200009_wojny_naszych_czasow.pdf

RAPORT SPECJALNY

WOJNY

24 å WIAT N AUKI WrzesieÄ 2000

C zego jeszcze na wojnie nie by¸o? Ludziom nigdy nie brakowa-

¸o pomys¸owoæci, gdy chcieli innym narzuci si¸ swoj wol«.

Kamienie i dzidy, katapulty i muszkiety, iperyt i g¸owice nukle-

arne: moýna by sdzi, ýe w dziejach cywilizacji cz¸owiek wy-

prbowa¸ juý wszystko. Otý nie. W cigu mniej wi«cej 10 ostat-

nich lat normy dotyczce prowadzenia wojny wyranie si«

zmieni¸y. Znikn«¸y nawet pozory ¸adu Ð tradycyjne wyobraýe-

nie o wojnie, w ktrej umundurowani ýo¸nierze dwch przeciwnych stron spo-

tykaj si« na linii frontu. Anarchia nie jest juý tylko zjawiskiem towarzyszcym

wojnie Ð jest jej istot. Karabiny, miny przeciwpiechotne i cekaemy uýywane

w niedawno zakoÄczonych lub nadal toczcych si« konfliktach w Boæni, Kolum-

bii, Kongo, Timorze Wschodnim Ð w czwartej cz«æci krajw æwiata Ð potrafi

unicestwi infrastruktur« kraju i porzdek moralny w spo¸eczeÄstwie rwnie

skutecznie, jak bomba jdrowa. Ludnoæ cywilna jest celem tak samo dobrym,

jak wojsko, a bywa, ýe i lepszym. ObroÄcy ograbiaj tych, ktrych bezpieczeÄstwa

rzekomo strzeg, po czym bior nogi za pas. Dzieci walcz rami« w rami« z do-

ros¸ymi. Zdarza si«, ýe linia frontu przebiega przez czyjæ sypialni«. Dobrym ce-

lem ataku s szpitale i biblioteki. Nawet uczestnikw akcji humanitarnych trak-

tuje si« jako zak¸adnikw.

Poærd chaosu naukowcy odnaleli kilka wsplnych cech wsp¸czesnych kon-

fliktw. W pierwszym z artyku¸w naszego raportu specjalnego eksperci w dzie-

dzinie kontroli zbrojeÄ Jeffrey Boutwell i Michael T. Klare zwracaj uwag« na

fakt, ýe w wi«kszoæci dzisiejszych bitew uýywa si« nie czo¸gw i myæliwcw od-

rzutowych, lecz karabinw maszynowych i modzierzy Ð rodzajw uzbrojenia,

ktre od zakoÄczenia zimnej wojny staj si« coraz ¸atwiej dost«pne. W niekt-

rych miejscach na æwiecie karabiny i granaty kosztuj mniej niý obiad dla jednej

rodziny. Ich rozprzestrzenianie si« umacnia jeszcze bardziej niepokojcy trend,

widoczny w mijajcym stuleciu: historycy Walter C. Clemens, Jr., i J. David Sin-

ger wykazuj, ýe udzia¸ ludnoæci cywilnej w oglnej liczbie ofiar wojen stale si«

zwi«ksza.

Psychiatra Richard Mollica pisze o tym, ýe w jego zawodzie dopiero teraz za-

czyna si« dostrzega, jak ogromne koszty emocjonalne we wsp¸czesnych wojnach

ponosi ludnoæ cywilna. Powszechnoæ chorb psychicznych utrudnia odbudo-

w« po ustaniu walk. Jak wynika z przeprowadzonego niedawno badania, czwar-

ta cz«æ uchodcw z Boæni by¸a tak obciýona tragicznymi przeýyciami, ýe nie

potrafi¸a pracowa ani zajmowa si« rodzinami. W koÄcowej cz«æci raportu psy-

cholog Neil Boothby i organizatorka pomocy humanitarnej Christine Knudsen pi-

sz o swojej pracy z dziemi-ýo¸nierzami Ð ch¸opcami i dziewcz«tami w wieku po-

niýej 18 lat, uprowadzonymi przez zbrojne grupy i poddanymi praniu mzgu,

ktre ma z nich uczyni mordercw. Czy ci m¸odzi ludzie b«d kiedykolwiek

w stanie powrci do spo¸eczeÄstwa? Na to pytanie wciý nie ma odpowiedzi.

Zamieszczone artyku¸y nie s wy¸cznie kronik zdziczenia Ð okreælaj rwnieý

w zarysie, jak moýna mu si« przeciwstawia. Na pocztku XX wieku wydawa¸o

si« przecieý, ýe wojnom w Europie nigdy nie b«dzie koÄca, a Daleki Wschd jest

skazany na pozostanie gospodarczym zaæciankiem. Bitwy toczce si« po zakoÄ-

czeniu zimnej wojny takýe nie s juý nieuniknione. Moýna za¸amywa r«ce nad

ãdziedzictwem nienawiæciÓ, ale kaýde spo¸eczeÄstwo w naturalny sposb dýy

do umiaru Ð wi«kszoæ ludzi pragnie po prostu spokojnie ýy. Spo¸ecznoæ mi«-

dzynarodowa moýe zmieni rwnowag« si¸ na korzyæ tych w¸aænie ludzi, po-

wstrzymujc nap¸yw broni do ich krajw, zajmujc jednoznaczne stanowisko

wobec zbrodni wojennych, pomagajc w usuwaniu skutkw zniszczeÄ fizycz-

nych i spustoszeÄ psychicznych oraz zwielokrotniajc pomoc na rzecz rozwoju

gospodarczego.

George Musser i Sasha Nemecek, dziennikarze Scientific American

MOSTAR, BOåNIA I HERCEGOWINA, MAJ 1993: ýo¸nierz chorwacki strzela z okna

sypialni w opuszczonym przez mieszkaÄcw bloku. Lini« frontu mi«dzy si¸ami

chorwackimi a armi boæniack wyznacza¸a g¸wna ulica miasta.

å WIAT N AUKI WrzesieÄ 2000 25

NASZYCH CZASîW

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: