mięka zabawka dydaktyczna wsród pięciolatków.pdf

Miękka zabawka dydaktyczna

wśród pięciolatków

m BEATA MANTERYS (Kraków)

ani Profesor Halina Sala-Wójcik z kra

kowskiej Akademii Pedagogicznej propa

guje nową formę zabawek-pomocy -

miękką zabawkę dydaktyczną. Z jej inicjatywy

trzy lata temu powstało Laboratorium Zabawki

Dydaktycznej. Gromadzone są w nim prototypy

zabawek, które przez swoją atrakcyjność umoż

liwiają bezstresowe odkrywanie i przyswajanie

wiedzy przez dziecko, rozwijają jego wyobraź

nię. Swoją autorską miękką zabawkę testowa

łam w Samorządowym Przedszkolu nr 116.

W czasie sprawdzania możliwości miękkiej

zabawki dydaktycznej odkryłam wiele jej warto

ści, min::

- sprzyja ona edukacji zintegrowanej,

- zapobiega agresji i przemocy,

- umożliwia przyjęcie przez dziecko posta

wy badacza samodzielnie rozwiązującego pro

blemy.

Już nazwa miękka zabawka dydaktyczna

warunkuje funkcje, jakie ma ona do spełnienia:

- zabawka, tzn., że jest to przedmiot najbliż

szy dziecku, przedmiot, po który ono chętnie się

ga, który prowokuje je do manipulowania nim,

sprawia mu wiele radości;

- miękka, tzn. że dziecko może się do niej

przytulić odczuwając ciepło, zabawka wzmacnia

w nim poczucie bezpieczeństwa, zmniejsza jego

labilność uczuciową, tonuje ewentualne stany

napięcia, przez swą miękkość jest najczęściej

tulona i kochana, a tym samym wyzwala pozy

tywne reakcje i emocje: opiekuńczość, czułość,

delikatność, wrażliwość;

- dydaktyczna, tzn. że zabawka spełnia funk

cje przypisywane dotąd tradycyjnym pomocom

dydaktycznym kształcącym pojęcia przyrodnicze,

społeczne, estetyczne itp., może być wykorzysta

na do samodzielnego uczenia się, do uczenia wza

jemnego przez rówieśników oraz do celowego

nauczania organizowanego przez nauczyciela.

Miękka zabawka dydaktyczna może odegrać

dużą rolę w edukacji zintegrowanej, oddziału

jąc m.in. na sferę emocjonalno-społeczną dziec

ka: wpływa pozytywnie na jednostkę, wzmacnia

relacje pomiędzy dziećmi, a więc integruje grupę,

rozwija pozytywne myślenie, empatię, a przez to

wychowuje do przyjaźni z drugim człowiekiem.

Jej wartość polega na tym, że rozwijając dziecko

pod względem umysłowym, uczy je równocze

śnie „ludzkich" emocji, uczuć. Prowokując po

stawę badawczą, kształtuje umiejętność rozwią

zywania problemów zarówno intelektualnych,

jak i spoieczno-moralnych.

Już sama obecność takiej niekonwencjonal

nej pomocy dydaktycznej może stanowić wyzwa

nie, problem i skłonić do refleksji dziecko - jak

się nią bawić? oraz nauczyciela - jak wykorzystać?.

Oto przykłady sposobów stosowania zabaw

ki . Zabawka została wykonana z ekologicznych

surowców (bawełna, siano). Składa się z dwóch

w/2001

WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU

poduszeczek umieszczonych w jednym, długim

pokrowcu-tunelu, zakończonym po obu stronach

kolorowymi, luźno zwisającymi paskami materia

łu. Pokrowiec po rozłożeniu ma kształt wydłużo

nego prostokąta. Na jednej stronie naszyto po

przeczne paski materiału w taki sposób, aby

możliwe było przeplatanie przez nie luźno zwisa

jących pasków. Na drugiej stronie pokrowca są

dwie obszerne kieszenie wykonane z materiału z

rysunkami zwierząt Pośrodku pokrowca naszyty

jest uchwyt do zawieszania zabawki, ułatwiający

jej przenoszenie, stwarzający dodatkowe możli

wości zabawy. Kieszenie kryją pewne tajemnice

- zadania do wykonania przez dzieci:

- kartoniki z wzorami linii do „Układanki

liniowej" oraz do gry towarzyskiej „Złote kar-

ty".

- karty formatu A -4 w trzech kolorach (we

dług stopnia trudności) przedstawiające różne

linie, szlaczki, rysunki przeznaczone do kalko

wania, odwzorowywania.

Zabawka jest stosunkowo duża, ale zarazem

dostosowana do przeciętnego wzrostu dziecka

5-letniego, nie sprawia kłopotów w przenosze

niu, dźwiganiu, podrzucaniu. Jej atutem są żywe,

wesołe kolory. Nazwa zabawki „superpodusia"

jest autentycznym pomysłem dziecka.

Jednym z zadań przy wprowadzaniu zabaw

ki było kształtowanie pojęcia „linia" oraz ob

serwacja wyników tego kształcenia - wzrost

uzdolnień plastycznych w zakresie operowania

linią.

Ze względu na potrzebę całościowego po

strzegania dziecka, jego rozwoju, przedmiotem

obserwacji były też relacje wynikające z kontak

tów dziecka z zabawką i jej wpływ na rozwój

sfery emocjonalnej, ruchowej.

Przeprowadziłam 11 zajęć z wykorzystaniem

poduszki (raz w tygodniu), większość z nich sta

rałam się konstruować na podstawie strategii

pracy z dziećmi opracowanej przez Marię Kie-

lar-Turską.

Struktura zajęć składała się ze stałych ogniw:

Część I: Demonstracja problemu - stworze

nie sytuacji problemowej dotyczącej zagadnie

nia plastycznego - linia (poznanie nowych, kon

kretnych rodzajów linii).

Część II: Ekstrapolacja problemu na inne

obszary, czyli przedstawienie problemu (kon

kretnych linii) w innym kontekście.

Część III: Relaksacja - utrwalenie proble

mu (wiadomości o poznanych liniach) w zaba

wie ruchowej z wykorzystaniem poduszki.

Część IV: Dziecięce egzemplifikacje opra

cowanego problemu, czyli własne interpretacje,

własna ekspresja plastyczna (z zastosowaniem

poznanych linii).

Przykłady zajęć

„Dziwny gość" (wykorzystanie całej po

duszki).

Cele:

- poznanie i operowanie zróżnicowanymi li

niami: proste, długie, krótkie, pionowe, pozio

me, równoległe, jasne, ciemne, określające ko

lor, linie określające kontur (prostokąt);

- przypomnienie i utrwalenie wiadomości o

prostokącie;

- rozwijanie spostrzegawczości, wyobraźni,

mowy czynnej,

- rozwijanie sprawności manualnych (posłu

giwanie się nożyczkami),

- przypomnienie umów dotyczących szano

wania zabawek.

Dzieci po raz pierwszy spotkały się z zabaw

ką, oglądały ją, eksplorowały jej tajemnice, wy

jaśniały nauczycielce, że jest to „jakaś podusz-

WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU

W /2001

ka". Potem omawiały jej wygląd, a następnie

zastanawiały się, jak można się nią bawić, do

czego może służyć (podały kilkanaście propo

zycji). Wymyśliły imię dla niej, a także miej

sce w sali, gdzie będzie „mieszkała". Nauczy

cielka zapytała, jaki ma kształt ta zabawka?

Dzieci obrysowywały kredą na szarym papie

rze jej kontur, a potem analizowały i określa

ły powstałe linie. Następnie miały za zadanie

utworzyć „długą linię" chwytając się za ręce i

odwzorować kształt poduszki (część dzieci

tworzyła prostokąt - pokrowiec poduszki,

ograniczając obszar dywanu, pozostałe dzieci

tworzyły „krótkie linie" - paski).

Na zakończenie nauczycielka odczytała ta

jemniczy list, w którym poduszka pyta, czy dzie

ci mogłyby się z nią zaprzyjaźnić. Obiecuje też,

że wymyśli dla nich, w podziękowaniu za piękne

imię, jakie od nich otrzymała, mnóstwo cieka

wych zabaw i niespodzianek.

- uwrażliwienie na piękno tekstu literackie

go i muzyki;

- kształtowanie umiejętności określania

nastroju muzyki przez własną ekspresję pla

styczną;

- kształtowanie właściwych przekonań na

temat przemocy i agresji.

Indywidualna działalność plastyczna

Temat: Fotografia poduszki.

Technika: wycinanie z kolorowego papieru,

naklejanie na kartkę według wzoru.

Omówienie linii ukrytych w rysunku.

Poduszka przynosi dzieciom w swych kie

szonkach prezenty: taśmę magnetofonową i... su

szarkę do włosów (element humorystyczny), a

w liście do dzieci opisuje sposób zabawy. Dzieci

obserwują i omawiają, jak zachowują się paski

materiału pod wpływem słabego i silnego stru

mienia powietrza suszarki, potem sami robią

„wiaterki", dmuchając w paski raz słabo, raz

mocno. W czasie odpoczynku na poduszce, słu

chają muzyki i wiersza Juliana Tuwima Dwa wia

try o słabym i o mocnym wietrze, dowiadują się

o pozytywnej i niszczącej roli wiatru. Wypowia

dają swoje opinie na temat: czy warto być sil

nym i mocnym?, jakie zachowania silnych dzieci

im się nie podobają?, szukają przykładów, jak

dzieci, dorośli mogą dobrze wykorzystać swoją

siłę? Rozmowę kończą obietnicą złożoną po

duszce, że „nigdy, nigdy nie wykorzystają swojej

siły tak, aby ktoś był nieszczęśliwy".

„Ruchliwe paseezki" (wykorzystanie pasków

materiału z zabawki)

Cele:

- poznanie i operowanie zróżnicowanymi li

niami: spiralne, krzywe, ciągłe, przecinające się,

jasne, dynamiczne (ruszające się), słabe, moc

ne, miękkie;

- wzbogacanie słownika dzieci: halny, zawie

rucha, wicher, huragan, trąba powietrzna, taj

fun, tornado;

W zabawie ruchowej do akompaniamentu

muzyki dwie poduszki imitują latawce z diugjmi

ogonami.

Indywidualna działalność plastyczna

Temat: Wiatr.

Technika: rysowanie świecą i malowanie tła

farbą plakatową (omówienie linii ukrytych w ry

sunku).

10/2001

WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU

Zabawa z kolorami (wykorzystanie całej po

duszki)

Cele:

- poznanie linii zróżnicowanych pod wzglę

dem formy (szerokie, lekkie, ciągłe), waloru (ja

sne, ciemne, niewyraźne, mgliste, rozlane), wy

razu (słabe, mocne);

- rozwijanie spostrzegawczości, określanie i

porównywanie zjawisk różniących pory roku,

rozwijanie mowy czynnej poprzez stosowanie

przymiotników, rozwijanie wyobraźni poprzez

wymyślanie określeń (metafor), pogłębianie

doświadczeń plastycznych - próby mieszania

kolorów;

- wdrażanie do samodzielnego przygotowa

nia niektórych materiałów i sprzątania po pracy.

Dzieci omawiają kolory, a także linie ujęte w

rysunkach zwierząt na poduszce, gromadzą okre

ślenia: wyraziste, mocne, ostre, wesołe itp. Następ

nie przykrywają poduszkę półprzeźroczystym, bia

łym szyfonem i dokonują podobnej analizy.

Gromadzą określenia: rozmyte, mgliste itp. Wy

powiadają się na temat „W jakich okolicznościach,

w jakich porach roku można zobaczyć świat, przy

rodę w takich kolorach i liniach?" (np. rozmyte,

niewyraźne w czasie mgły, deszczu, zamieci, a ostre,

wesołe w czasie słonecznych dni). Wybrane dziec

ko- „czarodziejski malarz" - tworzy nowe, cieka

we linie i plamy... doświadczenie z mieszaniem ko

lorów w wodzie. Podczas obserwacji dzieci tworzą

własne, metaforyczne określenia, np. „kolory ko

tłują się jak jarzyny w mikserze" i inne.

W zabawie ruchowej dzieci improwizują swo

je ulubione zabawy dostosowane do pory roku,

którą podpowiada muzyka (dźwięki skoczne,

wyraziste - lato; dźwięki ciche, niewyraźne, płyn

ne - jesień). W czasie przerw „czarodziejski

malarz" (z poduszką założoną na plecach jak

skrzydła ptaka) maluje świat, głaszcząc każde

dziecko swymi kolorowymi paskami.

aż kipiało od bogactwa spontanicznie zastoso

wanych linii.

Już na etapie projektowania zabawki zaplano

wałam, jakie funkcje będzie miała do spełnienia,

jednak podczas obserwacji zabaw dzieci z podusz

ką ujawniły się inne, nowe. W zależności od ro

dzaju prowokowanych podczas zabaw aktywności

dziecka - zabawka pełni następujące funkcje: umy

słową, ruchową, emocjonalno-społeczną, poszerza

doświadczenie dziecka, kształci umiejętność roz

wiązywania problemów, rozwija wyobraźnię.

Kształt i zalety poduszki umożliwiły wymy

ślenie 41 zabaw! (z tego 12 zabaw wymyśliły dzie

ci). Budowa zabawki umożliwia różnorodne wy

korzystanie jej elementów.

Przykłady zabaw

Splątane linie (analiza Unii tworzonych przez

paski materiału)

Jedno z dzieci „huśta" poduszkę trzymając

ją za uchwyt, a potem stawia na dywanie. Jego

kolega ma za zadanie odtworzyć układ linii, ja

kie stworzyły paski, rysuje go kredkami w odpo

wiednich kolorach na kartce papieru, razem kon

trolują poprawność wykonania, potem

zamieniają się rolami. (Dla ułatwienia można

zacząć od niewielkiej liczby pasków).

Teatrzyk domowy (wykorzystanie całej po

duszki)

Jedno lub dwoje dzieci ustawia poduszkę

w kształcie namiotu tak, aby na zewnętrznych „ścia

nach" domku były naszyte paski. To będą kolejne

piętra w domku, można do nich przypinać dodat

kowe elementy: falbanki, papierowe ramki itp.,

tworzyć scenografię. Na końcach luźno zwisających

pasków dziecko mocuje spinaczami malutkie, wła

snoręcznie wykonane sylwetki mieszkańców tego

domu; mogą one wędrować po piętrach.

Indywidualna działalność plastyczna

Temat: Mokry świat (omówienie linii ukry

tych w rysunku).

Technika: malowanie „mokre w mokre", na

nierównej fakturze.

Dzieci przez „superpodusię" dokładnie zgłę

biły tajemnice linii, dlatego ich oryginalne pra

ce plastyczne wykonane na zakończenie ekspe

rymentu nie były zaskoczeniem - w ich rysunkach

Uciekające paski (wykorzystanie pasków

z zabawki)

Jedno dziecko stara się zapamiętać kolory

pasków, potem odwraca się. W tym czasie je

den pasek „ucieka" (chowamy go do wnętrza

złożonej poduszki), dziecko odwraca się i od

gaduje, którego paska brakuje (potem stopnio

wo zwiększamy liczbę chowanych pasków).

WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU

10/2001

Jaka to figura? (wykorzystanie całej podusz-

uczuć, nie tylko werbalnych sposobów komuni

kowania się.

ki)

Dziecko, ob rysów u jąc palcem lub kredką na

papierze kształty poszczególnych elementów

poduszki, wskazuje i nazywa figury geometrycz

ne, np. kształty pokrowca i wewnętrznych podu

szek, pasków - prostokąty, kształt kieszonek -

kwadraty, „wejście" do domku - trójkąt.

Obrazki dziwaski (wykorzystanie całej po

duszki)

Dzieci są „artystami-plastykami", tworzą

swoje niepowtarzalne obrazy. Wykorzystują do

tego celu wszystko to, co w ich mniemaniu do

brze się komponuje: papier, szmatki, klocki itp.

i to, co zmieści się w szczeliny pasków naszytych

na poduszce.

Zaprzęgi (wykorzystanie całej poduszki)

Trójka dzieci tworzy jeden zaprzęg: jedno

dziecko trzyma poduszkę przed sobą, a dwójka

pozostałych stoi za nim i trzyma paski. Na dźwię

ki muzyki zaprzęgi ruszają, pozostałe dzieci są

„drzewami", „sypią śnieg" - dzwonią dzwonecz

kami. Potem zamiana ról.

Kolorowe słonko (wykorzystanie pasków

zabawki)

Dzieci siedzą w ciasnym kręgu, ale tyłem do

wnętrza koła. Jedno dziecko, trzymając po

duszkę za uchwyt, delikatnie głaszcze „promy-

kami"-paskami pozostałe dzieci po głowach. To

dziecko, nad którym się „promyczki" zatrzyma

ją, zamyka oczy i chwyta jeden promyczek, a

pozostałe dzieci odwracają się i podpowiadają,

jaki kolor został „złapany", np.: »... jak piasek

pustyni",, jak płatki słonecznika"...

Przedstawione zabawy pobudzają wszystkie

sfery aktywności dziecka: intelektualną, rucho

wą, emocjonalną. W wielu przypadkach urucha

miają je równocześnie podczas jednej zabawy.

Podobnie wiele jest zabaw, w których dziecko

poznaje rzeczywistość równocześnie czterema

sposobami: poznaje za pośrednictwem kogoś

(nauczyciela, drugiego dziecka) lub czegoś (za

bawki), samodzielnie ją odkrywa, tzn. rozwiązu

je problem. To poznawanie i odkrywanie ma

przyjemną formę dzięki atrakcyjności superpo-

duszki, wywołuje w dziecku silne, pozytywne

emocje, a w konsekwencji prowokuje je do dzia

łania: ruchowego i umysłowego, do tworzenia

własnych kreacji.

Uważam, żesuperpoduszka „zdała egzamin"

na nowoczesną pomoc dydaktyczną. Miękkie za

bawki dydaktyczne sprawią, że przedszkole sta

nie się „krainą mądrych zabaw", do której każ

de dziecko, nawet to najbardziej nieśmiałe,

zechce przyjść. Po spełnieniu swych funkcji dy

daktycznych będą ważnym rekwizytem integru

jącym grupę, np. podczas zabaw ruchowych, gier

towarzyskich itp., będą sprzyjać relaksacji gru

py. Nauczą dzieci wrażliwości, delikatności..., a

ich zagadkowy wygląd wpłynie na rozwój ich wy

obraźni, fflf

Latawce - dmuchawce (wykorzystanie pa

sków materiału)

Jest to zabawa inicjowana przez nauczy

cielkę, która trzymając za uchwyt zabawkę wy

soko w górze (ewentualnie zabawka może być

zawieszona na lince) wprawia w ruch paski za

pomocą suszarki do włosów. Dzieci obserwują,

jak zachowują się paski pod wpływem silnego

i słabego strumienia powietrza, określają czasow

nikami, np. drżą, latają, migoczą... Potem same

wprawiają paski w ruch, dmuchając w nie, raz

słabo, raz mocno. Kontynuacją tej zabawy jest

rozmowa na temat źle wykorzystanej siły, np.

wiatru, wody, a także tej u dzieci - piętnują przy

kłady agresywnego zachowania, podając równo

cześnie (to ważne!) sposoby rozwiązywania kon

fliktów.

Zgadywanki (wykorzystanie całej poduszki)

Są to zabawy z elementem dramy, w któ

rych poduszka pełni rolę dzidziusia. Wybrane

dziecko, bez słów, wykonuje czynności imitują

ce zachowanie mamy opiekującej się niemow

lakiem, pozostałe dzieci odgadują, co ono robi,

np. kołysze do snu, nosi „na barana", karmi,

przewija itp. W następnych zabawach podusz

ka może być „kimś innym": zwierzątkiem,

przedmiotem... Inną wersją tej zabawy jest da

wanie zadań do wykonania, np.: podusia „sie

dzi" na krzesełku, jest małą dziewczynką,

a wybrane dziecko mają: pocieszyć, uśpić, ucze

sać, uspokoić...

Zabawa ta uczy umiejętności okazywania

W /2001

WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: