AGRESJA JAKO JEDNA Z FORM ZACHOWANIA SIĘ CZŁOWIEKA artykuł Janiny Nowińskiej.doc

AGRESJA JAKO JEDNA Z FORM ZACHOWANIA SIĘ CZŁOWIEKA

Agresją , według rozpowszechnionych definicji, jest wszelkie działanie (fizyczne lub słowne) człowieka, a więc jest mu „dana” w jego fizjologicznym wyposażeniu. Wiąże się to również z płcią – mężczyźni są z natury bardziej agresywni niż kobiety
Inna z definicji (Z. Skornego) określa zachowania agresywne jako zachowania skierowane przeciwko określonym osobom lub rzeczom, przynoszące szkodę przedmiotowi agresji, przybierające formę ataku, czyli napaści fizycznej lub słownej, które naruszają podstawowe prawa innych osób.
Analizując te sformułowania można przypuszczać, że działanie agresywne, jako działanie celowe, jest zawsze działaniem uświadomionym i kierowanym przez człowieka.
W życiu codziennym prawie na każdym kroku spotykamy się z zachowaniami agresywnymi, których osoba je prezentująca jest jakby nieświadoma, nie nazywa ich i nie kojarzy z agresją. Zachowania te są często reakcją spontaniczną jednostki na konkretną sytuację, w której się znalazła, a którą odczuła i odebrała jako zagrażającą jej.
Wydaje się, że bardziej optymalną byłaby szersza definicja mówiąca, że agresja to ten rodzaj zachowania człowieka, który wynika ze stanu wzmożonego napięcia emocjonalnego, spowodowanego nagromadzeniem negatywnych emocji, który daje jednostce ich rozładowanie, a którego skutkiem społecznym jest wyrządzenie krzywdy komuś lub czemuś.

Skąd biorą się w człowieku skłonności do reakcji agresywnych ?

Dyskusje naukowców na ten temat nie są zamknięte. Są liczne teorie biologiczne, psychologiczne i socjologiczne wyjaśniające to zjawisko.
Pragnę teraz przybliżyć kilka z nich.
Pierwszą jest koncepcja mówiąca, że agresja wynika z zachowań popędowych człowieka a więc jest mu „dana” w jego fizjologicznym wyposażeniu. Wiąże się to również z płcią – mężczyźni są z natury bardziej agresywni niż kobiety
Kolejną teorią jest teoria społecznego uczenia się, według której ludzie uczą się zachowań agresywnych, a agresja jest tylko jedną z licznych reakcji emocjonalnych na pobudzenie i frustrację.
To właściwość człowieka utrwalona w procesie jego rozwoju, polegająca na częstych, nieadekwatnych do bodźców reakcji agresywnych o znacznym nasileniu.
Inną, najbardziej rozpowszechniona teorią jest koncepcja traktująca agresję jako reakcję na frustrację. Frustracja ma miejsce wtedy, gdy jednostka dążąc do zaspokojenia swoich potrzeb biologicznych lub psychicznych i osiągnięcia określonych celów, napotyka w toku działania na trudne do pokonania przeszkody, utrudniające lub uniemożliwiające jego osiągnięcie. Zablokowanie możliwości osiągnięcia celu wywołuje u osoby stan frustracji ( funkcjonuje stan niezaspokojonej potrzeby i jednocześnie złość, gniew z powodu niemożności osiągnięcia celu, który ją zaspokaja ). Rodzi się uczucie agresji, powodujące zachowania agresywne, nakierowane na przełamanie przeszkody. Niemożność pokonania jej wzmaga ilość i siłę zachowań agresywnych – osoba mocniej atakuje przeszkodę, bądź też wycofuje się z atakowania przeszkody i wtedy agresję może skierować na siebie ( autoagresja).
Procesy wychowania uczą nas innych dróg rozładowywania napięcia frustracyjnego. Jest to umiejętność obejścia przeszkody i osiągnięcia celu - oraz druga możliwość – wyznaczenie sobie celu zastępczego i osiągnięcie go.

Agresywność człowieka jest nierozłącznie związana ze słabą umiejętnością kontrolowania reakcji emocjonalnych, a także przeżywaniem i odczuwaniem postawy negatywizmu wobec otoczenia.

Są różne rodzaje agresji. Wyróżnia się:

agresję fizyczną - występuje, gdy ma miejsce użycie siły wobec obiektu agresji
( to np. popychanie, bicie, szarpanie, niszczenie rzeczy).

agresję słowną - to np. inwektywy pod czyimś adresem, plotkowanie, mówienie
nieprawdy, grożenie, dokuczanie, poniżanie itp.

agresję instrumentalną - która występuje wtedy, gdy zachowanie agresywne skuteczne prowadzi do osiągnięcia celu, a więc jest ono pozytywnie wzmocnione. W innych, podobnych sytuacjach zachowanie to lub jemu podobne jest stosowane jako skuteczne.

agresję emocjonalną – wywołaną stanem wzburzenia emocjonalnego, uczucia złości, gniewu lub lęku . Występują wtedy spontaniczne, impulsywne zachowania agresywne, jako reakcje bezpośrednie i natychmiastowe.

Ze względu na kierunek agresji można wyróżnić agresję skierowaną na obiekt ją wywołujący lub skierowaną na inne osoby , czy przedmioty (agresja przeniesiona).

Wyróżnia się także agresję indywidualną i grupową, a także agresję naśladowczą, typową dla wieku adolescencji.
 

mgr Janina Nowińska
Psycholog kliniczno - wychowawczy

ZAJĘCIA  WARSZTATOWE


Uczestnicy dzielą się na małe grupy 5-6 osobowe. Maja przygotowany papier i pisaki.
Prowadzący odczytuje głośno kolejne zadania. Po każdym z nich słuchacze notują swoje odpowiedzi. Odpowiedzi powtarzające się w grupie wpisywane są na planszę grupy. Liderzy kolejnych grup odczytują z plansz zbiorczych odpowiedzi na pytania. Stanowi to podłoże do dyskusji :
-czy zachowania będące odpowiedzią na agresję są także wyrazem agresji,
-jaki jest kierunek i forma tej agresji
-jak rozumieć emocjonalne zachowania reaktywne pozbawione elementów jawnej agresji.


ZADANIA

Napisz, jak zachowałbyś się w przypadku:

1.osoba znajoma mówi do innych - w twojej obecności -  rzeczy przykre i nieprawdziwe o tobie,
2.ktoś szturcha cię i popycha przy wysiadaniu z autobusu, tramwaju,
3.osoba znajoma mówi do innych w twojej obecności rzeczy przykre i nieprawdziwe o twojej rodzinie,
4.ktoś w twojej obecności krytykuje złośliwie wygląd i zachowanie twojej koleżanki,
5.rodzic twojego ucznia kwestionuje wystawioną na semestr ocenę z przedmiotu, grozi złożeniem skargi do dyrektora, kuratorium i rzecznika praw ucznia.