Pedagogika należy do nauk społecznych.doc

Pedagogika należy do nauk społecznych, stanowi zespół nauk o wychowaniu, teorię działalności wychowawczej. Na jej gruncie formułuje się istotę, cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne procesów wychowawczych. Pedagogika odnosi się głównie do młodego pokolenia, które dzięki oddziaływaniom wychowawczym winno osiągnąć optymalny rozwój osobowości, ukształtować wiedzę o rzeczywistości, przygotować się do funkcjonowania w życiu społecznym. Do głównych instytucji takiego wychowania zalicza się: rodzinę, przedszkole i szkołę. Obecnie zakres zainteresowań pedagogiki jest o wiele szerszy i obejmuje: samowychowanie i samokształcenie młodzieży i dorosłych, oddziaływanie wychowawcze instytucji wychowania pozaszkolnego, głównie: środków masowej komunikacji, organizacji młodzieżowych, placówek kulturalnych (teatrów, klubów, muzeów i in.), instytucji wychowania religijnego .

Poglądy w sprawie statusu pedag. Opieki

1. Pedagogika opiekuńcza wywodzi się z pedagog. społecznej

Wroczyński- wydał w 1966r. Wprowadzenie do pedagogiki społecznej, zwraca uwagę że pedag. Opieki koncentruje się na zagadnieniach dotyczących opieki nad dziećmi i młodzieżą. W tej działalności opiekuńczej pojawia się specjalny zakres planowania działań wychowawczych. Zadaniem pedag. Opieki jest zapewnienie młodzieży jednakowych szans życiowych i jednakowo sprzyjających warunków rozwoju. Traktuje działalność opieki jako działalność planową.

Kamiński- Pedagogika społeczna swoisty kierunek pedagog. Który koncentruje uwagę na środowisku jako sprawcy trudności i sukcesów wychowawczych. Pedagog. Społ. To odrębna dyscyplina nauk pedagog., koncentruje uwagę na środowiskowych zagrożeniach pomyślnego rozwoju na kompensowaniu braków środowiska. Polem odrębności jest wychowawczy aspekt opieki wobec potrzebujących tego jednostek, grup, warstw społ., oraz profilaktyczna pomoc w rozwoju. Tak rozumiana pedagog. społecz., jest pedagogiką opieki.

Jundził- pedagog. Opieki jest jednym z kierunków pedagog. społecz., Jest teorią działalności opiek- wychowawczej, która za przedmiot swoich zainteresowań uznaje-( potrzeby wychowanków, procesy wychowawcze, sytuacje wych. Związane z zaspokojeniem tych potrzeb. Wiąże pedagog. opieki z zaspokojeniem potrzeb dzieci i młodzieży.

Radlińska - obejmuje pomoc dziecku i rodzinie, dział uszczegółowienie pedagogiki społecz., specjalizacja, która istnieje w obrębie pracy społecznej

2. Pedagog. opieki wywodzi się z potrzeb praktyki a jej zadania ujmowane są szeroko

Jakubowski- prowadził prace, które tworzyły podstawy i teorie pedagog., pedagogika opieki-jest a raczej usiłuje być nauką o celach, zadaniach, treściach, metodach, formach opieki nad dzieckiem ogólnie, a opieki wychowawczej w szczególności. Interesuje się ogółem dzieci, młodzieży, w sytuacjach, które mają postać opieki zdrowotnej prawnej, wychowawczej, społecznej. Zajmuje się typem wychowania opiekuńczego. Wychowanie opiekuńcze to wychowanie rozumiane jako celowo i świadomie organizowany proces, realizuje się za pośrednictwem nauczania lub opieki sprawowanej nad młodzieżą.

Wołczyk – opowiadał się za szerokim rozumieniem pedagog. opieki. Główny jej sens upatrywał w formułowaniu systemu wskazówek umożliwiających rozwijanie działalności praktycznej mającej na celu wspomaganie dzieci, młodzieży, dorosłych a także wspomaganie działalności kompensacyjnej w przypadkach wymagających tego.

3. Pedagogika opiekuńcza jako samodzielna dyscyplina wiedzy.

Borowska- pedagog. opieki- jest swoistym kierunkiem pedagogiki, który skupia się na wychowaniu opiekuńczym. Wych. Opiekuńcze- zamierzone zorganizowane działania mające na celu:

-          wykształcenie w jednostkach takich form aktywności uczuciowej i działaniowej dzięki którym w razie zablokowania określonej potrzeby nie dojdzie do zaburzenia osobowości

-          wywołanie pozytywnych zmian w zaburzonej już emocjonalno- motywacyjnej sferze osobowości, które powinny dotyczyć pewnych określonych postaw jednostki odnoszących się co do drugiego człowieka oraz do niej samej

Maciaszek- pedagog. opieki- dyscyplina, która bada, opisuje, wyjaśnia fakty, sytuacje i procesy oraz istniejące między nimi zależności związane z tworzeniem warunków do zaspokajania potrzeb ludzi szczególnie dzieci i młodzieży. Jest teorią takiego działania opiek- wych., które umożliwia rozwój osobowości.

Kelm – pedagogika opiekuńcza jedna z dyscyplin w naukach pedagog. zajmująca się uwarunkowaniami, celami, treścią, organizacją i metodami działalności opiekuńczo- wychowawczej.

Dąbrowski – pedagog. opieki nie jest ani subdyscypliną, ani bliżej sprecyzowaną nauką pogranicza, ale ma swoje specyficzne, wyrażenie określone miejsce wśród innych dyscyplin humanistycznych, wyznaczone przez specyficzne rodzaje praktyki jakimi są ( opieka międzyludzka, wychowanie przez opiekę, wychowanie opiekuńcze)/.

Opieka międzyludzka- obejmuje wszelkie formy i przejawy opiki której podmiotem i przedmiotem jest tylko człowiek

Wychowanie opiekuńcze- wychowanie waloryzowane wartościami opieki, co urzeczywistnia się przez przekształcenie sytuacji wychowawczych w wychowanie opiekuńcze.

Wychowanie przez opiekę- taka forma wychowania, która realizuje się na gruncie opieki i przez opiekę, tj., poprzez odpowiednie modele, zasady, i sposoby jej sprawowania i dzięki którym osiągane są założone cele wychowanków.

Przedmiot pedagogiki opiekuńczej

sytuacje wymagające opieki; cele opieki i zadania opiek- wych.; Formy opieki nad dzieckiem; Proces opiek- wych.; System opieki nad dzieckiem; Metodologia badań; Metodyka działania opiek- wych; Wychowawca i wychowanek w różnych sytuacjach życiowych

1.       Wg. Dąbrowskiego-  opieka międzyludzka, wychowanie przez opiekę, wychowanie opiekuńcze

Teoria opieki międzyludzkiej- doniosłą jej część stanowi teoria potrzeb ludzkich, zwłaszcza w aspekcie diagnozowania, zaspokajania, regulowania oraz niezdolności i przeszkód samodzielnego zaspokajania

Teoria wychowania przez opiekę- w jaki sposób równolegle z zaspokojeniem potrzeb podopiecznych kształtować ich osobowość zgodnie z przyjętymi celami wychowania

Wychowanie opiekuńcze- to wychowanie waloryzowane wartościami opieki

2.       Wg. Maciaszkowej- w centrum zainteresowań pedagogiki opieki już opieka, często ściśle związana z wychowaniem polegająca na zaspokajaniu potrzeb ludzkich a w szczególności dzieci i młodzieży

3.       Wg. Badory- przedmiotem pedagog. opieki jest szeroko pojmowana opieka, uwzględniając opiekę w jej wąskim znaczeniu jako zaspokojenie potrzeb, wychowanie towarzyszące opiece oraz pomoc

Związki między opieką a wychowaniem

·          We wszystkich czynnościach opiekuńczych odbywa się akt wychowawczy

·          Wychowanie i  opieka współdziałają ze sobą

·          Opieka stwarza niezbędne warunki do pracy wychowawczej, a wychowanie dostarcza opiece metod służących aktywizacji i usamodzielnieniu jednostek

·          Opieka współdziała z wychowaniem przez to, że kompensuje braki zagrażające rozwojowi

·          Opieka wykorzystuje metody wychowania w usuwaniu moralnych przyczyn nieszczęścia

Opieka i wychowanie składają się z tych samych elementów ale ich jakość jest różna:

Opieka wg Radlińskiej- potrzeba opieki ma miejsce wówczas, gdy występują zjawiska niekorzystne dla rozwoju człowieka takie jak: sieroctwo, schorzenia, wycieńczenie fizyczne, zaburzenia psychofizyczne. W tych sytuacjach w ramach pomocy społecznej podejmowano różnorodne działania, na które składały się ratownictwo, pomoc, opieka.                            Opieka dostarcza brakujących środków okresowo lub trwale, czuwa nad właściwym ich użyciem, a co najważniejsze, bierze na siebie odpowiedzialność za losy podopiecznego w sytuacji częściowego ubezwłasnowolnienia. Opieka trwa tak długo ile wymaga tego potrzeba. Opiekun bierze odpowiedzialność na siebie za losy podopiecznego.

Pomoc- dostarczanie bodźców, materiałów rozwojowi jednostek, grup oraz wzrostowi wszystkiego co dobre. Korzystający z pomocy są w pełni odpowiedzialnymi i powinni starać się współpracować z niosącymi pomoc

Ratownictwo -  działanie doraźne, zjawiające się z zewnątrz w razie nieszczęścia jednostki lub zbiorowej klęski. Zwalcza działanie złego losu i usuwa jego pierwsze skutki.

Opieka wg. Kamińskiego- (ujęcie wąskie)

opieka to czynność świadczona w tych wszystkich sytuacjach życiowych, których ludzie dotknięci klęską życiową nie potrafią albo nie mają dosyć siły aby przezwyciężyć trudności. Czynnik realizujący opiekę przejmuje odpowiedzialność za podopiecznego.

Ujęcie szerokie-  cechy opieki

-          niezdolność jednostek do samodzielnego pokonywania trudności życiowych

-          odpowiedzialność opikuna za podopiecznego

Opieka wg. Kelma- wprowadza pojęcie sytuacja zagrożenia to odróżnia opiekę od innych działań.  Działanie podejmowane przez osoby i instytucje wobec dzieci ze wzg. Na potencjalne lub rzeczywiste zagrożenie ich istnienia przy braku lub ograniczonych możliwościach przezwyciężenia zagrożenia własnymi siłami tych osób w celu zapewnienia przwidłowych warunków rozwoju wychowania młodego pokolenia

Elementy definicji opieki Kelma- przedmiot (dziecko do lat 18 lat);  podmiot (osoby lub instytucje  podejmujące działania); treść ( wszystkie środki i czynności użyte w działaniu)

Cechy opieki wg Kelma  (-sytuacja zagrożenia, brak lub ograniczone możliwości przezwyciężenia sytuacji przez same dziecko, wypełnianie społecznej funkcji opieki nad dzieckiem

Sytuacja zagrożenia- czynniki, które negatywnie oddziałują na dziecko. Mogą wystąpić w sferze rozwoju fizycznego, psychicznego, społecznego, kulturalnego.

Brak lub ograniczenie możliwości- należy rozpoznać czy dziecko jest świadome w sytuacji zagrożenia i czy może się przedstwić

Zależność Dziecka od opieki jest zmienna i zależy od wieku dziecka, własciwości dziecka      ( im więcej wie, im więcej rozumie, ma poczucie własnej wartości), rodzaju samej sytuacji

Wypełnienie społecznej funkcji opieki nad dzieckiem wiąże się z podmiotem, czyli osobami które podejmują działania opiekuńcze.

Od podmiotu zależy:ocena prawidłowości warunków rozwoju i wychowania młodego pokolenia, rozpoznanie sytuacji zagrożenia, oczekiwania społeczeństwa wobec dziecka( musi mieć dziecko zaspokojone potzreby, które wcześniej oczekiwało, musi mieć normalne warunki dydaktyczno- wychowawcze.

Opieka wg Maciaszkowej- to ogół działań podejmowanych przez osoby i instytucje w celu stworzenia warunków do zaspokojenia potrzeb dzieci i młodzieży. Cechą tych działań jest ich intencjonalny charakter, są one podejmowane świadomie wyrażają je zadania i czynności człowieka.

Formy działań opiekuńczych- świadczenia materialne, zabiegi rzeczowe, zabiegi organizacyjne, zabiegi stwarzające warunki przwidłowego rozwoju

Cechy opieki wg. Maciaszkowej- (w ujęciu wąskim)

Zaspokojenie potrzeb dzieci i młodzieży dokonuje się w określonych środowiskach wychowawczych( rodzinach naturalnych i zastępczych) a sposoby zaspokajania potrzeb zależy od warunków w jakich żyje dziecko oraz od systemu wartości prezentowanego przez opiekunów

( ujęcie szerokim) przedmiot dzieci i młodzieży. Wszerokim ujęciu wszystkie dzieci i cała młodzież w której stwarza warunki prawidłowego rozwoju.

Opieka wg Dąbrowskiego- obiektywnie konieczne czynności i zachowania jej podmiotów wobec zależnych od nich przedmiotów polegające na ciągłym( w określonych granicach zaspokajaniu ich ponadpodmiotowych   potrzeb i komepnsowaniu niedyspozycji do samozachowania i samosterowania. Opiek ajest koniecznością , jest i objawia się w określonych granicach.

Potrzeby ponadpodmiotowe- człowiek nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić potrzeb

Opieka w ogóle dzieli się na: zwierzęcą, ludzką, transcendentną

Opieka zwierzęca - to różnorodne reakcje i zachowania instynktowne i nabyte rodziców wobec ich potomstwa, służące zaspokajaniu jego ponadpodmiotowych potrzeb, przede wszystkim biologicznych i bezpieczeństwa.
Opieka ludzka - jest działalnością człowieka, polegająca na ciągłym zaspokajaniu ponadpodmiotowych potrzeb przedmiotów opieki, wynikającym z ich niesymetrycznej zależności od człowieka, przejęcia przez niego odpowiedzialności za nie i zaistniałego między tymi członami stosunku opiekuńczego.
Opieka transcendentna - złożoność i znaczenie dla ludzi wierzących w opatrzność boską.
Opieka międzyludzka- to ciągle i bezinteresowne zaspokojenie przez opiekuna ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego wynikające z przyjętej odpowiedzialności za niego i nawiązanego stosunku opiekuńczego ( ciągły i bezinteresowny)

Akt zaspokojenia potrzeb może odbywać się poprzez wyraźne działanie opiekuna , wychowawcy; aktywność spontaniczną opiekuna lub wychowawcy; poprzez bycie i przebywanie w pobliżu.

Zakresy opieki
 

·         Kryterium zróżnicowania pionowego- to całokształt działań kształtujące sytuację życiową obywatela

PAŃSTWO

                          Polityka państwa                    działalność instytucji                  działalność indywidualnych opiekunów    

· Zakres opieki wg jej podmiotu i charakteru:

-       Międzyludzka dzieli się na: rodzinną, społeczną, spontaniczną

-          Społeczna dzieli się na: normalną tj powszechną, zakładową, opiekę instytucji

-          Interwencyjno-kompensacyjna- komp. Niedostatków opieki rodzinnej, komp. Niedostatków rozwojowych, komp. Szkód losowych

-          Rodzinna jest zróżnicowana i zależy od rodzaju rodziny, czy jest ona normalna , adopcyjna, pełna, niepełna, wielopokoleniowa, różna ilość dzieci

-          Spontaniczna- z potrzeby solidarności, oparta na poczuciu życzliwości

· zakres opieki wg jej przedmiotu

       - Przy odchyleniach substandardowych np.: nad upośledzonymi, uzależnionymi od narkotyków, alkoholu,       sierotami, ofiarami klęsk żywiołowych

-          Przy odchyleniach hiperstandardowych np.: jednostki utalentowane

-          W zależności od wieku nad dziećmi i młodzieżą ( okres prenatalny,, żłobkowy, przedszkolny, szkolny) nad człowiekiem dorosłym, nad człowiekiem późnej starości

-          Wierzeniowe stany świadomości: nad ludźmi wierzącymi ( religijna, trandenscentna)

· zakres opieki wg jej przebiegu w życiu jednostki dzieli się na 3 okresy

( ciągłej redukcji, stabilizacji, wtórnego narastania)

Rozróżnia się 3 okresy opiekuńcze ( rozwojowy, stabilny, inwolucyjny)

· zakres opieki wg skali zaspokojenia potrzeb podopiecznych występuje w dwóch układach

-          bieżący- z dnia na dzień, z miesiąca na miesiąc

-          perspektywiczny – na dlasze „jutro”

opieka międzyludzka

wyprzedzająca - podopieczny ciągle w stanie nasycenia

interwencyjna- podejmowana w stanach zagrożenia oraz ujemnych skutków

zbieżna- zbiega się z początkowym stanem ich zaspokojenia. Jest zbliżona do optymalnej ( w rodzinach, placówkach opiekuńczych)

· zakres opieki wg bieżącego i perspektywicznego wymiaru

Prowadzi do usamodzielnienia i zanika zależność między opiekunem a podopiecznym. Pierwszy okres tej opieki dzielimy na zaspokojenie obecnych potrzeb, bez perspektywy jutra. Zmierza do zaspokojenia pomyślności życiowej w dalszej perspektywie

· zakres opieki  wyznaczony stopniem jej powszechności

Chodzi tu o ilość osób, które są objęte, a ile ich oczekuje. W polsce stan niedostateczny 50% dzieci oczekuje na przyjęcie do Domów dziecka, niski poziom uczniów korzystających z funkcji wyrównawczych ( obiady, drugie śniadania, stypendia, zapomogi, miejsca w świetlicy)

·...