Zadania i formy działania Policji w zakresie zapewniania bezpieczeństwa i porządku publicznego.doc

Potrzeba bezpieczeństwa zajmuje podstawowe miejsce w hierarchii potrzeb człowieka. Zapewnienie tego bezpieczeństwa oraz stworzenie warunków gwarantujących rzeczywistą ochronę człowieka przed przemocą, brutalnością oraz innymi zachowaniami naruszającymi dobro chronione prawem jest podstawowym obowiązkiem naszego ustawodawstwa. Obowiązek ten wynika bezpośrednio z ustawy zasadniczej, jaką jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku. Przy osiągnięciu tego celu największe nadzieje pokłada się w Policji, z racji powierzenia jej najpoważniejszych zadań.

Czasy, w których żyjemy, to czasy dynamicznego rozwoju funkcji i zadań administracji państwowej. Ciągle wzrastające tempo życia społeczeństwa, dynamika procesów gospodarczych i urbanizacyjnych, postęp naukowo-techniczny, komplikowanie się stosunków społecznych sprzyjają powstawaniu nowych zjawisk i sytuacji, które mogą zagrażać zarówno państwu jak i bezpośrednio obywatelom. Ochrona bezpieczeństwa
i porządku publicznego, bezpieczeństwa życia i zdrowia obywateli staje się jedną
z najistotniejszych funkcji administracji państwowej.

Zapewnienie tych warunków, jakże istotnych do godnego życia obywateli należy do wielu organów, określanych w doktrynie mianem policji administracyjnych. W całym tym systemie znajdują się zarówno formacje uzbrojone i umundurowane na wzór wojskowy jak
i cywilne organy administracji publicznej wyspecjalizowane w sprawach zapewniania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Policja jednak spełnia rolę szczególną, ponosząc tym samym największą odpowiedzialność za swoje wyniki.

Celem niniejszej pracy jest analiza, której przedmiotem będzie ukazanie zajmowanej pozycji Policji w państwie oraz określenie wzajemnych zależności i relacji Policji z organami, których zadaniem jest ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego.

W pracy zastosowano różne metody badawcze, a w szczególności: analizę aktów prawnych, analizę literaturową, jak również wywiad oraz obserwację działań Policji.

Przyjęto także następujące założenia badawcze:

- Uregulowania prawne obdarzyły organy Policji kompetencjami, dzięki którym może ona istotnie oddziaływać na ochronę bezpieczeństwa i porządku publicznego państwa oraz społeczeństwa.

- Policja powinna koncentrować się na niezbędnych działaniach dla prawidłowego funkcjonowania państwa, a właściwie jego bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Struktura pracy jest następująca. Składa się ona z czterech rozdziałów w układzie problemowym. Rozdział pierwszy, zatytułowany „Zagadnienia ogólne” stanowi wprowadzenie do całościowej analizy tematu. Przedstawiona tu została historia kształtowania się Policji, a także jej rodzaje w ujęciu materialnym oraz formalnym.

Rozdział drugi nosi tytuł „Organizacja Policji w Polsce w świetle ustawy o Policji”. Zawarto w nim główne zadania i kompetencje organów naczelnych Policji jak i tych innych organów, stanowiących pozostałe formy organizacyjne Policji w Polsce.

W rozdziale trzecim; „Zasady działania Policji” ujęto zasady, wedle, których działa Policja, zarówno te pochodzące z katalogu zasad ogólnych postępowania administracyjnego jak i te mniej powszechne a jakże ważne w funkcjonowaniu organu, jakim jest Policja. Każdy organ, któremu ustawa i inne akty prawne nadają szczególne kompetencje musi działać na określonych, powszechnie akceptowanych zasadach, tak by jego działanie nie wzbudzało wątpliwości i było zgodne z przepisami prawa.

W kolejnym, czwartym rozdziale zatytułowanym „Współdziałanie policji z organami administracji rządowej i samorządem terytorialnym” przedstawiono podstawowe rozwiązania dotyczące współdziałania Policji z innymi organami w kwestii bezpieczeństwa obywateli oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Przemiany społeczne, gospodarcze oraz polityczne, jakie ostatnio szczególnie da się zaobserwować w państwie powodują konieczność poszukiwania nowych form prawnych oraz metod działania organów funkcjonujących w państwie. Takie zmiany następuję także w zakresie prawnych form działania Policji, a celem ich staje się zapewnienie skuteczności realizacji podejmowanych działań w zakresie zapewniania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Dla prawidłowego zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego organy Policji współdziałają między innymi ze Strażami Gminnymi, Strażą Graniczną, Państwową Strażą Pożarną itp.

Rozdział I. Zagadnienia ogólne

1. Pojęcie policji

1.1. Policja jako funkcja

Przedmiotem rozważań w tym rozdziale będą kwestie związane z pojęciem policji oraz jego historią. Państwo jako instytucja prawna ulega od wieków różnym przeobrażeniom, a powstałe wówczas instytucje przeszły długą ewolucję.

Historia pojęcia „policja” sięga czasów antycznej Grecji. Po raz pierwszy wspomniane słowo zostało użyte przez Ksenofonta w dziele „Republika Ateńska”. Z zachowanych fragmentów wynika, iż określeniem tym autor oznaczał całokształt organizacji życia państwowego oraz taką formę ustrojową państwa, która jest w stanie zapewnić jednostkom godziwe warunki życia obywatelskiego. Podobną definicję, reprezentującą ideę państwa
o silnej jednolitej władzy znajdujemy również u Arystotelesa. [1]

W średniowieczu pojawiły się wyrazy „polita”, „policie” oraz „police”, którymi nazywano działalność państwa zmierzającą do zapewnienia bezpieczeństwa, porządku
i dobrobytu. Obce było dla czasów średniowiecza pojęcie władzy państwowej, będącej wyłącznie właściwością państwa, a nie prawem przelanym na określoną osobę. [2]

Wiek XIV i XV był okresem, w którym nastąpiło wzmocnienie władzy państwowej. Doszło przede wszystkim do zmiany poglądów na temat zadań i celów państwa. W wieku XIV i XV słowo „policja” zawierało treści o wzmocnieniu władzy państwowej, a tworzone wówczas prawo policyjne stało się generalną normą, na której opierała się działalność panującego, zmierzająca do osiągnięcia dobrobytu i ogólnej „szczęśliwości” poddanych.
W ten sposób powstał nowy typ państwa policyjnego. Rozkwit policji w tym znaczeniu przypadł na wiek XVII i XVIII. [3]

W początkach XVII wieku wyodrębniły się z ogólnego pojęcia policji sprawy zagraniczne, wojskowe i skarbowe, a w wieku XVIII sądownictwo.

Jednak nie miało to większego wpływu na istotę władzy państwowej. Panujący nadal utrzymywał w ręku uprawnienia wykonawcze i ustawodawcze. Zgodnie z duchem absolutyzmu władza ta miała charakter wszechogarniający. Administracja bardzo szczegółowo rejestrowała życie jednostki wbrew jej woli, w imię wspomnianego już hasła „uszczęśliwiania” poddanych.[4]

Szczęśliwym obywatelem był obywatel na rozkaz, gdyż to o jego właśnie szczęściu decydowała wola monarchy i jego zaopatrywanie na szczęście. Policja wieku XVIII obejmowała z jednej strony reglamentowanie, przez co rozumiemy wydawanie aktów prawnych, zawierających zakazy i nakazy pewnych zachowań wobec obywateli, ograniczając przy tym ich swobodę działania, a z drugiej zaś strony – rozwój przemysłu, rolnictwa, oświaty, rzemiosła, ochrony zdrowia itp. W tym czasie określenie „policja” było synonimem administracji. [5]

Na przedstawione procesy duży wpływ miało odwołanie się do kultury i myśli politycznej świata starożytnego (Platon, Arystoteles). Na podstawie „ius politiae” władca mógł czynić wszystko, co utrzymałoby szczęśliwość i dobrobyt obywateli, oczywiście według jego pojmowania. Troska o zaprowadzenie idealnego bytu w państwie nie ograniczała się do spraw świeckich, od początku XVI wieku obejmowała również dziedzinę religijną. Ius politiae staje się źródłem narastającej władzy państwowej, blokując tym samym drogę do nowego typu państwa. Pojawiają się naukowe uzasadnienia absolutnej formy sprawowania władzy: nauka Bodinusa określająca pojęcie suwerenności państwowej, teoria prawa naturalnego Grocjusza – doprowadzają do wykształcenia się koncepcji „umowy”. Zawierały je zbiorowości ludzkie, aby zapewnić sobie byt i bezpieczeństwo. Istotnym ich elementem było bezwzględne podporządkowanie określonemu zwierzchnikowi. Niezwykle silna władza panującego
i ogromne posłuszeństwo obywateli stały się podstawowymi cechami organizacji państwowej. Cele oraz funkcje państwa zostały teoretycznie uzasadnione tak z filozoficznego jak
i prawnego punktu widzenia. Organy administracji państwa absolutnego funkcjonowały w układzie hierarchicznym, na podstawie dyrektyw formułowanych przez panującego. Akt administracyjny wydawany przez niższy organ, w każdym czasie mógł być zmieniany przez organ wyższy, bez zachowania trybu instancyjnego. Zgodnie z ideologią państwa policyjnego szczęśliwym miał być każdy obywatel z osobna, a tak zwana szczęśliwość ogólna miała stanowić sumę szczęścia wszystkich obywateli. Duże ograniczenia sfery wolności jednostki blokowały jej możliwość ułożenia sobie życia w sposób indywidualny, zgodnie ze swoimi zapatrywaniami. [6]

Wiek XVIII i prądy filozoficzne z epoki Oświecenia przyniosły istotną zmianę poglądów na cele i formy działania państwa absolutnego. Dochodzi do głosu liberalna nauka prawa natury (Locke, Rousseau), którą do zasady naczelnej podnosi ideę człowieka, przeciwstawiając się przedmiotowemu traktowaniu jednostki”. [7]

Bardzo istotne staję się prawo człowieka do decydowania o własnym życiu. Dotychczasowe wyobrażenie o policji jako działalności państwa zmierzającej do uszczęśliwiania człowieka niezależnie od jego woli zostaje odrzucone. Zakwestionowane tym samym zostaje prawo administracji do reglamentacji życia poddanych. Uznana przez liberalną doktrynę prawa natury konieczność istnienia państwa idzie w parze z prawem jednostki do osobistego układania swojego życia. Ochrona praw i wolności obywateli stać się, zatem powinna celem władzy państwowej.

W końcu XVIII wieku Europą wstrząsnęły rewolucyjne wydarzenia, którym przyświecały idee głoszące przyrodzoną wolność jednostki oraz te zwracające się przeciwko samowoli organów państwowych. Położyło to kres monarchiom absolutnym i stworzyło podwaliny rozwoju nowego modelu – państwa praworządnego, gdzie prawa i wolności oraz granice władzy państwowej są ściśle zakreślone przepisami prawa.

Policja administracyjna w państwie praworządnym działa na podstawie norm prawnych. Niemożliwe jest prawne wkroczenie organów państwowych w sferę prywatną jednostki bez wymaganego upoważnienia ustawowego, a z niektórych dziedzin życia przymus administracyjny wykluczony jest całkowicie. Naczelnym i można by rzec jedynym celem policji jest ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego. Podczas realizacji tej ochrony, metody i formy prawne stosowane są normatywnie. [8]

Śledząc rozwój pojęcia „policja” można wywnioskować, iż ze słowa „politeja”, stosowanego przez starożytnych uczonych do określenia optymalnej formy organizacji państwowej wykształciło się szeroko rozumiane, obejmujące całokształt działalności państwa pojęcie „policja”. Ewolucja ta miała miejsce w ciągu XV, XVI i XVII wieku. Od XVII wieku zaczął się zawężać zakres znaczeniowy tego terminu. Początkowo wykluczono sprawy wojskowe, potem zagraniczne, skarbowe, a następnie sądownictwa. Przy końcu XVIII wieku wykształciła się jeszcze jedna funkcja administracji – funkcja organizatorska. Na treść pojęcia „policja” zaczyna składać się pozostała część działalności administracji wewnętrznej, ukierunkowana na utrzymanie bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego. Zmiany poglądów filozoficznych na funkcje państwa a także skutki walki o podmiotowość jednostki stały się głównymi czynnikami przemian, jakim uległo pojęcie „policji”. [9]

Bardzo istotne wydaje się zwrócenie uwagi na zagadnienie prawidłowego ujmowania przebudowy polskiej administracji i prawa administracyjnego w końcu XVIII wieku. Uzasadnione jest to szczególnie tym, że dotychczasowe poglądy głoszone w podręcznikach prawa administracyjnego i monograficznych opracowaniach z tej dziedziny nie uwzględniały samodzielnego dorobku polskiej myśli w tej sferze, choć stanowić mogły dobry przykład słusznie zwalczanej pokorności przed nauką zachodnio-europejską, pokorności która oznaczała pomniejszenie roli własnego dorobku i stanowiła zaprzeczenie patriotyzmu
w nauce.

Ta czołobitność, mając na uwadze historię administracji, jest o tyle nieuzasadniona, że historycznie polskie rozwiązania prawne niejednokrotnie wyprzedzają zachodnio – europejskie rozwiązania.

Okres wielkiego przewrotu społecznego i politycznego, jaki dało się zaobserwować w Polsce w drugiej połowie XVIII wieku stanowił początek powstania samodzielnego aparatu administracji polskiej, odrębnego organizacyjnie od hierarchii feudalnej. Wykształciły się wtedy podstawowe sformułowania nowych koncepcji administracyjnych widocznych, przynajmniej po części, w ówczesnej praktyce oraz prawodawstwie.
Bodźcem w kierunku reorganizacji państwa i jego administracji stało się narastające zagrożenie niepodległości, a co się z tym łączyło porównanie polskiego „nierządu”
z centralizacją władzy i ciągłym rozbudowywaniem terenowych agend administracji w państwach ościennych. Dotychczasowe wyobrażenie państwa administracyjnego przyćmiły poglądy, że wola ludzka może nadawać pożądane formy porządkowi społecznemu, a przecież zły porządek można zmienić i naprawić. Te założenie kazały zerwać z biernością, szukać nowych rozwiązań. W tej sytuacji dawne formy organizacji państwowej ustroju feudalnego chyliły się ku upadkowi. Ten właśnie czas wydaje się być uzasadniony jako okres narodzin nowoczesnej administracji polskiej.
Polskie prawo administracyjne narastało stopniowo. Początkowo powstaje jako wyraz feudalnego aparatu państwowego, staje się jednak z czasem instrumentem walki o nowy porządek społeczny. Jakkolwiek powstające prawo administracyjne za jednym zamachem nie burzyło całego porządku feudalnego, to przecież regulując nowo powstające zagadnienia społeczno-ekonomiczne i społeczno-polityczne, wynikające z prowadzonej walki
o utrzymanie niepodległości w duchu sprzyjającym nowym koncepcjom społecznym
i ekonomicznym, stawało się dowodem aktywnego oddziaływania prawa na kształtowanie przyszłej bazy ekonomiczno-społecznej a także stało się czynnikiem podważania ustroju feudalnego. [10]

Rozwój feudalizmu na zachodzie Europy wzmacniał władzę monarchy. Wykorzystując walkę mieszczaństwa z feudami oraz tendencję do centralizacji władzy wynikającą z rozwoju społeczno-ekonomicznego, monarchom udaje się skupić pełną władzę nad poddanymi. Absolutyzm niejednokrotnie znajdował wyraz w postaci państwa tzw. policyjnego. Ograniczenie zasięgu budowanego porządku publicznego tylko do spraw rozstrzyganych przez sądy, bez obejmowania stosunków między państwem i obywatelem było wynikiem rosnącego poczucia pełnej władzy nad poddanym. Dlatego też nastąpiło wyraźne rozgraniczenie „drogi prawa” i „drogi administracyjnej”.

Tendencje do zabezpieczenia się przed wzrostem samowoli władzy państwowej państwa policyjnego oraz do ograniczenia wszechwładzy państwa policyjnego zaznaczyła się w stworzeniu „teorii fiskusa”. Ta koncepcja to wyraz usiłowań poddania choćby części państwa „drodze prawa”, czyli drodze rozpatrywania sporów między poddanym a państwem przez sądy.

W takim ujęciu „władczego” działania państwa policyjnego, przepisy dotyczące spraw administracji publicznej nie mają charakteru przepisów właściwego prawa, stanowią tylko instrukcje działania dla władz państwowych. Nie stanowią przepisów regulujących stosunek ludności kraju do organów władzy.

Prawo, stwarzające nowe ramy działalności administracji publicznej tworzyło je w taki sposób, że aparatowi państwa pozostawiło jedynie troskę o ogólną ochronę porządku prawnego i bezpieczeństwa, dopuszczając ograniczenia „wolności jednostki” tylko wtedy, gdy wymagał tego wzgląd na prawa wolnościowe innych.

Rozwój historyczny polskiego państwa administracyjnego od początku bliższy był koncepcjom następnego etapu rozwoju koncepcji administracyjnych, tj. etapowi „państwa prawnego”. W Polsce nie miała zastosowania teoria, że panujący nie jest związany prawem, bo sam go ustala. Prawo stało nad nim a dochowanie przez niego tego prawa było kontrolowane. Interes państwa w Polsce nie był określany przez panującego, lecz przez sejm, w którym monarcha stanowił jeden z 3 „stanów”. Organy wykonawcze państwa w XVIII w wieku w Polsce działały tylko w oparciu o konstytucje sejmowe, które stanowiły normy prawa administracyjnego. [11]

Prawo administracyjne państw zachodnio – europejskich miało charakter „defensywny” jako wyraz ograniczenia działania państwa policyjnego. W Polsce zaś prawo to miało charakter wręcz „ofensywny”, twórczy, organizatorski, szerzący działalność organów państwa. Polskie prawo administracyjne powstawało jako wyraz przebudowy gospodarczej
i społecznej kraju, a także właśnie jako reakcja przeciw defensywnemu nastawieniu szlachty wobec wszelkiej działalności władz państwowych w obawie o naruszenie „złotej wolności”. Naukę polskiego prawa administracyjnego charakteryzuje się w tym okresie między innymi tym, że pozycją obywatela rządzi prawo, a nie organ wykonawczy. [12]

Samo pojęcie policji w tym okresie w Polsce rozumiano szeroko. W 1765 roku powołane zostały komisje dobrego porządku. Były to organy złożone z miejscowej szlachty
a zajmowały się przede wszystkim finansami i wewnętrzną organizacją miast królewskich oraz warunkami zdrowotności ludności. Działający w latach 1788-1792 Sejm Czteroletni powołał do życia komisje porządkowe cywilno-wojskowe. Miało to miejsce w 1789 roku. Niestety do komisji dobrego porządku nawiązywały one tylko nazwą. Zakres działania tych komisji był bardzo rozległy, gdyż przyjęły one wszystkie funkcje administracyjne starostów, których urzędy zostały zniesione.

Kolejnym okresem kształtowania się organów Policji był okres międzywojenny. W okresie tym oraz po II wojnie światowej wydano szereg aktów mających istotny wpływ na rozwój współczesnej Policji. Dekret o organizacji państwowej Milicji Ludowej z 5 grudnia 1918 roku był pierwszym aktem upaństwowienia milicji. Zgodnie z art. 1 Milicja Ludowa podobnie zresztą jak wszystkie tego typu formacje, została powołana do ochrony
i zapewniania bezpieczeństwa ludności miast a także wsi oraz walki z jakimikolwiek przejawami bezładu społecznego. Wydany 9 stycznia 1919 roku kolejny dekret o organizacji policji komunalnej był próbą ujednolicenia milicji. Na jego mocy wszystkie dotychczasowe milicje samorządowe, miejskie i komunalne zostały przemianowane na policję komunalną, podporządkowaną Naczelnej Inspekcji Policji Komunalnej. [13]

Kolejnym aktem prawnym określającym sprawy policji była ustawa z dnia 24 lipca 1919 roku o Policji Państwowej. Przeszła ona do historii jako „policja granatowa”. Ustawa ta, podobnie jak wcześniejsze dekrety obejmowała swym zakresem tylko tereny byłej Kongresówki, zaś pozostałe prowincje miały nadal odrębne organizacje policyjne. Policja Państwowa, powszechnie znana jako „policja granatowa”, miała być organem wykonawczym władz państwowych i samorządowych do ochrony bezpieczeństwa, porządku publicznego
i spokoju. Organem nadzorującym był Komendant Główny. Był on mianowany przez Naczelnika Państwowego na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych, któremu podlegał służbowo. W terenie działały komendy okręgowe, komendy powiatowe, posterunki gminne i komisariaty. Te dwa ostatnie tworzono na wniosek wojewody, a zatwierdzał je Minister Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Komendantem Głównym Policji. W owym czasie występowały dwa rodzaje posterunków: oficerskie i podoficerskie. Tworzono także posterunki podległe komisariatom na terenach usytuowanych na peryferiach miasta,
a w wyjątkowych wypadkach także wartownie policyjne. Ponadto w dużych miastach organizowano także posterunki czy też komisariaty specjalistyczne, takie jak rzeczne, kolejowe i graniczne.

6 marca 1928 roku Prezydent RP wydał rozporządzenie o Policji Państwowej określające organizację i zakres działania Policji Państwowej. Artykuł pierwszy tego rozporządzenia stanowił, że Policję określa się jako jednolity, zorganizowany na wzór wojskowy korpus, przeznaczony do utrzymania bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego. W dziedzinie bezpieczeństwa i porządku publicznego Policja podlegała władzom administracji ogólnej, zaś w zakresie spraw kadrowych, wyszkolenia, zaopatrzenia technicznego, wykonywania służby – policyjnym przełożonym. Władze administracji ogólnej miały prawo żądać od przełożonych policji wyjaśnień i sprawozdań, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie organizacji i administracji wewnętrznej – ich usunięcia. Zarówno władze administracji ogólnej jak i władze sądowe i prokuratorskie ponosiły wyłączą odpowiedzialność za treść poleceń wydawanych Policji. [14]

Organy administracji ogólnej, czyli: wojewoda, starosta oraz prezydent miasta stanowiącego powiat miejski posiadały szereg uprawnień. Uprawnienia te dotyczyły m.in. prawa żądania wyjaśnień i sprawozdań w sprawach administracji wewnętrznej Policji. Wojewoda decydował o tworzeniu i rozlokowaniu posterunków, a także o czasowym wzmocnieniu policji jednego powiatu siłami innego w obrębie województwa.

W przypadkach gdy Rada Ministrów uznała za konieczną ze względu na interes obrony państwa częściową lub też całkowitą mobilizację, Policja Państwowa, z chwilą ogłoszenia mobilizacji względnie w terminie wskazanym w uchwale Rady Ministrów – stawała się z mocy samego prawa częścią składową sił zbrojnych państwa i wchodziła w ich skład jako wojskowy korpus służby bezpieczeństwa.

Model policji, jaki ukształtował się w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości był traktowany jako zbyt zdecentralizowany. Zmiany spowodowane przewrotem majowym w 1926 roku spowodowały ograniczenie zakresu oddziaływania na policje władz samorządowych i terenowych władz administracji ogólnej. Zauważyć się też dała większa centralizacja policji i zwiększenie jej autonomii w strukturze organów administracyjnych. 15 sierpnia 1944 r. na m...

Plik z chomika:

apd61

Inne pliki z tego folderu:

WZORY PISM PROCESOWYCH.rar (1813 KB)
PRAWNA OCHRONA PRACY - PYTANIA KONTROLNE Z ODPOWIEDZIAMI.doc (107 KB)
20090706112921.zip (19 KB)
25_dziwacznych_reliktw_prawa.pps (4551 KB)
Umowa sprzedazy.doc (271 KB)