199809_piekny_wielki_wybuch.pdf

Cig dalszy ze strony 12

ASTROFIZYKA

z efektu LenseÕaÐThirringa. Obserwato-

rzy przyznaj jednak, ýe w przypadku

metod, ktre stosuj, b¸«dy si«gaj 400%.

Najnowsze pomiary satelitarne przy-

nosz wyniki rýnice si« od teoretycz-

nych przewidywaÄ zaledwie o 20%.

Zesp¸, kierowany przez Ignazio Ciufo-

liniego z Consiglio Nazionale delle Ri-

cerche (w¸oskiej Krajowej Rady BadaÄ

Naukowych) i Universit degli Studi

di Roma La Sapienza, pos¸uýy¸ si« wyko-

nanymi wczeæniej pomiarami lase-

rowymi orbit dwch satelitw, ktre

pierwotnie s¸uýy¸y do precyzyjnego wy-

znaczenia rozmiarw i kszta¸tu Ziemi.

S to LAGEOS ( Laser Geodynamics Satel-

lite wystrzelony w 1976 roku) i LAGEOS

II (umieszczony na orbicie w 1992 roku).

Impulsy laserowe pozwoli¸y wyznaczy

po¸oýenia satelitw z dok¸adnoæci wi«k-

sz niý centymetr. Zesp¸ ustali¸, ýe

wskutek obrotu Ziemi trajektorie sateli-

tw uleg¸y przesuni«ciu o 2 m.

Istotn spraw w tym pomiarze by¸o

usuni«cie zwyk¸ych zaburzeÄ grawita-

cyjnych maskujcych efekt relatywistycz-

ny. W tym celu badacze pos¸uýyli si«

modelem pola grawitacyjnego Ziemi

(EGM-96). Opracowany przez kilka ame-

rykaÄskich instytucji model pozwala

oszacowa kszta¸t i pole grawitacyjne

Ziemi na podstawie prowadzonych

w cigu czterech lat obserwacji ruchw

orbitalnych satelity. ãEksperyment nie

uda¸by si«, gdybyæmy nie pos¸uýyli si«

danymiÓ pochodzcymi z najnowszego

modelu Ziemi Ð przyzna¸ cz¸onek gru-

py, Juan Prez-Mercader z Laboratorio

de Astrofsica Espacial y Fsica Funda-

mental (LAEFF- Laboratorium Astrofi-

zyki i Fizyki Teoretycznej) w Madrycie.

Inni cz¸onkowie zespo¸u to Eduardo Fer-

nandes-Vieira z LAEFF, Federico Chiep-

pa z Universit degli Studi di Roma La

Pi«kny Wielki Wybuch

Astronomowie odkryli, ýe w odleg¸oæci

12 mld lat æwietlnych od nas nastpi¸a

najwi«ksza kosmiczna eksplozja

od czasw Wielkiego Wybuchu. S. George

Djorgovski i Shrinivas R. Kulkarni

z California Institute of Technology og¸osili

w jednym z majowych numerw Nature ,

ýe rozb¸ysk promieniowania gamma,

zarejestrowany 14 grudnia 1997 roku

przez w¸osko-holenderskiego satelit«

Beppo-SAX i naleýcego do NASA

Compton Gamma Ray Observatory ,

uwolni¸ kilkaset razy wi«cej energii

niý wybuchajce gwiazdy. Rozb¸ysk,

oznaczony jako GRB 971214, trwa¸

krcej niý minut«, ale przez sekund«

by¸ tak jasny jak reszta Wszechæwiata.

Astrofizycy wciý nie wiedz, co powoduje

rozb¸yski promieniowania gamma,

ale ten ostatni przypadek zmusza

ich do rewizji modeli teoretycznych.

Efekt

LenseÕaÐThirringa

Dane satelitarne pozwalaj

zmierzy, w jaki sposb Ziemia

zakrzywia czasoprzestrzeÄ

seph Lense i Hans Thirring

wyprowadzili z rwnaÄ ogl-

nej teorii wzgl«dnoæci Einsteina wnio-

sek, ýe rotacja cia¸a powoduje zakrzywia-

nie otaczajcej je czasoprzestrzeni. Efekt

LenseÕaÐThirringa jest jednak tak ma¸y,

ýe trudno by¸o go potwierdzi doæwiad-

czalnie. W Science z 27 marca br. mi«dzy-

narodowy zesp¸ naukowcw w¸oskich,

hiszpaÄskich i greckiego pochodzenia

amerykaÄskich donis¸ o najdok¸adniej-

szym z dotychczasowych pomiarze te-

go efektu. Stosujc eleganckie podejæcie,

zmierzyli oni, jak obrt Ziemi wok¸ w¸a-

snej osi zakrzywia czasoprzestrzeÄ i

przez to zmienia trajektorie dwch kr-

ýcych wok¸ niej satelitw.

Astrofizycy juý od dawna wiedzieli,

gdzie naleýy szuka tego efektu. Z obli-

czeÄ wynika, ýe rotacja S¸oÄca powodu-

je przesuwanie orbity Merkurego o szeæ

metrw na rok; niestety, to za ma¸o, by

ruch ten da¸o si« wykry za pomoc

wsp¸czesnych instrumentw. Masyw-

ne obiekty, takie jak czarne dziury, rw-

nieý powinny wykazywa w efekt.

I rzeczywiæcie, w zesz¸ym roku astro-

nomowie ustalili, ýe dysk, utworzony

przez gaz krýcy wok¸ szybko rotuj-

cej czarnej dziury lub gwiazdy neutro-

nowej, moýe wykonywa precesj« zgod-

n z przewidywaniami wynikajcymi

Co ma wrzd do serca?

Jakby nie doæ by¸o jednego schorzenia!

Vincenzo Pasceri wraz z kolegami

z Universita Cattolica

del Sacro Cuore

w Rzymie znalaz¸

dowody na istnienie

wywo¸ujcych wrzody

bakterii Helicobacter

pylori (z lewej)

u 62% pacjentw,

u ktrych wykryto

chorob« serca.

W grupie kontrolnej

bakteria ta wyst«powa¸a

tylko u 40% badanych

osb. Co wi«cej,

choroby serca

by¸y cz«stsze

wærd pacjentw

zakaýonych szczeglnie zjadliwym

szczepem tych bakterii posiadajcym gen

zwany CagA . Pomimo tej zbieýnoæci

Pasceri twierdzi, ýe pacjentw z chorob

wrzodow zwizan z H. pylori nie trzeba

koniecznie bada, by sprawdzi,

czy nie s chorzy na serce.

Wirtualna segregacja

Badanie przeprowadzone ostatnio

przez Donn« L. Hoffman i jej kolegw

z Owen Graduate School of Management

w Vanderbilt University wykaza¸o,

ýe istnieje niepokojcy podzia¸ mi«dzy

uýytkownikami Internetu. Spoærd

ankietowanych przez nich bia¸ych studentw

75% mia¸o w domu osobisty komputer

podczas gdy z badanych studentw

pochodzenia afroamerykaÄskiego

tylko jedna trzecia. Ponadto nawet ci biali

studenci, ktrzy nie posiadali w¸asnego

peceta, mieli w porwnywalnych sytuacjach

trzykrotnie wi«ksz szans« niý ich

czarnoskrzy koledzy zyskania dost«pu

do World Wide Web w inny sposb.

Oglnie biorc, badacze ustalili, ýe spoærd

mniej wi«cej 62 mln Amerykanw

buszujcych po Sieci, tylko 5 mln jest

czarnoskrych, podczas gdy 41 mln to biali.

Kristin Leutwyler

MODEL POLA GRAWITACYJNEGO ZIEMI przedstawia

przyspieszenie grawitacyjne. Wida, ýe grawitacja zmienia si«

w przedziale mniej wi«cej +0.04% (czerwony) do -0.03% (niebieski) .

14 å WIAT N AUKI WrzesieÄ 1998

W 1918 roku austriaccy fizycy Jo-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: