 cm do 8 cm), stanowiącym połączenie między macicą, a przedsionkiem pochwy będącym częścią sromu (pudendum feminum). Najwęższa w swojej dolnej części stopniowo się rozszerza. W części środkowej ma około 2 cm do 3 cm szerokości. Pochwa stanowi miejsce wprowadzenia nasienia, obejmując prącie w czasie kopulacji oraz drogę, którą wydostaje się płód podczas porodu, a także drogę odpływu krwi menstruacyjnej. W czasie rozwoju płodowego powstaje z połączenia części dystalnych przewodów przyśródnerczowych (przewodów Müllera)

Położenie

Położona jest w płaszczyźnie pośrodkowej ciała, nieomal w całości w miednicy mniejszej. Końcowy, krótki odcinek przebija przeponę moczowo-płciową. Pozwala to na wyróżnienie części śródmiedniczej (pars intrapelvina) i części przeponowej (pars diaphragmatica).

Ku przodowi znajduje się pęcherz moczowy, a między pęcherzem i pochwą biegną oba moczowody. Poniżej biegnie cewka moczowa połączona z przednią ścianą pochwy przegrodą cewkowo-pochwową (septum urethrovaginale), która wypełnia przestrzeń cewkowo-pochwową (spatium urethrovaginale).

Ku tyłowi - górną część pochwy (1 cm do 2 cm) pokrywa otrzewna, która następnie przechodzi na bańkę odbytnicy, tworząc dno zagłębienia odbytniczo-macicznego, stanowiącego zazwyczaj szczelinowatą przestrzeń. Czasem wnikają w nią pętle jelita cienkiego lub inne, położone nieprawidłowo narządy (np. jajnik). Poniżej znajduje się przestrzeń odbytniczo-pochwowa (spatium rectovaginale), którą wypełnia tkanka łączna (u góry wiotka, ku dołowi coraz bardziej zbita), tworząca przegrodę odbytniczo-pochwową (septum rectovaginale).

Po bokach znajduje się duży żylny splot pochwowy, a pochwę obejmuje, lecz nie zrasta się z nią mięsień dźwigacz odbytu (musculus levator ani). Poniżej pochwa przechodzi przez przeponę moczowo-płciową, zrastając się z nią. Obejmują ją włókna mięśnia zwieracza cewki moczowej zewnętrznego. Następnie pochwa skręca ku przodowi, łącząc się z przedsionkiem pochwy (pozostałość po zatoce moczowo-płciowej, powstającej wskutek podziału steku). Odbytnica skręca zaś ku tyłowi, co powoduje powstanie klinowatego poszerzenia szczelinowatej dotychczas przestrzeni odbytniczo-pochwowej.

Budowa

W dolnej części pochwa ma kształt cylindra spłaszczonego w osi przód-tył, co pozwala na wyróżnienie ściany przedniej i ściany tylnej. Niżej, w miejscu gdzie słup przedni i słup tylny marszczek (columna rugarum anterior et posterior) są zaznaczone, światło pochwy przybiera kształt litery "H" i można dodatkowo wyróżnić ściany boczne.

Koniec górny pochwy obejmuje część pochwową szyjki macicy (portio vaginalis cervicis uteri). Wnika ona skośnie w postaci brodawki, co powoduje powstanie sklepienia pochwy (fornix vaginae), które dzieli się na sklepienie przednie, tylne i sklepienia boczne prawe i lewe. Najgłębsze jest sklepienie tylne, które podczas stosunku płciowego pełni funkcję zbiornika nasienia (receptaculum seminis), skąd plemniki własnymi siłami przedostają się do macicy i dalej do jajowodów, gdzie dochodzi do ewentualnego zapłodnienia.
Koniec dolny u dziewic zamyka błona dziewicza (hymen) rozrywana podczas pierwszego stosunku płciowego na wiele drobnych kawałków, które po pierwszym porodzie kurczą się, tworząc brodawkowate wygórowania - strzępki błony dziewiczej (carunculae hymenales). Zdarzają się przypadki, kiedy młode kobiety rozrywają błonę w czasie aplikacji tamponu.

Ściana pochwy

Pochwa człowieka, obraz mikroskopowy.

Inny obraz ściany pochwy

Ma grubość około 3 mm, jednak wartość ta może ulegać znacznym wahaniom w zależności od stanu rozluźnienia. Bogactwo włókien elastycznych i sprężystych zapewnia jej dużą rozciągliwość a zarazem kurczliwość. Podczas ciąży jej struktura ulega znacznemu rozluźnieniu, co pozwala na silne rozciągnięcie się podczas porodu. Ściana ma budowę trójwarstwową.

Błona zewnętrzna

Tworzy ją tkanka łączna, która od wiotkiej u góry staje się coraz bardziej zbita, podobnie jak tkanka przestrzeni odbytniczo - pochwowej i cewkowo - pochwowej, która do niej przylega.

Błona mięśniowa

Zbudowana z mięśni gładkich bogato przetykanych tkanką łączną (głównie włóknami sprężystymi). Biegną one podłużnie, niewiele słabych pęczków tworzy wewnętrzną warstwę okrężną. W części górnej łączy się ona z mięśniówką macicy, a ku dołowi przeplata się z mięśniami poprzecznie prążkowanymi przepony miednicy. Wnika również w przegrodę cewkowo-pochwową i odbytniczo-pochwową (jako mięsień odbytniczo-pochwowy). W warstwie podłużnej ściany przedniej i tylnej biegną obfite sploty żylne, co wywołuje niewielkie zgrubienie unoszące błonę śluzową, która wytwarza w tych miejscach słupy marszczek. Owe sploty mogą się wypełniać, co prowadzi do obrzmienia słupów.

Błona śluzowa

Brak ostrej granicy oddzielającej ją od błony mięśniowej. Ma barwę szaroczerwoną, co pozwala ją odróżnić od żywoczerwonej błony macicy. W stanie nierozciągniętym posiada liczne fałdy poprzeczne - marszczki pochwowe (rugae vaginales), szczególnie silnie rozwinięte w dolnej części pochwy kobiet, które nie rodziły. Grupują się one w dwa podłużne pasma na przedniej i tylnej ścianie, tworząc kolumnę marszczek pochwowych przednią i tylną (columna rugarum anterior et posterior). Pod wpływem porodów i z wiekiem ściany pochwy wygładzają się. Wyróżniamy dwie warstwy błony śluzowej pochwy:

·183        blaszka właściwa - zawiera liczne włókna sprężyste, brak gruczołów (mogą wystąpić pojedyncze, podobne do gruczołów szyjki macicy). Wytwarza liczne brodawki wnikające w nabłonek. W blaszce występują licznie limfocyty mogące grupować się w struktury przypominające wyglądem grudki chłonne.

·183                  nabłonek - wielowarstwowy, nierogowaciejący nabłonek płaski (choć ślady rogowacenia mogą wystąpić). W głębokich warstwach komórki zawierają ziarna glikogenu. Pod wpływem hormonów wydzielanych przez jajniki (głównie estronu, wydzielanego przez ciałko żółte) nabłonek pochwy ulega charakterystycznym zmianom. Estron powoduje silne spłaszczenie powierzchownych warstw nabłonka, cytoplazma komórek staje się kwasochłonna, zwiększa się ilość ziaren glikogenu              i pojawiają się ziarnistości z eleidyną (wykładnik tendencji do rogowacenia). Wcześniej i później komórki są grubsze, a ich cytoplazma jest zasadochłonna. Zmiany te są podstawą do wyznaczenia czasu owulacji w niektórych metodach antykoncepcji. Brak tych zmian przy zachowanej menstruacji świadczy                             o niedoborze estronu lub cyklu anowulacyjnym (cykl bez jajeczkowania i powstania ciałka żółtego).

Ściana pochwy jest zwilżana przez białawą wydzielinę powstającą ze złuszczającego się nabłonka pochwy i dopływającą wydzielinę szyjki macicy. Zawiera ona około 5‰ kwasu mlekowego wytwarzanego przez stanowiące fizjologiczną florę pochwy bakterie Lactobacillus acidophilus. Niskie pH od 3,6 - 4,5 stanowi czynnik ochronny przed zakażeniami, lecz również jest barierą dla plemników. W warunkach patologicznych ilość wydzieliny może wzrosnąć i wypływać w postaci białych upławów (fluor albus).

Unaczynienie

·183        tętnice:

·183        tętnica pochwowa - zstępująca gałąź tętnicy macicznej (lub bezpośrednia gałąź tętnicy biodrowej wewnętrznej dochodząca do bocznego brzegu pochwy

·183        gałązki tętnicy pęcherzowej dolnej

·183        gałązki tętnicy odbytniczej środkowej

·183                  gałązki tętnicy sromowej wewnętrznej

Na tylnej ścianie pochwy może powstać nieparzyste tętnicze zespolenie (arteria azygos vaginae).

·183 &...